Türkiye Afrika'da barışı sağladı! 5 ülke savaşın eşiğinden döndü

• HABER7- ÖZEL

Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Etiyopya ve Somali arasında yaşanan krizi çözmek için Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde liderlerle bir araya geldi. Etiyopya Başkanı Abiy Ahmed ve Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud'u ağırlayan Başkan Erdoğan iki ülke arasındaki sorunları çözerek taraflar arasında anlaşmayı sağladı.

Recep Tayyip Erdoğan’ın öncülüğünde düzenlenen kritik zirvede iki ülke arasında yaşanan krizi çözerek kalıcı barış sağlandı. Yedi saat süren müzakerelerin ardından ise Türkiye, Etiyopya ve Somali, "Türkiye Cumhuriyeti’nin kolaylaştırıcılığıyla Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti ve Somali Federal Cumhuriyeti’nin Ankara Bildirisi" dünyaya duyuruldu.

ETİYOPYA'NIN 1991 YILINDAN BERİ DENİZE KIYISI YOK

Etiyopya, Afrika ülkesinde 126 milyondan fazla nüfusa sahip olan ve denize erişimi olmayan ülkeler arasında yerini alıyor. 1991 yılında Eritre fiilen Etiyopya’dan ayrılmasının arından 1993 yılında hukuken bağımsızlığını kazanmasının ardından Kızıldeniz’e erişimini kaybetti. Ancak Etiyopya denize kıyısını kaybetmesinin ardından yıllar sonra Somaliland ile 1 Ocak’ta Mutabakat Muhtırası imzalamış ve Somaliland’ın tanınması vaadini vererek uluslararası sulara erişmek istedi. Etiyopya'nın hamlesinin ardından bölgede bulunan ülkeler, Afrika Birliği ve Arap Birlikleri tepki gösterdi.

Haber7'ye özel değerlendirmelerde bulunan Gazeteci Mete Sohtaoğlu, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler, Sosyoloji Doç. Dr. Oğuzhan Bilgin, Kuzey Afrika Çalışmaları Koordinatörü Kaan Devecioğlu, Kamu Diplomasi Uzmanı ve Sosyolog İsmail Muhsin Özdemir Etiyopya ve Somali'nin Türkiye'deki barışının kalıcı olduğuna vurgu yaptı.

METE SOHTAOĞLU: COĞRAFİ HAPİSHANEDEYDİ 

Haber7’ye konuşan Mete Sohtaoğlu ise Etiyopya ve Somali arasında barış anlaşmasına ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Türkiye iki ülke arasında arabuluculuk yaparken diğer bölge ülkelerinin ise barış konusuna karşı çıktığını belirten Sohtaoğlu, Cibuti’nin Etiyopya’ya ticari liman teklif ettiğini ancak Etiyopya’nın konuyu kabul edip Somali'den yaptığı anlaşmayı geri çekme ihtimali olduğunu ifade etti. Sohtaoğlu, "Özellikle Kahire'nin çok büyük bir tepkisi vardı bu meseleye. Çünkü biraz karışık bir konu lakin burada önemli olan mesele, ülkelerde Etiyopya kendini 'coğrafi bir hapishanedeyiz' diye tanımlıyor ve bu tanımlamalar içerisinde etrafımız hep denizlerle çevrili. Ama 'Biz denize bir türlü ulaşamıyoruz' diye Somali topraklarındaki bu ayrılıkçılarla bir anlaşma imzaladı." dedi.

MISIR SOMALİ'YE ASKER GÖNDERDİ

Etiyopya, Mısır'ın Somali'ye asker göndermesi sonrasında tedirgin olduğunu ifade eden Sohtaoğlu, ''Burada Etiyopya, Somalilerle Kızıl Denizi'nin bir kıyı limanı üzerinden erişimini güvencesi altına almaya çalışıyordu. Bir savaşın da eşiğine gelindi. Somali asker talep etti, Mısır da Somali'ye hem askeri kuvvet hem de teçhizat gönderdi. Bu da Etiyopya'yı tedirgin etti.'' diye konuştu.

RÖNESANS BARAJI MISIR'I TEDİRGİN ETTİ

Rönesans Barajı nedeniyle bölgede gerilim olduğunu ve Mısır'ın bölgeye askeri gönderdiğini söyleyen Sohtaoğlu, savaşın eşiğine gelindiğini kaydederek şöyle konuştu:

"Aslında Etiyopya'da aynı zamanda Rönesans barajı yapımı da Mısır'ın rahatsız olduğu konulardan bir tanesidir. Mısır ordusu çok sert açıklamalar yapıyordu. Mısır ordusu da zaten askeri yığınak yapmıştı. Yani savaşın eli kullanılıyordu. Birkaç aydır takip edilen bir konuydu."

"AFRİKA'DA SAVAŞ ÇANLARI ÇALIYORDU"

''Büyükelçiliklerin artması çok önemli. Bu mesele sadece Etiyopya Somali arasında değil. Mısır’ın da savaşa müdahil olmasını engelleyen bir hamle oldu. Körfezden Birleşik Arap Emirlikleri de dahil Etiyopya’nın yanında yer almıştı. Bu nedenle ülkelerin birleşip karşı cephe aldığı bir gerginlikti. Bu engellenmiş oldu. Afrika’da savaş çanları çalıyordu. Mısır sadece Somali’ye Özel Kuvvetler dahil olmak üzere 11 asker ve askeri teçhizat alma kararı almıştı. Afrika’da savaşın eşiğinden dönüldü.''

"TÜRKİYE BÖLGEDEKİ ANLAŞMAZLIKLARI ÇÖZEBİLİR"

Bölgedeki anlaşmazlıkları Türkiye'nin çözebileceğini belirten Sohtaoğlu, ''Türkiye Afrika’da sevinçle karşılandı ve diploması ayağını güçlendirdi ve Ankara’nın arabuluculuğunu  talep etme durumu olabilir. Kuzey Afrika da bulunan Fas, Cezayir, Mısır o bölgelerdeki anlaşmazlıklar Türkiye ile çözülebilir. Ankara anlaşmaların merkezi haline geldi. Ankara Bildirgesi olarak tarihe geçen Etiyopya Somali barışı resmi anlaşmaya dökecek maddeleriyle. Bu gurur verici ve diğer ülkelerin sorunlarını Ankara dünya kamuoyuna duyuracak.'' ifade etti.

"BÖLGEDE ARTIK TÜRKİYE'NİN SÖZÜ DİNLENİYOR"

ABD Rusya ve Çin diğer Avrupa devletleri 200 yıldır çeşitli dönemlerde başka kisveler altında madenlerini ve yer altı kaynaklarını, yönetim ve para birimlerini dayatarak boyunduruk altında tutuyorlardı.

Çin’in yaptığı işlerin sağlam olmadığını vurgulayan Sohtaoğlu, "Yollar çöküyor, köprüler çöküyor  limanlarda tadilat gerekiyor, bu Afrika kaynaklarını sömüren mesele. Türk firmalar Afrika'da sağlam işler yapıp sahip çıkmaları Türk ilişkilerini güçlendirdi." dedi.

BİLGİN: CİDDİ ANLAMDA SAVAŞ RİSKİ VARDI

Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler, Sosyoloji Doç. Dr.Oğuzhan Bilgin ise Haber7'ye verdiği değerlendirmelerde, "Somali ve Etiyopya meselesi ciddi anlamda savaş riski taşıyan bir meseleydi." dedi.

2019'da yapımının yüzde 70'i tamamlanması sonrasında Mısır Etiyopya'ya tepki gösterdiğini söyleyen Dr. Oğuzhan Bilgin, "Rönasans Barajı'nın iki ülke için özellikle Rönasans barajı vesilesiyle Somali ve Etiyopya'nın mısırında dahil olduğu gerilim söz konusuydu." dedi.

ETİYOPYA VE SOMALİ ARASINDA SOMALİLAND KRİZİ 

Somali'nin Etiyopya'nın topraklarına mücadele ettiği için iki ülke arasında gerilimin tırmandığını belirten Bilgin, ''Somali'den ayrılmaya çalışan Somaliland bölgesinden Etiyopya'nın bir denize çıkış alanı bulmaya çalışmasıyla başlayan  ve Somali'de kendi toprak bütünlüğüne müdahale olarak saymıştı. Mısır, Etiyopya ile baraj meselesi nedeniyle Somali meselesine dahil olmak istedi. Somali ve Etiyopya ciddi anlamda askeri yığınak gerilimiyle karşı karşıya kalmıştı." ifadesinde bulundu.

"SADECE TÜRKİYE DİPLOMASİ MASASINA OTURDU"

Yalnızca Türkiye'nin diploması masasına oturduğunu ifade eden Bilgin, "3. aktörler de devreye girmeye çalıştı ama Türkiye sadece diploması masasını oluşturdu. Dün yapılan görüşme ile artık başarıya evrilmiş oldu. İki ülke arasındaki savaş riski nedeniyle diplomatik adımlar sonuçsuz kalmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın devreye girmesi ile zor gibi görülen konu neticeye bağlandı. Türkiye çok büyük bir diplomasi başarısı elde etti." diye konuştu.

"TARHİ BİR DİPLOMASI ZAFERİ"

Bilgin, Türkiye'nin ve Erdoğan'ın tarihe geçecek bir diploması zaferi olduğunu belirterek, "Savaş noktasına gelmiş iki ülkeyi barıştırmak tarihe geçirecek bir diploması zaferidir. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bu barışta  dünya politikasındaki ağırlığını göstermiş oldu." ifadelerinde bulundu.

KAAN DEVECİOĞLU: SOMALİ TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ İÇİN ENDİŞELENDİ

Kuzey Afrika Çalışmaları Koordinatörü Kaan Devecioğlu ise Haber7'ye verdiği değerlendirmede Somali ve Etiyopya'da yaşanan krizin çözüme kavuşmasına ilişkin Türkiye'nin öncü bir rol oynadığını söyledi. Devecioğlu, "Ocak 2024 yılında Etiyopya'nın Somaliland ile mutabakat imzalaması ile başlamasından sonra gelişmelerin yaşandığını belirterek, Etiyopya doğrudan Somaliland ile mutabakat zaptı imzalamış olması Somali tarafından toprak bütünlüğüne karşı endişe oluşturdu." dedi.

"AFRİKA ÜLKELERİ İÇİN İLHAM KAYNAĞI"

Türkiye ile karşılıklı yeni gelişmelerin yaşanacağını kaydeden Devecioğlu, "Türkiye'nin tarafız ve kapsayıcı bir yaklaşıma sahip olmasıyla süreci başarılı kıldı. Sadece Somali ve Etiyopya için değil, diğer Afrika ülkeleriyle ilişkiler için de ilham kaynağı oldu. Bundan sonraki süreç  Somali ve Etiyopya’yla Türkiye'nin karşılıklı beklentilerine cevap verecek projelere imza atmasını gerektiriyor. Her iki ülkenin kalkınması için gerekli projelere ihtiyaç var. 2025 yılı ve sonrasında bölgesel kalkınma için Türkiye her iki ülke ile kuracağı işbirliklerine imza atacaktır." diye konuştu.

ÖZDEMİR: DÜNYA 5'TEN BÜYÜKTÜR SÖZÜNÜN ETE KEMİĞE BÜRÜNMÜŞ HALİ

Kamu Diplomasi Uzmanı ve Sosyolog İsmail Muhsin Özdemir, Haber7'ye verdiği değerlendirmede, Türkiye'nin diplomasi başarısına vurgu yaptı. Özdemir, "Doğu Afrika'nın iki güçlü ülkesi, nispeten ayrılıkçıların bulunduğu bir ülkeydi ve potansiyel tehdit mevcuttu." ifadesinde bulundu.

"TÜRKİYE, ULUSLARARASI AVANTAJ SAĞLADI"

İki ülkenin barışmasının bölgede olumlu yansımalarının olacağını kaydeden Özdemir, "Türkiye 2025 sonrasında sistematik olarak Afrika açılım sürecine girdi. Cumhurbaşkanı Afrika'da ciddi adımlar atarak nitelikli ilişkiler yürüttü. Afrika'daki arabuluculuk Türkiye'nin uluslararası ilişkilerinde avantaj sağladı. Etiyopya ve Somali arasındaki barış bölgede istikrarı arttıracak. Bölgedeki itilaflarda güçlü pozisyonlar almasını sağlayacaktır." dedi.

'TÜRKİYE, BARIŞ VE KARDEŞLİĞİ PEKİŞTİRDİ"

Muhsin Özdemir, atılan diplomatik adımın Türkiye için büyük bir kazanım olduğunu söyleyerek, "Dünya 5'ten büyüktür sözünün ete kemiğe bürünmüş yansımasıdır. Barışa yönelik sağlanan yeni bir diplomasi modeli ile barış ve kardeşliği pekiştiren bir diploması modeli olarak Türkiye'nin kazanım hanesine yazıldı." ifadelerinde bulundu.