Memura 1 etikete 2 zam! Ekonomide çok tuhaf hareketler
Dünya genelinde gıda fiyatları dip yaptı ancak Türkiye’de fırsatçılar ve stokçular fiyatların düşmesine izin vermiyor. Marketler, asgari ücret ve memur zamlarını maliyeti düşük olan eski ürünlere zam olarak yansıtmaktan vazgeçmiyor.
ABONE OLPandemiyle birlikte bütün dünya enflasyon çıkmazına girdi. Dev ekonomiler dahi 70 yıllık tarihlerinde görmedikleri oranlarla karşılaştılar.
Türkiye’de ise 2004’te tek haneye düşen, pandemide yüzde 14’e kadar yükselen enflasyonda, beklenmedik hızlı çıkış başladı. Mehmet Şimşek yönetimindeki yeni ekonomi yönetimi ise, 2023’teki milletvekili seçimlerinin ardından iş başına geldi ve enflasyonla mücadelede yüksek faiz ve sıkı para politikası araçlarını kullanmaya başladı. Ancak Türkiye’de yaşanan enflasyonun ekonomik gerçeklerin yanı sıra psikolojik ve sosyolojik tarafı da bulunuyor. Hal Yasası’nın hâlâ çıkmamış olması, planlı tarıma bir türlü tam olarak geçilememesi, serbest piyasa modelinin fahiş fiyat artışına dönüşmesi gibi sebeplerle fiyat düşüşü bir türlü başlayamadı. Üreticiler ve ihracatçılar ise “Enflasyonun yüzde 25’i köpük” diyerek “fırsatçılık” boyutuna dikkat çekiyor.
SON 46 YILIN EN DÜŞÜK FİYATI
Ülkemizde enflasyonist ortamla birlikte yükselen fırsatçılık boyutunun nerelere vardığı, dün açıklanan bir rakamla daha gözler önüne serildi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) rakamlarına göre; mart ayında gıda fiyatları dünya çapında yüzde 7,7 geriledi. Bazı gıda ürünlerinde fiyat düşüşleri yüzde 25’leri buldu. Hatta şubat ayında uluslararası gıda fiyatları, son 46 ayın en düşük fiyatına geriledi. Ancak aynı dönemde Türkiye’de yıllık gıda enflasyonu yüzde 70,5 artış olarak kayıtlara geçti. Ülkemizde bazı gıda ürünlerindeki yıllık fiyat artışları yüzde 300’lere kadar ulaştı. Üstelik perakende fiyatlar, üretici fiyatlarındaki artışların yüzde 46’larda kalmasına rağmen durmak bilmedi.
ALIŞ FİYATININ ÜZERİNE ÜÇ KAT FİYAT FARKI
Geçen yıl ramazanda125 lira olan zeytinyağı, bu yıl ramazanda 350 lirayı buldu. Geçen yıl ramazanda 266 lira olan kuzu eti, bu yıl 600-700 lira bandında. Üstelik marketlerde alış fiyatı ile satış arasında tam üç kat fark var.
DÖVİZLE ÇARPINCA BİLE TÜRKİYE DAHA PAHALI
Enflasyonla boğuşan ülkelerden biri de İngiltere. Gıda fiyatlarında bir yılda yüzde 25’e varan artışlar yaşandığı belirtiliyor. Ancak oradaki fiyatları, pound ile çarptığımızda dahi Türkiye’deki fiyatlardan düşük olması, ülkemizde maliyet enflasyonunun değil, fırsatçılık enflasyonunun olduğunu gözler önüne seriyor.
SÜPER LÜKSTE HIZLI ARTIŞ
Otomotiv satışlarında ilk çeyrek rakamları belli oldu. Fiat, Renault, Ford, Volkswagen ve Toyota en fazla satışı yapan modeller olarak öne çıkarken, lüks grupta 801 adet DS, 288 adet Porsche, 145 adet Lexus, 68 adet Maserati, 24 Jaguar, 12 Bentley, 6 Lamborghini, beşer adet de Aston Martin ile Ferrari satıldı. Mart ayları itibarıyla karşılaştırdığımızda ise fiyatı 30 milyonu bulan araçların satışının katlandığı görüldü. Fiyatları 6 milyon lira ile 30 milyon lira arasında değişen Bentley araçlardan 2023 mart ayında 5 adet, bu yıl martta 9 adet satıldı. 15 milyonu bulan Lexus, bir aylık satışını üçe katlayıp 98’e ulaştırırken, Porsche’nin satışı 95’ten 117’ye çıktı.
MEMURA 1 ETİKETE 2 ZAM
Enflasyon beklentileri ve algısı bozulunca fiyat etiketleri de tutulamaz oldu. Zincir marketlerde, semt pazarlarında fiyatlar, maliyetlerin çok çok üzerinde arttıkça dar ve sabit gelirlinin alım gücü de azaldı. Hükûmet, alım gücü düşen memur, emekli ve asgari ücretlinin gelirini artırmaya yönelik adımlar attıkça elinde satacak ürünü bulunan bütün kesimler fiyatları kat kat artırdı. Hatta asgari ücret ya da memur maaşının artacağı beklentisi ve gerçekleşmesi ayrı ayrı fiyatlanırken, market raflarında maliyeti düşük olan eski ürünlere bile zam yapılması bir alışkanlık hâlini aldı.
FIRSAT ENFLASYONUNA İMKAN VERİLMEMELİ
Türkiye Ziraat Odaları Birliği Başkanı Şemsi Bayraktar “Son yıllarda en çok konuştuğumuz şey marketteki fiyat artışları. Bazı satıcılar enflasyon kalkanının arkasına sığınıyor, maliyetleri bahane ederek fiyatları sürekli artırıyor. Bu da enflasyonda artış eğiliminin devamına sebep oluyor. Bir ürün her markette fahiş fiyat farklarıyla satılıyor. Aynı fiyata kalitesiz ürün var. Yanıltıcı ürünler var. Hükûmetimiz bu suistimallere ve fırsatçılığa göz açtırmamalı. Denetimlerle gerekli cezayı uygulamalı” dedi.
