AYM'den tartışmalı 'rektör ataması' kararı!

AYM’nin 7 Aralık 2023 tarihli kararı bugün Resmi Gazete’de yayınladı. Yayınlanan kararlar yeni tartışmaların da fitilini ateşlemiş oldu. 

CHP'LİLER İTİRAZ BAŞVURUSU YAPTI

CHP milletvekilleri Engin Altay, Özgür Özel, Engin Özkoç ve 135 milletvekili bazı kanun maddeleri ve KHK'ların iptali için AYM’ye başvurmuştu.

Anayasa Mahkemesi (AYM), 2018 tarihli 703 sayılı Anayasa'da Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin bazı hükümlerini iptal etti. 

AYM'DEN 'REKTÖR ATAMASI' KARARI

CHP'lilerin iptal başvurularından biri de Cumhurbaşkanının üniversiteye rektör atama yetkisi oldu. Başvuruyu değerlendiren AYM, cumhurbaşkanının rektörleri doğrudan atamasını anayasaya aykırı buldu.

Yayınlanan karara göre; atama yetkisinin iptali kararın gerekçeli açıklaması şu şekilde;

*Dava konusu kuralla YÖK’ün rektör atama sürecinde; devlet üniversiteleri yönünden aday gösterme, vakıf üniversiteleri yönünden mütevelli heyetinin teklifine olumlu görüş verme şeklindeki rolüne son verilmek suretiyle rektör atama usulü değiştirilmiş ayrıca atanma şartları, görev süresi gibi rektör atanmasına ilişkin hükümler madde metninden çıkarılmıştır.

*Devlet üniversitelerine rektör atanma şartlarında değişiklik öngören kural, Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Dördüncü Bölümü’nde yer alan kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa’nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır.

Kararda, söz konusu durumun üniversitelerin özerkliğiyle bağdaşmayacağı belirtilirken AYM’nin kararı 12 ay sonra yürürlüğe girecek.

TARTIŞMALI MERKEZ BANKASI BAŞKANI KARARI

Anayasa Mahkemesi'nin verdiği diğer tartışmalı karar ise; Merkez Bankası'nın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) başkanını görev süresi dolmadan değiştirme yetkisine ilişkin oldu.

Kararla birlikte 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin (KHK) 151. maddesinin (h) ve (j) bentlerinin Anayasa’ya aykırı olduğuna hükmedildi.

Kararda şu ifadeler yer aldı:

"Merkez Bankası başkanının görev süresini düzenleyen hükmün yürürlükten kaldırılmasını öngören kural, Anayasa'nın İkinci Kısmı'nın Dördüncü Bölümü'nde yer alan kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa'nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır... Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa'nın mülga 91. maddesine aykırıdır. İptali gerekir."

TRT GENEL MÜDÜRÜNE İLİŞKİN İPTAL 

TRT Genel Müdürüne en yüksek devlet memuru aylık ve sözleşme ücreti ödenmesine ilişkin düzenleme, 9 ay sonra yürürlüğe girmek üzere Yüksek Mahkemece iptal edildi.

Mali ve sosyal haklara ilişkin düzenlemelerin, Anayasa'da yer alan "mülkiyet hakkına ilişkin" olduğu ifade edilen kararda, bu konuda KHK ile düzenleneme yapılamayacağı kaydedildi.

"ESES BAKIMDAN BİR İPTAL YOKTUR"

Tartışmalı kararlara ilişkin Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum'dan sosyal medya hesabı üzerinden açıklama geldi. Uçum açıklamasında rektör atama yetkisinin iptal edilmediğini belirterek, yetkinin anayasadan doğduğunu vurguladı ve "AYM Cumhurbaşkanı'nın rektör atama ve Merkez Bankası başkanını atama/görevden alma yetkisini iptal etmemiştir." ifadelerini kullandı.

Uçum'ın paylaşımı şu şekilde;

"4 Haziran 2024 günlü Resmi Gazetede yayınlanan Anayasa Mahkemesi kararına ilişkin kısa bilgilendirme: Yetki Kanunu kapsamında çıkarılan 703 sy KHK ile çeşitli kanunlardaki 2375 hükümle ilgili düzenleme yapılmıştır. Anayasa Mahkemesine bu 2375 hükümden sadece 108 konuda iptal başvurusunda bulunulmuştur. AYM talep konularının bir kısmında iptal kararı vermiştir. Ayrıca rektörler ve merkez bankası başkanı konusunda verilen iptaller konu bakımından (KHK ile değil kanunla düzenleme olması gerektiği gerekçesiyle) yapılmış olup esas bakımından bir iptal yoktur. Yani AYM Cumhurbaşkanı'nın rektör atama ve Merkez Bankası başkanını atama/görevden alma yetkisini iptal etmemiştir. Cumhurbaşkanının yetkileri 3 sayılı CBK'da aynen devam ediyor. Ayrıca iptallerin yürürlüğe girmesi için 12 ay süre verilmiştir. Bu süre içerisinde TBMM’nin kanun gerektiren düzenlemeleri yapacağı da öngürülmelidir. Öte yandan Cumhurbaşkanının rektör atama yetkisi zaten iptal edilemez. Çünkü yetki Anayasadan doğuyor. Anayasa Madde 130 ….. Kanunun belirlediği usul ve esaslara göre; rektörler Cumhurbaşkanınca, dekanlar ise Yükseköğretim Kurulunca seçilir ve atanır."

İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi de söz konusu haberlere ilişkin açıklama yaptı.

Yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi;

Bazı basın yayın organlarında yer alan, "AYM Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Merkez Bankası Başkanı ve rektör atama yetkilerini iptal etti" iddiası doğru değildir. Anayasa Mahkemesi, 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin (KHK) iptali istemiyle yapılan başvuruyu karara bağlamıştır. Yüksek Mahkeme düzenlemenin tümünün iptal edilmesi istemini reddederken düzenlemede yer alan bazı hükümlerin iptalini kararlaştırmıştır.

Bahse konu KHK ile 2375 hükümle ilgili düzenleme yapılmıştır. AYM'nin kararında bu hükümlerin sadece bazılarında iptal kararı verilmiştir. Kamuoyunda da yankı bulan rektör ve Merkez Bankası Başkanı atamaları konusundaki iptal kararları, "KHK ile değil kanunla düzenleme olması gerektiği" gerekçesiyledir. Dolayısıyla esas bakımından bir iptal söz konusu değildir. Mahkeme, kararların bugünden itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir. Dolayısıyla mevcut uygulamalar açısından bir değişiklik bulunmamaktadır.

Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yürürlüktedir. Rektör atamaları da Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 130. ve 2547 sayılı Yüksek Öğretim Yasası'nın 13. maddeleri uyarınca zaten Cumhurbaşkanı tarafından yapılmaktadır.