İşte 200 milyar dolarlık savaş uçağı

TAI, Aselsan ve Vestel'in de aralarında bulunduğu 24 Türk firmasının da görev aldığı F-35 projesinin sistem mühendisi ise bir Türk: Kayserili Mustafa Güleyüpoğlu!..

Türkiye'nin cumhuriyet tarihinin en büyük savunma ihalesinde yarışan F-35 Joint Strike Fighter (JSF) / Ortak Taarruz Uçağı'nın üretildiği Amerika'nın Dallas kentindeki Forth Worth tesisleri kapılarını Yeni Şafak'a açtı. Yeni Şafak Haber Müdürü Mustafa Kartoğlu, Lockheed Martin şirketinin üretim tesislerine girdi. Türkiye'nin de ortak olduğu F-35 hayalet savaş uçağı ilk kez gün yüzüne çıktı. 200 milyar dolarlık proje kapsamında üretilen iki deneme uçağı, tüm testlerden başarıyla çıktı. Projenin yüklenicisi Lockheed Martin, geleceğin savaş uçağını dünyada ilk kez Türk gazetecilere gösterdi.

F-16'LARIN YERİNİ ALACAK

İkisi karaya, biri de uçak gemilerine inmek üzere 3 değişik tipte üretilecek F-35'ler, A-10 bombardıman uçağı, Tornado, F-16, F-18, F-118 ve İngilizlerin helikopter gibi dikey havalanabilen Harrierlerinin yerini almak üzere tasarlandı. Bu nedenle B modeli dikey havalanabilme özelliğine sahip. Ancak dikey kalkış, silahsız ve üçte bir yakıtla mümkün olabiliyor. C modeli ise uçak gemilerinde kullanılmak üzere kısa mesafelerden havalanabilecek şekilde tasarlandı. A modeli ise klasik havaalanlarını kullanabilecek. İlk F-35, 2001'de havalandı. İki tane üretilen deneme uçaklarının tüm parçaları, uçuş, iniş ve yakıt sistemleri test edildi. Nihai uçuşun bu yılın sonbaharında yapılması planlanıyor.

GÖRÜNMÜYOR, GÖRÜYOR

Uçağı oluşturan parçaların tamamı uçağı görünmez kılan boyayla kaplı olduğundan, uçaklar montajdan havalanabilir durumda çıkıyor. ABD'deki fabrikadan her gün bir uçağın çıkması planlanıyor. F-35'lerin görünmezliğini sağlayan yüzde 75 oranında tasarımı ve boyası. Daha önceki F-117 Stealth uçaklarında görünmezliği sağlamak için bir saatlik uçuş başına 110 iş saati çalışma gerekirken, F-35'lerde bu süre uçuş saati başına 15 dakikaya indirilmiş durumda.

Pilotun kaskı, tüm bilgileri gösteren ekran özelliği taşıyor. Uçağa yerleştirilen 6 kamera ile yer ve uydulardan gelen tüm bilgiler elektronik sistemde işleniyor ve pilotun kaskına yansıtılıyor. Böylece pilot hangi yöne baksa o yöndeki kameranın görüntüsünü ve bilgilerini alabiliyor. Pilot gece dahil, 30 km çevresinde ne olup bittiğini görebiliyor.

SESTEN HIZLI UÇUYOR

F-35'ler radar kullanmadan da lazer ve kızıl ötesi ışınlar sayesinde 80 kilometre çevresindeki tüm hareketleri ve tehditleri algılayabiliyor. F-35'ler Mach 1.6 hızına ulaşıyor, yani sesten 1.6 kat daha hızlı uçabiliyor. Yakıt tankı F-16'lardan büyük ve gövde içinde bulunuyor. Silah sistemleri ve alıcıları da görünmezlik özelliğini bozmaması için gövde içinde. Gövde dışına da 8 silah sistemi takılabiliyor.

Uçak 7 ana parçadan oluşuyor. Parçaların birbirine bağlanması için tam 6 bin delik var ve bunların 5 bin 999 tanesi ilk montajda tam oturdu. Kalan bir tanesi için düzenleme yapıldı. Uçağın en önemli özelliği basit montajlı parçalardan oluşması. Örneğin 40 bin pound gücünde itme sağlayan motoru 4 anahtar ve 5 lokmadan oluşan takımla sökülüp takılabiliyor. Önde bulunan radarı da F-16'larda kullanılan modelinin geliştirilmiş ve küçük parçalar halinde montajlanmış hali. Böylece arızalanan parça kolayca değiştirilebiliyor.

F-35'lerin elektronik sistemleri, saniyede 1 milyon işlem yapabilen işlemcilerle daha kompleks uygulamalara cevap verirken, küçültülüp hafifletildi. Proje yöneticileri, elektronik sistemlerde piyasada bulunabilen ticari parçaların kullanıldığını özellikle vurguluyorlar. Böylece uçağın bakım ve modernizasyona ihtiyacı olduğunda bu parçalar rahatlıkla temin edilebilecek.

TANESİ 45 MİLYON DOLAR

F-35'lerin fiyatının 40-45 milyon dolar civarında olması hesaplanıyor. Bu rakam, halen kullanılan F-16'ların fiyatıyla aynı. 4-5 bin adet F-35 üretilmesi planlanıyor. Bunun yarısını ABD ve İngiltere'nin alması bekleniyor. Ancak asıl rakam, ortak ülkelerin bu ay sonunda verecekleri niyet beyanlarıyla şekillenecek. Projeye baştan katılmayan firmalar, ancak tüm ortaklar planladıkları sayıda uçak aldıktan sonra F-35 alabilecekler. Uçakların satışı da ABD Kongresi'nin onayına bağlı.

Türkiye 100 uçak için pazarlıkta

F-35 Joint Strike Fighter programına ABD, İngiltere, Danimarka, Hollanda, İtalya, Norveç, Türkiye ve Avustralya ana ortak olarak katıldı. Türkiye'nin ilk aşamada 175 milyon dolar ödedi. Türkiye'nin almayı planladığı 10 milyar dolarlık 100 yeni nesil uçak için de F-35 JSF'nin şansı oldukça yüksek görünüyor.

Endüstriyel ortak Türk şirketleri

Türkiye'nin 'endüstriyel ortak' sıfatı, Türk şirketlerin projeye katılmasını sağladı. Projeye TAİ, Aselsan, Aspilsan, Havelsan, Mikes, STM, TEİ, Kale Kalıp, Alp Aviation, Aydın Yazılım, Gate, Kimetsan, Hesfibel, Barış, Boron Technologies, Coşkundeniz Holding, Hema, Kaletron, Koç Sistem, Taksan, Milsoft, Petlas, Selex ve Vestel katılıyor.

Tek rakibi Eurofighter

F-35 JSF projesi, İngiltere, Almanya, İtalya ve İspanya öncülüğünde başlatılan Eurofighter savaş uçağı projesine rakip. Türkiye JSF'ye ortak olurken, Eurofighter'dan da 5'inci ortak olma teklifi aldı. Bunun 'AB üyeliğini olumlu etkileyeceği' de fısıldandı. Eurofighter Typhoon savaş uçağı, çift motorlu ve tek pilotlu olarak tasarlandı. Ancak projenin az ortaklı olması ve İngiltere ile İtalya'nın JSF'ye de ortak olması, uçakların üretim maliyetinin yüksek olacağı beklentisine neden oluyor. Eurofighter'ların tanesinin 100 milyon doları bulması bekleniyor.

Sistem mühendisi Kayserili bir Türk

Kayserili Mustafa Güleyüpoğlu, ABD Alabama Üniversitesi'nden yüksek mühendis olarak ayrılmış ve Lockheed Martin'de çalışmaya başlamış. F-35 projesinde sistem mühendisi olarak görev yapıyor. Projeye Türkiye'nin de ortak olmasının ve bu uçakların Türk bayrağıyla uçacağını düşünmenin ayrı bir gurur kaynağı olduğunu söylüyor.

Ay-yıldızlı ilk uçak 2011'de

Türkiye'nin F 35'i seçmesi halinde ilk uçağın 2011'de teslim edilmesi planlanıyor. İlk uçak, Türk hava sahasında yapılacak denemelerden sonra yeniden ABD'ye getirilerek istenen değişiklikler yapılacak ve nihai kullanıma sokulacak. Bugüne kadar 8 Türk savaş pilotu F-35'leri simülatörlerde test etti. Son ekip geçen Aralık'ta eğitimden geçti. F-35'ler temel olarak F-16'larla benzerlik gösterdiğinden, pilotların uyumu daha kolay ve başarılı oldu.

Lockheed Martin

Savunma teknolojileri üreten ABD merkezli firma, tasarım, yazılım ve donanım konusunda dünyanın en büyüklerinden. 56 ülkede toplam 135 bin çalışanından 60 bini bilim adamı ve mühendis, 20 bini de iletişim teknolojileri uzmanı. Dünyadaki hava trafiğinin yüzde 30'u, LM'in sistemleriyle yönetiliyor. Son yıllarda gündemimize giren parmak izi ve iris tanıma sistemleri, hipersonik uçak, sınır güvenliği için entegre sistemler ile Mars'ın keşfi gibi uzay çalışmaları şirketin aktif olduğu ana alanlar. Şirket faaliyetlerinin yüzde 32'sini havacılık, yüzde 28'ini elektronik sistemler, yüzde 18'ini uzay sistemleri oluştururken, entegre sistemler ve iletişim teknolojileri de yüzde 10'ar pay alıyor. Şirket savunma alanında, sınır güvenliği sistemleri, kara ve havadan atılabilen füze sistemleri, askeri araçların istihbarat, savunma, taarruz ve iletişim sistemleri ile savaş uçakları üretimi yapıyor. F-16'dan sonra F-22 ve nihayet F-35 projesi de LM'in bu alandaki en çok bilinen projeleri. Bu nedenle ABD'nin savunması büyük oranda Lockheed Martin sistemlerine emanet. Şirketin 2005 satışlarının yüzde 27'si ABD ülke savunmasına yönelik satışlardan oluşuyor. Türkiye'de İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın trafiğini düzenlemek amacıyla yerleştirilen radar kuleleri ve işletim sistemi de Lockheed Martin üretimi.

(Yeni Şafak)