Osmanlı'nın Hırvatistan'daki kaybolan mirası: Kasım Paşa Camii

Balkan ülkelerinin tarih boyunca yaşadığı savaşlar ve çatışmalar, insanların yaşamları gibi ibadethanelerin kaderini de etkiledi. Ülkenin doğusundaki Osiyek şehrinde, Osmanlı'nın şehri fethinin ardından, 1526 yılında inşa edilen Kasım Paşa Camisi, 1687 yılında ülkenin Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun himayesine geçmesinin ardından tarih sahnesinden silinmek istendi. Ülkede, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun hüküm sürmeye başlamasının ardından, Osmanlı dönemine ait başta camiler olmak üzere tüm eserler bir bir yıkıldı. 

ÜÇ OSMANLI CAMİİ GÜNÜMÜZE ULAŞABİLDİ

Hırvatistan İslam Birliği'nin (Diyanet İşleri) verdiği bilgiye göre, Osmanlı döneminde, yaklaşık 250 caminin bulunduğu ülkede, günümüze sadece üç Osmanlı camisi ulaşabildi, ancak bunlar da şu anda Katolik kilesis olarak kullanılıyor.

Osmanlı döneminde, halkının büyük bir çoğunluğunu Türkler'in oluşturduğu Osiyek, o dönemde, yaşam tarzı ve görünüşüyle de Avrupa'nın ortasında bir Anadolu şehrini andırıyordu. Osiyek Türk-Hırvat Dostluk Derneği Başkanı Damir Yuriç, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kaynaklarda, Kasım Paşa Camisi'nin 1687 yılına kadar ibadete açık kaldığının yazdığını söyledi.

CAMİİNİN SADECE ÇİZİMLERİ VAR

Yuriç, geçmişte ülke genelinde bir üne sahip olan bu tarihi caminin, Osiyek'in Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun eline geçmesinin ardından yıkılarak tarihe karıştığını ve günümüze sadece camiyle ilgili bazı çizimlerin ulaşabildiğini belirtti. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Osiyek'i ele geçirmesinin ardından, Anadolu kentlerini andıran ve içerisinde Türk mimarisinden eserler barındıran Osiyek'in tamamen yıkıldığını söyleyen Yuriç, bu Osmanlı şehrinin temelleri üzerine yeni bir şehir inşa edildiğini kaydetti.

Yuriç, aradan geçen uzun süre nedeniyle, şehir halkının Kasım Paşa Camisi'nin varlığını dahi unuttuğunu belirterek, ''Bugün Aziz Mihael Arkancel Kilisesinin bulunduğu meydanda 1970'li yıllarda yapılan tadilat çalışmaları esnasında caminin ve türbenin temellerine rastlandı.

Bugün meydanda gördüğümüz bu sarı kiremitler, caminin ve türbenin temellerinin nerede ve ne şekilde olduğunu işaret ediyor'' dedi.

Aynı bahçede cami ve kilise Yuriç, temeline kadar yıkılan Kasım Paşa Camisi'nin yanı başında, aynı bahçe içinde yer alan Aziz Mihael Arkancel Kilisesi'nin de 16. yüzyılın başlarında inşa edildiğini ve halen ibadete açık olduğunu söyledi. 

Yuriç, ''Burada, kilise temellerine dikilen camiler ya da cami temelleri üzerine dikilen kilise görmek mümkün. Aziz Mihale Arkancel Kilisesi'nden sadece 300 metre uzaklıktaki bir diğer kilisenin yerinde bir dönem cami bulunuyordu. Ancak o cami de Osmanlı'nın buraya gelmesinden sonra, kiliseden dönüştürülen bir camiydi'' dedi. Osmanlı Devleti, yaklaşık 150 yıl kaldığı Hırvatistan'da yüzlerce eser inşa etti.

OSMANLI ESERİ YAKILIP YIKILDI

Ancak, Osmanlı'nın ülkeden çekilmesinin ardından, birçok Osmanlı eseri yakılıp yıkıldı. Özellikle, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde, Osmanlı medeniyetine ait tüm eserler, sistemli bir şekilde yok edildi. Osmanlı'dan günümüze ulaşan bazı eserler ise köprüler gibi her dönem işlevsel olan eserler oldu.

Hırvatistan'da, Cakova, Klis ve Drniş'te olmak üzere sadece üç Osmanlı camisi günümüze dek ulaşabildi. 16. yüzyılda inşa edilen bu üç cami de Katolik kilisesine dönüştürülerek, günümüze dek ulaşmayı başardı.

Her ne kadar üzerlerinde bazı mimari değişiklikler yapılmış olsa da bu üç eserin de cami mimarisinden çok fazla uzaklaşmadığı öğrenildi. Bu arada, Osiyek'teki bir diğer Osmanlı eseri Süleyman Hanı ise günümüzde Fransiskan Manastırı olarak faaliyet göstermektedir.