1. Göktürk devletinin kurucusu kimdir? 1. Göktürk devleti özellikleri ve hükümdarları...

Göktürk Devleti, Asya bozkırlarında demircilik yapan Aşina yani Hun İmparatorluğuna dayanır. Hun İmparatorluğuna bağlı olan kavim Hun İmparatorluğunun zayıflaması üzerine kendi içinde teşkilatlanmaya başlayarak bağımsızlığına kavuşur. Göktürklerin kendi içinde kurdukları teşkilatlanma giderek devlet hüviyetini kazanır. Kurulmaya başlayan devletin başına 540 yılında Bumin Kağan geçerek resmiyette de bağımsızlıklarını ilan ederler.  Türk isminin kullanıldığı ilk devlet olan Göktürkler, ulusçu bir devlet olarak tarihe geçerler. Bununla birlikte ikili devlet teşkilatıyla yönetildiği halde merkezi otoritenin zayıflamadığı da Göktürk Devletinde görülür.

I. Göktürk Devleti Özellikleri

Göktürk Devleti, Bumin Kağan tarafından 540 yılında tarihte Türklerin kutsal yerleşim yeri olarak kabul edilen Ötüken’de kurulmuştur. Avarları yıkarak bağımsızlığını ilan eden Göktürkler, tarihte Türk adının kullanıldığı ilk devlet olma özelliğine sahiptir. Göktürk Devleti, Bumin Kağan ve İstemi Yabgu tarafından ikili devlet olarak yönetilmiştir. Başarılı bir siyaset izleyen Göktürkler, Doğu’ya doğru ilerleyerek Çin’e baskı yapmaya başlamıştır. Göktürklerin en güçlü ve parlak dönemi Mukan Kağan döneminde yaşamıştır. 

Her Asya kavmi gibi Göktürkler de İpek Yolu için mücadele etmiştir. İpek Yolları üzerine söz sahibi olabilmek için önce Sasanilerle iş birliği yaparak Ak Hun’ları ortadan kaldırır ardından Sasanilerin güçlendiği görünce de Bizans’la iş birliği yaparak Sasanileri ortadan kaldırmışlardır. Sasanilerin ortadan kaldırılması Hz. Ömer’in İran fethini kolaylaştırmıştır ve Türklerle Müslümanların ilk teması kurulmuştur. 

Bumin Kağan Doğu’yu kardeşi İstami Yabgu ise Batıyı yönetmiştir. Göktürk Hükümdarı Taspar Kağan, Budizmi benimseyerek devletin dinini değiştirmesi nedeniyle diğer hükümdarlardan ayrı bir yere sahiptir. Göktürk Devletinin Batı yakası zayıflayarak yıkılmaya başlayınca merkezi otorite güçsüzleşir ve 630 yılında yıkılır. Göktürklerin Batısı zayıflayıp yıkılınca Doğu’da zayıflar ve 658 yılında yıkılır. Göktürkler zayıflayınca Çin’in esaretine girer ve 52 yıl boyunca Çin Egemenliğinde kalır. 

I.Göktürk Devleti Hükümdarları

Bumin Kağan (546-552)

Kolo (Kara) Dönemi (552-555)

Mukan Dönemi (555-572)

Tapo Dönemi (572-581)

Işbara Dönemi (581-582)

Işbara Dönemi (582-587)

Yehu Dönemi (587-589)

Tülan Dönemi (589-600)

Kimin Dönemi (600-609)

Şipi Dönemi (609-619)

Çulo Dönemi (621-630)

Kie Li Dönemi (621-630)

Tardu Dönemi (583-603)

Çulo Dönemi (603-611)

Şikoei Dönemi (611-618)

Tong Yabgu Dönemi (618-628)

Se Yabgu Dönemi (628-630)

Hsili Dönemi (630-633)

Işbara Dönemi (634-639)

Jubi Dönemi (645-650)

Holu Dönemi (651-657)