İlk Osmanlı mektebi bakın ne olarak kullanılıyor

Osmanlılar, kendilerinden kilometrelerce uzağa, Güney Afrika'nın en uzak noktasına İslamî ilimleri öğretmek maksadıyla bir temsilcisini, Ebubekir Efendiyi yollamıştı. Bu gayretli Osmanlı âliminin Cape Town'da açtığı mektep binası bugün hala ayakta, ancak şu anda maalesef gece kulübü olarak kullanılıyor.

Bilindiği üzere Sultan Abdülaziz Han döneminde (1862) Ümit Burnu'na İslamî ilimleri öğretmek amacıyla bir Osmanlı İslâm hukukçusu gönderilmişti. Üç aya varan bir yolculuktan sonra Seyyid Ebubekir Efendi (el- Emcedî) 13 Ocak 1863 tarihinde Güney Afrika'nın Cape Town şehrine ulaştı. Yanında bulunan yeğeni Ömer Lütfi, amcası ve aynı zamanda hocası olan Ebubekir Efendiye refakat ediyordu. Ömer Lütfi 1866 yılında Türkiye'ye geri dönüp Güney Afrika'daki hatıralarını kaleme alacaktı ki; bu eser, Güney Afrika Tarihi için de çok mühim ve nadir bir kaynak kabul edilir.

Ömer Lütfi, bu hatıratında ilk olarak Ebubekir Efendi'nin Wale ve Bree caddelerinin kesiştiği köşede bir okul açtığını kaydeder. İşte tarihçilerin genel olarak kaynak gösterdikleri yer, Ömer Lütfi'nin bu eserindeki bilgiden ibarettir. Buna rağmen bu okulun koordinatlarıyla ilgili kati bir bilgi, hiçbir kaynakta mevcut değildir. Wale ve Bree caddelerinin kesiştiği dört ayrı köşe olduğundan, bu tam olarak tarifi kesin olmayan bir izah olmakta ve tarihçilerin şüpheli yaklaştığı bir konu olmaktan öteye gitmemekteydi.

EBUBEKİR EFENDİ'NİN CAPE TOWN'DAKİ MEKTUBU

Cape Town Millî Arşivinde Ebubekir Efendi Güney Afrika'daki faaliyetleriyle ilgili kendi el yazısıyla Cape sömürge hükümetine gönderdiği bir mektupta bahsediyor.

 Bu kayıtta Ebubekir Efendi, Wale ve Bree caddelerinin kesiştiği yerde açmış olduğu okulunun vergisinden yakınmaktadır. Okulun arka tarafında bulunan bir bölümünü kiraya verdiğini ve buradan gelen gelirin okulun masraflanna ancak yettiğini dile getirmektedir. Buradan Ebubekir Efendi'nin büyük atalarından miras kalan vakıf anlayışını, benzer bir şekilde, kendi işlettiği eğitim kurumunun bekası için yürürlüğe koymuş olduğunu da görmek mümkündür. 1866 tarihli bu mektup, Ebubekir Efendi'nin Wale ve Bree caddelerinin kesiştiği yerde açmış olduğu okuldan ve okulun bazı özelliklerinden bahsetmektedir.

OKULUN VARLIĞI VE BİNASI BELGELENİYOR

1898 yılına kadar babadan kalan Osmanlı Erkek Mektebi'nde Ebubekir Efendi'nin çocuklarının İslamî eğitime devam ettiklerine şahit oluyoruz. Yalnız, 1898'de ekonomik nedenlerle Hişam Efendi'nin adına kayıtlı bir banka ipotek kağıdıyla (mortgage bond) okulun elden çıktığı anlaşılıyor.

OKUL HALA AYAKTA AMA BOYNU BÜKÜK

Elbette işin ilginç ve daha mühim tarafı, söz konusu okulun mimari yapısının hiç bozulmadan günümüze kadar ulaşmış olmasıdır. Şimdi bu bina, tarihî miras (heritage) olması sebebiyle, iki katlı eski bir taş yapı şeklinde şehrin ortasında kalakalmış. Üstelik Afrika'ya İslam'ı yayan bu ilim merkezinin şu an bir kulüp olarak kullanılıyor olması oldukça hüzün verici.

Kaynak: Yedikıta Dergisi