Batılılar iyi oku Anadolu’da öğrenmiş
Orta çağın en etkin silahı okları araştıran Türk bilim insanları, Anadolu’ya sefer yapan Haçlıların Selçukluların üstün ok teknolojisini kopyaladıkları görüşünde.
Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Alptekin Yavaş, Türk okçuluğuyla ilgili önemli bir çalışmaya imza attı. Türklerin ata silahı okun Orta Çağ’daki kullanımını araştıran Doç. Dr. Yavaş, Haçlı Seferleri’nde kullanılan oklara odaklandı. Türk kültüründe “temren” denilen ok ucunun Anadolu ile Avrupa yayılımını inceleyen Doç. Dr. Yavaş’a, Doç. Dr. Muharrem Çeken, Yrd. Doç. Dr. Ümit Güder, koruma uzmanı Tuğba Yavaş ile yüksek lisans öğrencisi Gökhan Meriç’ten oluşan bilim heyeti ve TÜBİTAK (SOBAG) destek verdi. 2,5 yıl boyunca Adıyaman-Samsat Höyük, Konya-Kubad Abad Sarayı, Alanya-İçkale Selçuklu Sarayı ve Isparta-Eğirdir Sultan Kervansarayı gibi Anadolu Selçuklu kentlerinin ören yerlerinde çalışan bilim insanları Adıyaman’daki 12 bin temren (ok ucu) ile İngiltere Gloucestershire’daki St Briavel Kalesi ve Filistin’deki Haçlı Kalesi Arsuf’daki temrenlerin birbirine çok benzediğini tespit etti.
Birinci Haçlı Seferi’yle Anadolu’ya gelen Haçlı ordusuna ait okların, Selçuklularınkinden daha etkisiz olduğunu belirleyen uzmanlar, Selçuklu güçlerinin 11’inci yüzyılda Haçlılara karşı hızlı ve manevra kabiliyeti yüksek oklarla büyük üstünlük sağladığı bilgisine ulaştı.
DAHA ETKİSİZ
Doç. Dr. Yavaş, “Anadolu’yu savunan Selçukluların silah teknolojisinin daha ileri olduğunu ve Orta Çağ’da rakiplerine üstünlük sağladığını söyleyebiliriz. Yani; Selçuklu ok teknolojisi savaşın yönünü değiştirmiş. Genelde Selçuklu’ya ait 12’inci ve 13’üncü yüzyıldaki ok uçlarını inceledik. Haçlı, Bizans, Eyyubi veya Zengi dönemine ait temrenleri de gözlemledik. Temrenlerin içyapısını, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’nde kurulan arkeo-metalürjik analiz laboratuarlarında araştırdık. Selçuklu temrenlerinin karbürleme denilen demir sertleştirme yöntemiyle daha dayanıklı ve etkili hale geldiğini gördük. Haçlı örnekleri kaba, özensiz ve demir sertliği daha az olan ve kolay bükülebilen ok uçlarıydı. İşte bu teknolojik detay, savaşların yönünü değiştirmiş olmalı. Haçlılar, sonraki Anadolu seferlerinde öğrendikleri yeni temren tiplerini kullanmış olmalılar” değerlendirmesini yaptı.
MERKEZ SELANİK
Selanik’in Orta Çağ’da Bizans devletinin metal üretim merkezi olduğunu söyleyen Yavaş, “Bugün İran’daki Demavend şehri ile Adıyaman’daki Samsat da böyle bir üretim merkeziydi. Etkili ok üretilmesi için Müslüman ustaların yüksek ücretlerle İngiltere’deki St. Briavel Kalesi’ne götürüldüğünü İngiliz kraliyet belgelerinde tespit ettik. Orta Çağ’da silah teknolojisine ait bilgi hızla kıtalararasında dolaşmış. Fatih döneminde ise üç gayri müslim vatandaş, yılda 10 bin 800 temren üretme karşılığında vergiden muaf tutulmuş. Yani karanlık Orta Çağ olarak adlandırılan dönemde bilgi ve teknoloji tam tersine çok değerliymiş” dedi.
