Afgan bankaları çöküşün eşiğinde

Nakit akışı için döviz girdisi ve yabancı yardımlara muhtaç durumdaki ülkede halk, para çekmek için ATM’ler önünde uzun kuyruklar oluşturmuş durumda.

PARA ÇEKMEYE LİMİT

Taliban’ın başkente girmesinin ardından un, yağ ve şeker gibi emtiaların fiyatı hızla artarken Afgan yerel parası adeta eridi. Pakistan sınırı boylu boyunca döviz büroları ve para ticareti yapanlar, Afgan parası kabul etmeyi bıraktılar. Ülkede hafta sonu alınan kararla, para çekme limiti 200 dolar ya da yerel para cinsinden 20 bin Afghani ile sınırlandırılmış durumda. Halkın gıda alışverişi için bile para bulamayacağından ve şiddet olayları yaşanabileceğinden derin endişe duyuluyor.

DIŞ YARDIMLAR DURDU

Taliban’ın Afganistan’da hızla kontrolü ele geçirmesinin ardından Joe Biden yönetimi, Afgan merkez bankasının ABD’de tutulan varlıklarını dondurdu. Uluslararası Para Fonu (IMF), geçen hafta başında Afganistan’a ulaşması planlanan 450 milyon dolarlık fonun aktarımını engelledi. Dünya Bankası da Afganistan’a mali desteği sonlandırdı. Ticaret açığı veren ülke şimdi ciddi bir nakit sıkıntısı içinde. Dünya Bankası verilerine göre, yabancı ülkeler ile uluslararası organizasyonların sağladığı hibeler Afganistan’ın toplam kamu harcamalarının yüzde 75’ini finanse ediyordu.

BANKALARDA NAKİT TÜKENDİ

Yerel uzmanlar, bankaların nakit kaynakları tükendiği için kapalı kaldığını aktardı. Geçen günlerde Afgan bankaları, nakit varlıklarının hızla tükenmekte olduğunu kaydederek ABD’den, merkez bankası varlıklarına erişim izni istemişti. Afgan-Amerikan Ticaret Odası tarafından 23 Ağustos’ta yazılan bir notta, “Bankacılık sektörünün çöküşünün yakın olduğu varoluşsal bir noktada” olduğu kaydedilmişti. Oda’nın notunda, “Tüm Afgan ekonomisinin ve bankacılık sektörünün başarısız olacağından ve varlıkların tasfiyesinin emredileceğinden korkuyoruz” denilerek, halkın yiyecek ve diğer temel malları temin edemediğinde bunun şiddet olaylarını tetikleyebileceği vurgulanmıştı. Uzmanlar, bankalar açılır açılmaz sistemin ne kadar kırılgan olduğunun ortaya çıkacağını, ancak daha bir açılma belirtisi olmadan paranın tükendiğini belirtiyor.

GÜVENLİK DURUMU KÖTÜLEŞEBİLİR

Bankalar önünde uzun kuyruklar oluşturan halk çaresizce nakit paraya erişmeye çalışırken Taliban, yeni yönetimin kurulmasıyla ekonomik krizin hızla üstesinden gelineceğini savunuyor. Fakat milyarlarca dolarlık dış yardım kaynağının kesilmesiyle bunun nasıl olacağına dair bir formül sunulmuş değil. Ekonomik krizin Taliban için acil bir sınav olduğu ve ülkenin daha da istikrarsızlaşabileceği yorumları güç kazanıyor. Afganistan’da hanelerin yüzde 47’si derin bir yoksulluk içinde yaşıyor.