Yeni keşfedildi! Kara deliğin etrafındaki güç

Aralarında Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Nurten Filiz Ak’ın da bulunduğu bir grup astrofizikçinin, evrenin şimdiye kadar keşfedilmiş en hızlı rüzgarlarını bir süper kütleli kara deliğin etrafında gözlemlediği bildirildi.

ERÜ'den yapılan yazılı açıklamaya göre, bilim insanları tarafından bir kara delik etrafında keşfedilen bu rüzgarların hızı saatte 200 milyon kilometreden daha fazla. Dünya üzerinde şimdiye kadar görülmüş en güçlü kasırgaların en yüksek hızı saatte 300 kilometreye ulaşıyor. Kara delikler etrafında keşfedilen bu rüzgarların hızı ise bunun yaklaşık 1 milyon katı.

ABD'de bulunan "Sloan Digital Sky Survey" teleskobu ile Hawaii ve Şili’de bulunan "Gemini" ikiz teleskoplarından alınan morötesi ışınımları inceleyen ekip, süper kütleli kara delikleri araştırmak için onların etrafındaki rüzgarların dinamiğini inceliyor. Evrenin bilinen en parlak cisimleri olan bu süper kütleli kara delikler, etrafındaki maddele beraber "kuazar" olarak isimlendiriliyor.

Astrofizikçiler, bazı kuazarların etrafında güçlü rüzgarların olduğunu 1960’lı yıllardan bu yana biliyor. Veriler, her dört kuazardan birinin güçlü rüzgarlara sahip olduğunu gösteriyor. Kuazarlar, etrafında disk şeklinde gaz ve tozun bulunduğu süper kütleli kara delikler içeriyor. Boyutları güneş sistemimizden daha küçük olsa da kuazarlar, yaptıkları güçlü ışınım sayesinde gözlenebilen evrenin sınırlarını oluşturuyor.

Açıklamada görüşlerine yer verilen Yrd. Doç. Dr. Nurten Filiz Ak, yabancı bilim adamlarıyla birlikte yürüttüğü çalışmanın temel amacının, kuazar rüzgarlarının nasıl oluştuğunu ve dinamiğini incelemek, bu sayede kara deliklerin nasıl büyüdüğünü ve beslendiğini araştırmak olduğunu kaydetti.

Kuazar rüzgarlarını inceleyen çalışma ekibinde kendisiyle beraber Kanada York Üniversitesinden Dr. Jesse Rogerson, Dr. Patrick Hall, Dr. Paola Hidalgo, Dr. Patrik Pirkola ile Pensilvanya Eyalet Üniversitesinden Dr. W. Niel Brandt’in de yer aldığını ifade eden Ak, çalışmanın, Kanada Temel Bilimler ve Mühendislik Araştırma Konseyi, ABD Ulusal Bilim Fonu ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından desteklendiğini anlattı.

Ak, şunları kaydetti:

"Bu kara delikler güneşin kütlesinden birkaç milyar kat daha büyük bir kütleye sahipler. Etraflarındaki, yeterince yakında bulunan her şeyi yutabiliyorlar. Bu yutma süreci de tıpkı 1-2 yaşında bir çocuğun kendi kendine yemek yemesine benziyor; tabağındakilerden çoğu etrafa saçılırken, az bir kısmı midesine gidiyor. Kuazarlar da etraflarındaki maddeleri yutarken güçlü rüzgarlar oluşuyor ve bu rüzgarlar sayesinde maddenin bir kısmını etrafa saçıyorlar. Biz de bu rüzgarları inceleyerek kara delikleri anlamaya çalışıyoruz. Bu kuazarda şimdiye kadarki en hızlı rüzgarı keşfettik. Ayrıca çok daha yavaş olan bir başka rüzgarın da yeni oluştuğunu gözlemledik. Yeni oluşan rüzgarın hızı yaklaşık 140 milyon kilometre. Daha sonra neler olacağını görmek için bu kuazarı gözlemeye devam edeceğiz."