2022 yıl sonu bütçesi, gayet başarılı bir performansla milli gelire oranı bakımından %1 açıkla kapanmıştı. (Hedef %3,4 idi)

Yani 2023’e gayet iyi bir kasa ile girmiştik aslında. 

2023’ün Ocak-Haziran döneminde ise, bütçede kötüleşme durumu rakamlarla kendini gösterdi.

6 ayın sonunda merkezi yönetim bütçe giderleri, 2 trilyon 363,6 milyar TL, bütçe gelirleri 1 trilyon 880,3 milyar TL olarak gerçekleşti ve bütçe açığı 483,2 milyar TL’ye yükseldi.

(Buna göre, 2023 yılı Haziran ayında merkezi yönetim bütçe giderleri 487,9 milyar TL, bütçe gelirleri 268,2 milyar TL ve bütçe açığı 219,6 milyar TL olarak gerçekleşti.)

Bütçedeki bu bozulmanın birinci sebebi, hiç kuşkusuz Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremleri.

(Yüzyılın felaketi sırasında hayatını kaybeden 50 binden fazla canlarımız için bilvesile yeniden Allah’tan rahmet diliyorum.)

Deprem yaralarının sarılması hususunda hükümet, güçlü bir irade ortaya koyarak, ilk saatten itibaren hiçbir harcamadan kaçınmadan depremzedelerin yanında olmaya çalıştı, çalışıyor.

Seçim sonuçları, bu çabaların o bölgede de net bir şekilde görüldüğünü ortaya koydu zaten.

Diğer yandan bütün bu çalışmaların ülke geneline sari bir maliyetinin olması da kaçınılmaz.

VERGİ ARTIŞLARININ TEMEL SEBEBİ DEPREM HARCAMALARI

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, deprem kaynaklı harcamaların bu yıl 761,7 milyar liraya ulaşmasını beklediklerini açıkladı. (Milli gelire oran olarak %3,1)

Bu rakamın yarısının yılın ilk yarısında kullanıldığını düşünecek olursanız, 483 milyar liralık açığın çoğunun deprem kaynaklı olduğu sonucuna kolayca varabilirsiniz.

Bir de şu var:

Deprem yaralarının sarılması için yapılan harcamaların milli gelire oranı %3,1 olacaksa eğer, bu rakam başlı başına bir açık hedefi olarak yeter.

Bütçe dengelerini zorlayan ikinci bir faktör daha var tabi.

Hesap edilenin üzerinde bir sayı ve maliyetle kendini gösteren EYT meselesi. 

TASARRUF GENELGESİNİN İSTİSNASI DEPREM HARCAMALARI

Diğer yandan, depremle ilgili olarak hükümet, ihtiyaç duyulan ne varsa karşılama iradesini koruyor.

Bakan Mehmet Şimşek dün, kamu kurumlarına gönderdiği tasarruf genelgesi ile, kamu kaynaklarının etkili ve verimli kullanılmasını, tüm harcamaların yeniden gözden geçirilerek tasarruf kurallarına uyulmasını isterken, deprem kaynaklı maliyetlerin bundan muaf olduğunu ifade etti.

Son günlerde motorlu araçlardan, yurtdışından getirilen telefonların harçlarına, akaryakıt fiyatlarına kadar uzanan geniş bir yelpazede karşımıza çıkan vergi zamlarının bütçede ortaya çıkan bu acil durumla ilişkili olduğu ortada.

Doğrusu vergi artışlarının rahatsız edici etkisini göz ardı etmemekle birlikte, bu anlamda biraz anlayışlı olmaya, sabırlı davranmaya ve bunların büyük ölçüde depremzede insanlarımız için yapıldığını düşünerek hareket etmeye de ihtiyaç olduğunu düşünüyorum.

“YAPILMASI GEREKENİ DOĞRU ZAMANDA YAPMAK LAZIM”

A haber televizyonunda yayına katılan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, bu kararların gerekçesini şu şekilde açıkladı:

“Bir deprem gerçekliğimiz varsa, bütçemizde harcamalar artıyorsa, sosyal kesimlere dönük bir takım programlar yapıyorsak, burada bazı gelir kalemlerinin de artmasını bir denge unsuru olarak görmemiz lazım. Yapılması gerekeni de zamanında yapmak daha doğru. Çünkü zamanında yaptığınız zaman ilerde daha büyük müdahalelere ihtiyacı ortadan kaldırmış oluyorsunuz”

Yılmaz’ın açıklamasındaki son cümlelerin bir benzerini daha önce Mehmet Şimşek’in açıklamalarında da görmüştük.

O da kamu maliyesinde kalıcı hasarlar oluşmaması adına bu tedbirlerin alındığından söz etmişti.

Cevdet Bey’in sözleri ise, bir çağrı niteliğindeydi:

"Asrın felaketini yaşıyorsak, asrın dayanışmasını da sergilemek durumundayız" 

“EKONOMİ BİR SANATTIR, MATEMATİKSEL MODEL DEĞİLDİR”

Bütçe dışında, ekonomide başka sorunlar da var.

İhracat, daha önceki temposundan biraz uzaklaştı ve yavaşladı.

Cari açık, enerji ve yüksek altın ithalatının da etkisiyle 58 milyar dolar seviyelerine ulaştı.

Yani ekonomide hem bütçe açığını karşılayacak Türk lirasına, hem de cari açığı finanse edecek dövize ihtiyaç var.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan üst düzey bir isimle yaptığım görüşmeden bir aktarımda bulunayım:

“Düzeltici adımları, doğru dozda, doğru zamanlama ve doğru sıralama ile yapmak lazım. Ne yapacaksınız? hangi sıralamayla yapacaksınız? Hangi zamanlamayla yapacaksınız? Bunlar çok değerli şeylerdir. Bu bir sanattır, matematiksel model değildir”

Bazı iyi haberler de var bu arada.

Merkez Bankasının net rezervlerinde son 6 haftada 18 milyar dolara yakın bir birikme oldu.

Bir başka iyi haber.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dün başlayan Körfez çıkartmasıyla yapılacak olan anlaşmalar.

KÖRFEZDEN GELECEK YATIRIMLARIN YÜZDE 80’I DOĞRUDAN YATIRIMLARDAN OLUŞUYOR

Erdoğan’ın bu ziyaretleri sırasında, Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri ile karşılıklı yatırım anlaşmaları yapılacak.

Geçen gün yazmıştım.

Bu yatırımların yüzde 80’den fazlasının üretim ve istihdam sağlayıcı doğrudan yatırımlar niteliğinde olacak.

Tarımdan, ilaç sektörüne, enerjiden sağlığa, gıdaya, finans teknolojisine kadar çok yaygın bir alanda bu yatırım süreci başlayacak.

Ekonomi yönetimi Eylül ayında 3 yıllık hedeflerini yansıtan orta vadeli programını açıklayacak.

Türkiye’nin önünde uzun bir 5 yıl var.

Siyasetteki istikrar ve öngürülebilirlik ekonomide de sağlanırsa ki, buna dönük güçlü mesajlar veriliyor,  ekonominin daha kötüye değil, daha iyiye doğru gideceğine inanmak için pek çok yeni gelişmeler de karşımıza çıkacaktır.