İdrar kaçırma 7'den 70'e herkesi utandırıyor

Toplum içinde oldukça sık görülen bir sorun olmakla birlikte, utanma ve doktora gidememe nedeniyle, tedavisi olduğu halde hastalar bu olanaklardan yararlanamayabiliyor. Bazen de idrar kaçırma doğal yaşlanma sürecinin bir parçası sanılıyor. Oysa idrar kaçırma sorunu olan kişilerin, bu sorunla yaşaması gerekmiyor.

Acıbadem Bodrum Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Aybala Akıl, idrar kaçırma hakkında merak edilen soruları yanıtlarken, bu konuda az bilinen ve yanlış bilinenler hakkında da bilgiler verdi:
İdrar kaçırma daha sık kimlerde görülür, nedenleri var mıdır?

Genç hastalarda daha sıklıkla belirli bir neden bulunabilirse de, daha ileri yaşlarda sıklıkla birçok neden birlikte bu duruma sebep oluyor. Tüm kadınlar arasında idrar kaçırma sıklığı, ilk kaçırmanın görüldüğü andan itibaren değerlendirildiğinde yüzde 25-45 arasında değişiyor ve idrar kaçırmanın sıklığı, şiddeti yaşla birlikte artıyor. Ayrıca bu şikayet gebelikte de oldukça sık görülüyor, gebe kadınların yüzde 30 - 60'ını etkiliyor.
İdrar kaçırmanın kaç türü vardır?

İdrar kaçırmanın farklı türleri vardır ve bunların tanı yöntemleri de tedavileri de farklıdır. Bunlar arasında en sık görülenleri stres tipi, sıkışma tipi ve karışık tip idrar kaçırmadır. Bunları tek tek anlatacak olursak şunları söyleyebiliriz:

Stres tipi: Stres tipi idrar kaçırma, gülme, öksürme, hapşırma ya da karın içinde basınç artışına neden olan başka olaylar esnasında görülen idrar kaçırmaya deniliyor. Kadınlarda, özellikle de doğum yapmış kadınlarda en sık görülen idrar kaçırma türü budur.

Sıkışma tipi: Sıkışma tipi idrar kaçırmada, hasta aniden çok şiddetli bir idrar yapma isteği duyuyor. Sıklıkla "sıkışma" hissi o kadar güçlü oluyor ki, hasta tuvalete yetişemiyor.
Karışık tip: Her iki idrar kaçırma türünün özellikleri de bir arada görülüyor.

Risk faktörleri nelerdir?

İdrar kaçırma için en bilinen risk faktörleri arasında doğum yapma, obezite, başka üriner sistemdeki belirtilerin varlığı ve fonksiyonel bozukluklardır. Yüksek kafein alımı, diyabet, inme, depresyon, vajinal doğum yapmış olmak, östrojen yetersizliği (menopoz) gibi başka durumların da idrar kaçırmaya katkısı bulunduğu öne sürülüyor.

Tanı nasıl konuluyor?

İdrar kaçırmanın tanısının konulması ve türünün anlaşılabilmesi için, ilk görüşmede, hastanın hikayesi, fizik muayenesi ve idrar tahlili yapılıyor. Tanıda yararlandığımız başlıca 8 yöntem var. Bunları şöyle sıralayabiliriz.

1- Mesane günlüğü tutun: Hekiminiz sizden, idrar kaçırma sıklığınızı ve türünüzü anlayabilmek için, günün hangi saatlerinde ve hangi olaylardan sonra idrar kaçırdığınızı anlayabilmek için bir günlük doldurmanızı isteyebilir. Bunun için size hazırlanmış matbu bir form verecek ve bir sonraki vizite kadar doldurmanızı isteyecektir.

2- Pelvik muayene: İdrar kaçırma ile birlikte sıklıkla pelvik organlarda da sarkma olabiliyor. Bunun anlaşılabilmesi için, hekiminiz size vajinal muayene yaparak rahim, idrar kesesi ya da rektum gibi organlarınızda sarkma olup olmadığını değerlendirebilir.

3- Stres test (öksürük stres testi - öksürük testi): Stres tipi idrar kaçırmanın tanısı, öksürerek oluştulan stres sırasında, idrar kanalının ağzından idrar kaçırmanın gözle görülmesine dayanıyor. Öksürük esnasında karın kaslarımızı kastığımız için karın için basıncımız artar, bu da idrar kaçağına yol açıyor. Bu test için hastanın idrara sıkışık olarak başvurması gerekiyor. Hekiminiz sizi jinekolojik pozisyonda muayene masasına hazırladıktan sonra, idrar kanalınızı çıkışını gözünüzle gözleyerek sizi öksürtecektir, test bundan ibarettir.

4- Kalan idrar miktarı: Taşma türü idrar kaçırma denilen, mesanenin işeme esnasında tam boşaltılamamasına bağlı olarak taşması şeklinde oluşan kaçırmalarla ayrımın yapılabilmesi için, tuvalete gidip idrarınızın tamamını yaptıktan sonra kalan idrar miktarı ultrasonla ölçülecektir.

5- İdrar kültürü: İdrar yolu enfeksiyonu da idrar kaçırmaya neden olacağından, mutlaka kültür alınarak bu dışlanmalıdır.

6- Pamuklu çubuk testi (mesane boynunun aşırı hareketliliği testi) (Q-tip testi): Muayene esnasında idrar kanalınızın çıkış kısmına yerleştirilecek bir pamuklu çubuk yardımıyla, cerrahi yöntemle düzeltilebilecek bir aşırı hareketlilik olup olmadığı değerlendirilebiliyor. Bu test eskiden en sık kullanılan yöntemken, artık eskisi kadar uygulanmıyor.

7- Ürodinami: Ürodinaminin, diğer adıyla işeme testinin idrar kaçırmanın tanısındaki yeri tartışmalıdır. Günümüzde, stres tipi inkontinansın tanısı için başlangıç aşamasında işeme testi yapılması önerilmiyor.

Yaşam tarzında bazı değişiklikler yapmanın idrar kaçırmada faydası olur mu?

Bazı yaşam tarzı değişiklikleri idrar kaçırma tedavisinde faydalı olabilirse de, kilo verme dışındaki yöntemlerin başarı oranları iyi kontrollü çalışmalarla araştırılmamıştır. Uygulanabilecek yöntemler arasında başlıca 8 tanesini sayabiliriz:

1-Günlük alınan sıvı miktarını azaltmak, özellikle de gece yatmadan birkaç saat önce daha az sıvı tüketmek.

2-Semptomlarınızı şiddetlendiren alkol, kafein, baharatlı ya da asitli gıdalar gibi yiyecek ya da içecekleri azaltmak.

3-Fazla kiloyu vermek.

4-Şeker hastasıysanız, kan şekerinizi mümkün olduğu kadar normale yakın tutmak.

5-Diüretikler denilen idrar söktürücü ilaçlardan kullanıyorsanız, bunların kullanımını kısıtlamak.

6-İdrar kaçırmaya sebep olacak başka hastalıklarınız varsa bunların tedavisi için ilgili hekimlere başvurmak.

7-Mesanenin yeniden eğitilmesi: Önceden belirlenmiş bir plan çerçevesinde, örneğin her saat başı, tuvalete gidip mesanenizi boşaltın. İdrar yapma isteğiniz yoksa bile mutlaka tuvalete gidin. Buna alıştıktan sonra, gittikçe aralarını açarak, gene önceden belirlediğiniz aralıklarla düzenli olarak tuvalete giderek mesanenizi alıştırın. Zamanla tuvalet saatlerinin arasını 3 ya da 4 saate çıkarın.

8-Pelvik kas egzersizleri: Kegel egzersizleri adı verilen bu egzersizler, idrar kontrolünüze yardım edebilir.

Tedavisi nasıl yapılıyor?

İdrar kaçırmanın tedavisi, türlerine göre değişiyor. Sıkışma tipi idrar kaçırmanın asıl tedavisi mesaneyi gevşeten ilaçlar, stres tipi idrar kaçırmanın asıl tedavisi ise mesaneye anatomik destek sağlayan ya da idrar çıkışını sağlayan dokulardaki hasarların onarılması yani cerrahi yöntemlerdir. Mesane kaslarını gevşetmek üzere elektrik stimülasyonu uygulamak ülkemizde sık kullanılan bir yöntem değildir. İdrar kaçırmanın azaltılması için alınacak önlemler yerine getirildiğinde hala şikayetleriniz geçmediyse, hekiminiz sizdeki idrar kaçırma türüne göre gerekli tedaviyi uygulayacaktır.