Eldeki projelere 408 milyar lazım

Türkiye’de birikmiş proje stokunun tamamlanması için ilave 408,4 milyar liraya ihtiyaç var. Söz konusu tutarla birlikte, projeler ancak 4,6 yılda tamamlanabilecek. 2018 yılı yatırım programında yer alan birikmiş 3 bin 212 projenin 17,8 milyar lira tutarındaki 859 adedi yıl içinde başlanıp bitirilmesi programlanan projelerden oluşuyor. Ayrıca, 2018 yılında toplam proje tutarı 21,5 milyar lira, ödeneği 1,7 milyar lira olan 276 adet yeni proje de yatırım programına dahil edildi.

3 BİN 212 PROJE BULUNUYOR

Buna göre, mahalli idare yatırımları ve yatırım işçilik giderleri hariç olmak üzere, toplam tutar 804,6 milyar lira, 2017 yılı sonuna kadar 308,2 milyar lira harcanan ve 2018 yılı başlangıç ödeneği 99 milyar lira olan 3 bin 212 kamu yatırım projesi bulunuyor. 3 bin 212 projeye 2018 yılında 88 milyar lira tutarında aktarılan ödenek içinde en yüksek payı yüzde 32.8 ila ulaştırma-haberleşme sektörü aldı. Bunu yüzde 15.9 ile eğitim, yüzde 11,5 ile tarım, yüzde 8.2 ile sağlık ve yüzde 6.5 payla da enerji sektörleri izledi. 2018 yılı kamu yatırım tahsisleri içinde madencilik, imalat, turizm ve konut sektörlerinin toplam payı yüzde 5,6 olurken, diğer hizmetlerin payı yüzde 19.5 oldu. Proje stokunun tamamlanması için 2019 ve sonrasındaki dönemde ilave 408,4 milyar liraya ihtiyaç var. Bu durumda 2018 yılı ödeneklerinin tamamının harcandığı, kamu yatırımları için sonraki yıllarda da 2018 yılı düzeyinde ödenek ayrılacağı ve programa yeni proje alınmayacağı varsayımıyla mevcut stokun tamamen bitirilmesi için 2018 yılı sonrasında 4,6 yılık bir süreye ihtiyaç olduğu hesap edildi.

Özel işe devam

Türkiye’de yap-işlet (YP), yap-işlet-devret (YİD), yap-kirala-devret (YKD) ve işletme hakkı devri (İHD) şeklinde dört temel kamu-özel işbirliği (KÖİ) modeli uygulanıyor. YİD ve İHD modellerinin sektör kapsamı oldukça geniş. Bu modellerle karayolu, havayolu, liman, yat limanı ve turizm tesisi, gümrük tesisi ve gümrük kapısı, kentsel altyapı ve enerji tesisi projeleri yürütülüyor. YKD modeli ise belli sektörlerle sınırlı olurken, başta sağlık tesislerinin hayata geçirilmesinde bu model kullanılıyor. Bu kapsamda 1986 yılından bu yana 239 KÖİ projesi için uygulama sözleşmesi imzalandı. KÖİ uygulamalarında ilk sırayı 90 adet proje ile enerji sektör aldı. Bunu 42 proje ile karayolu, 22 proje ile liman, 21 proje ile sağlık, 19 proje ile havaalanı izledi.

Mevcut durumda 204 proje işletmeye alınmış bulunuyor. 35 projenin de yürütülmesi sürüyor. İHD modeliyle yürütülenler hariç, uygulama sözleşmesi imzalanan projelerin toplam yatırım büyüklüğü 2018 yılı fiyatlarıyla 63.6 miyar doları buluyor. 2019 yılında KÖİ yönteminin yatırımların gerçekleştirilmesinde maliyet esas alınacak.