Sanayi kuruluşları için “Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi” geliyor

“Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği” taslağıyla, sanayi kuruluşlarının atık süreçlerine yönelik belge düzeni getiriliyor. Belgenin, yeşil dönüşüme yönelik kredi programı dahil, finansmana erişim, sınırda karbon vergisi vb. her türlü kısıtlayıcı koşullarda kullanılabileceği değerlendiriliyor. Kapsama giren tesisler için belge alma süreci 2028 sonu olarak öngörüldü.

İhracatta ve yeşil finansman bulmada etkileri de olacak, sanayi kuruluşlarının atık süreçlerine yönelik belge düzenini kapsayan “Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği” taslak olarak hazırlandı. Yönetmelik, Türkiye’nin uzun süredir üzerinde çalıştığı AB’nin Yeşil Mutabakatı kapsamında endüstriyel kirliliğin kontrolüne yönelik ayağın direktifl erine uyum açısından önemli bir aşama olarak değerlendiriliyor.

Yönetmelik taslağının tanıtım aşamasında, “Yeşil Dönüşüm Belgesi”nin talebe bağlı olacağı belirtilmişti.

Taslakta, kapsama giren kuruluşların online olarak kurulacak sisteme veri girişleri konusunda beyan zorunluluğu olduğu görülüyor. Diğer yandan belgeye ilişkin başvuru süreçlerinde geçiş süreci öngörülerek tarih verilmiş olması dikkat çekti. Taslağa ilişkin görüş alma ve değerlendirme süreci devam ediyor. Kapsama giren tesisler için “Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi” alma süreci 2028 sonu olarak öngörüldü.

Diğer yandan 1 Ocak 2025’ten sonra kurulacak yeni tesisler için belge süreci başlamış olacak. Yönetmelikle Sanayide Yeşil Dönüşüm Belge süreçlerini uygulamak ve koordine etmek üzere, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın kuracağı sistem çerçevesinde yetkilendireceği Çevresel Sürdürülebilirlik Uzmanı ve Çevresel Sürdürülebilirlik Başuzmanı meslekleri oluşturulacak. 

YEŞİL FİNANSMANA ERİŞİM, İHRACATTA KOLAYLIK

Yönetmelik temel olarak 5 kategoride tesislerin atık yönetimlerinin yönetiminin sınıfl anarak, ilgili kategoriyi gösterir Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi adı verilen sertifikaya ilişkin süreçleri düzenliyor. 

Bakanlık, öncelikle “Çevrenin bir bütün olarak en yüksek düzeyde korunmasında teknolojik ve ekonomik sürdürülebilirliği uluslararası kabul görmüş olan, Bakanlıkça yayımlanan ve Sanayide Yeşil Dönüşüm belgesinin gerekliliklerine temel oluşturan, en etkin, ileri, uygulanabilir, temiz üretim teknikleri” olarak tanımlanan Mevcut En İyi Teknikler (MET)’i belirleyecek. Bunun ardından, “Sektörel MET dokümanlarında, belli bir zaman dilimi içerisinde, belirli referans koşullar altında ortalama bir değer olarak ifade edilen, MET veya MET kombinasyonu uygulanarak elde edilen, normal işletme koşullarında erişilen emisyon seviyesi” tanımlı “MET’ler ile ilişkili emisyon seviyeleri (MET-İES)” sınırlamalarını açıklayacak.

Bu sınırların AB ile uyumlu olması bekleniyor. Böylece, finansman ve ihracatta sağlanması amaçlanan kolaylıklara da erişilebileceği kaydediliyor. 

Bu kategoriler çerçevesinde tesislere MET’e uyum oranları üzerinden, A (%100 uyum), B (%90 ve üzeri uyum), C (%80 ve üzeri uyum), D (%70 ve üzeri uyum), E (%60 ve üzeri uyum), F (%50 ve üzeri uyum) kategorilerinde “Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi verilecek. 

Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesine konu her bir kategorideki değerler ve sınırlamalar Bakanlık tarafından ayrıca belirlenecek. Bir şirketin, birden fazla kapsama giren tesisi olması durumunda, her bir tesis için belge düzenlenecek. 

Bu belgenin, Dünya Bankası tarafından yeni açıklanan yeşil dönüşüme yönelik kredi programı dahil, yeşil finansmana erişim, AB’nin uygulamaya başlayacağı sınırda karbon vergisi vb. her türlü kısıtlayıcı koşullara yönelik değerlendirmelerde kullanılabileceği değerlendiriliyor. 

Uyum yüksek olabilir Öte yandan, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından sanayi örgütlerine verilen bilgide, yeni tesis ve yeni belirlemeler nedeniyle artmakla birlikte, 2023 sonu itibariyle yaklaşık olarak; 6 sektörde 6 bin 235 tesisin kapsamda olduğu, yönetmelikte öngörülen kayıt sistemiyle tam kapsamın belirleneceği vurgulandı.

Mevcut uzaktan belirlemelerle, diğer olarak tanımlanan grupta 3 bin 365, enerji üretiminde 136, kimyada 1096, metal üretimi ve işlenmesinde 783, mineralde 499 ve atık yönetiminde 357 tesis belirlendi.

Hazırlıklar çerçevesinde çeşitli sektörlerdeki kapsama giren tesislerden derlenen verilerde, temiz üretim uygulamalarına uyum oranı enerji yüzde 62, çimentoda 59, otomotivde 74, metal işlemede 40, tekstilde 75, deride 70 ve atık yönetiminde yüzde 65 oranında uyum görüldü. Bakanlıkça oluşturulacak geniş kriter setiyle bu oranlar değişebilecek.

HANGİ SEKTÖRLER KAPSAMDA?

Yönetmelik taslağında, belge alacak sektörler de sıralandı. Taslakta yer alan sektörlerdeki bütün tesisler kapsama girmiyor, ilgili sektörde hangi faaliyeti gösteren tesislerin kapsamda olduğunu belirlendi. Kapsama giren mevcut tesisler, 31 Aralık 2028’e kadar en az F seviyesinde belge almak zorunda.

Bu tesisler 31 Aralık 2030’dan itibaren D seviyesinde Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi almak yükümlülüğünde olacak. 1 Ocak 2025’ten sonra kurulacak yeni tesisler (mevcut şirket ve tesislerden ayrı olarak kurulacak tesisler dahil) ise en az D seviyesinde belge alması zorunluluğu getirildi.

Yönetmelik taslağında EK-1 ve EK-2’de sıralanan Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi alacak tesislerin üst sektörleri şöyle: Enerji üretimi, metal üretimi ve işlenmesi, mineral endüstrisi, kimya endüstrisi, atık yönetimi, diğer (kağıt, kumaş, hayvan yemi vb) faaliyetler, organik solvent kullanılan faaliyetler.