Yapımı iki gün süren bir Arjantin sanatı: Fileteado Portenyo

Arjantin'in başkenti Buenos Aires'e özgü süsleme sanatı Fileteado Portenyo, duvarlardan dükkan tabelalarına, kapı numaralarından gazete büfelerine kadar çeşitli desenleri ve rengarenk görünüşleriyle Buenos Aires'i süslüyor.

Adını İspanyolca ince süsleme çizgisi anlamındaki "filete" kelimesinden türeyen "Fileteado" ile kökü "liman" kelimesinden gelen ve liman şehri olduğu için Arjantin'de "Buenos Airesli" anlamında kullanılan "Portenyo" kelimelerinin birleşiminden alan bu sanat türü, genellikle metal veya tahta plakların üzerine çizilen süslemeler ve yazılardan yapılıyor.

Yaklaşık 25 yıldır bu sanatı icra eden Adrian Clara, 2015'te UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne giren Fileteado Portenyo'yu, Buenos Aires'te ders verdiği bir sahafta, AA muhabirine anlattı.

Clara, 35 yıldır çizim ve boyama işleriyle uğraştığını ve ünlü Fileteado Portenyo ustası Leon Untroib sayesinde bu alana yöneldiğini söyledi.

Fileteado Portenyo'nun 20. yüzyılın başlarında ortaya çıktığını anlatan Clara, başlarda Fileteado'nun gıda nakliyatı yapan at arabalarını süslemek için kullanıldığını ve buradan yayılarak her sanatçının kendi tarzını edindiğini belirtti.

Clara, Fileteado Portenyo'nun araçlar, tabelalar, vitray camlar ve yer yer duvarlarda kullanıldığını aktararak "Günümüzde Fileteo ustaları, daha çok dekorasyon üzerine çalışıyor. Özel afişler, mobilya dekorasyonu, bazıları sadece otobüsleri süslüyor yani çok fazla çeşit var. Ben, afiş ve panolar üzerine çalışmayı seviyorum." ifadelerini kullandı.

Buenos Aires'in en ilgi çekici fuarlarından her pazar kurulan Uluslararası San Telmo Fuarı'nda 25 yıldır çalıştığını dile getiren Clara, turistlerin Fileteado Portenyo'ya ilgi duyduğunu vurguladı.

Clara, Fileteado Portenyo'nun bir bilenden öğrenildiğine işaret ederek "Biz bu işi, ustalarımıza baka baka öğrendik. Şimdi öğrenmek isteyen daha fazla kişi olduğu için genellikle ders vermek isteyenler kurs düzenliyor. Benim 13 öğrencim var. Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle yüz yüze ders veremediğim için internet üzerinden dersler vermeye başladım." diye konuştu.

YAPILMASI 2 GÜN SÜRÜYOR, KESKİN RENKLER, ÇİÇEKLİ MOTİFLER KULLANILIYOR

Arjantin halkının Fileteado Portenyo'ya olan ilgisine değinen Clara, "Arjantin halkı, hayranlık duyuyor özellikle de ileri yaştaki kişiler. Çünkü onlar eskiden araçların, kamyonların üzerinde görüyorlardı. Bundan dolayı onlara güzel anılarını hatırlatıyor. Bir de bazı dükkan sahipleri, işletmelerini farklı kılmak için Fileteado ile süslüyor." ifadesini kullandı.

Clara, Fileteado Portenyo'nun, Buenos Aires'in bazı mahallelerinde sık kullanıldığına dikkati çekerek "Genellikle San Telmo'da sık kullanılıyor, Fileteado Portenyo ile süslenmiş birçok dükkan var. Aynı şekilde Boca Mahallesi'nde, Caminito'da. Diğer yerlerde buradakiler kadar bulunmuyor." dedi.

Fileteado Portenyo'nun emek isteyen bir sanat olduğunun altını çizen Clara, şöyle devam etti:

"Yaklaşık 20'ye 30 santimetre büyüklüğünde bir plak üzerine yapılan Fileteado Portenyo 2 gün sürüyor. Cilalandıktan sonra da bir gün kurumaya bırakılıyor. Dekorasyon yapılacak materyalin boyutu büyüdükçe daha uzun sürüyor. Bu birçok rengi barındıran bir sanat bu."

Clara, çoğu kişinin Fileteado Portenyo'da kullanılan motiflerin kökenini İtalya'ya dayandığını söylediğini aktararak "Bir plağın içerisine akantus yaprağı, 5 yapraklı çiçek, halkça sevilen kişiler, yazı tipi, bayrak ve futbol kulüpleri eklediğinde, bütün bu temel özellikleri birleştirdiğinde bu bir Fileteado Portenyo türü olmuş olur. Genellikle zıt, parlak, dikkati çekici renkler kullanılır." diye konuştu.

"DÜNYANIN ÇEŞİTLİ YERLERİNDE FİLETEADO PORTENYO YAPANLAR VAR"

Fileteado Portenyo yaparak ve bunun derslerini vererek geçimini sağlayan Clara, "Fileteado Portenyo yapmak beni alıp götürüyor. Boya yapmak, çalışmak, en sevdiğim şey." dedi.

Clara, her hafta binlerce insanın ziyaret ettiği San Telmo Fuarı'nın salgın nedeniyle kapanmasıyla durgunluk yaşadığını belirterek o süreci sosyal medya üzerinden satış yaparak ve internetten dersler vererek atlattığını söyledi.

Fileteado Portenyo'nun aynı zamanda bir kazanç kapısı olduğuna değinen Clara, tanıdığı gençlerin, genellikle bu sanatın estetik yanına odaklandığını dile getirdi.

Clara, Fileteado Portenyo'nun Buenos Aires'te doğup, sınırları aştığına vurgu yaparak, şunları kaydetti:

"Dünyanın çeşitli yerlerinde Bolivya'da, Barcelona'da, İsveç'te, ABD'de Fileteado Portenyo yapan Arjantinliler var. Buna ilgi de var. Ben de ülke dışına bazı işler yaptım. Roma'ya, Japonya'ya, Avustralya'ya... Bazen Arjantinliler, bazen Arjantinlilerin arkadaşları buna ilgi duyuyor."

Bağlı bulunduğu Fileteadocular Birliğinin 12 yıldır varlık gösterdiğini aktaran Clara, sergiler, kurslar, ortak çalışmalar için Birliğin aktif kullanıldığını söyledi.