Devlet bütçesinden nereye ne harcanıyor?

2016 yılı bütçesi Meclis’te gece yarılarına kadar yapılan mesainin ardından kabul edildi. 2016 yılı bütçesinin en önemli özelliği 1 Kasım 2015 genel seçimlerinde verilen vaatlerin etkisiydi. Asgari ücret, emekli, emniyet güçleri gibi birçok kesime yapılan maaş artışları bütçede personel ve cari transfer harcamalarını artırdı. Piyasalarda yıl boyunca bütçe açığının tutup tutmayacağı, harcamaların seyri takip edilecek ve mali istikrar açısından kriter olarak kabul edilecek. Yine bu yıl savunma ve güvenlik harcamalarının seyri de bütçedeki denge açısından belirleyici olacak.

570 MİLYAR LİRALIK BÜTÇE

Bu yıl personel, sosyal güvenlik, eğitim, savunma, yatırım gibi harcamalar için 570 milyar liralık bir bütçe belirlendi. Bunun 56 milyar lirası faiz için kullanılacak. 514 milyar lira içinde en büyük harcama 217.6 milyar lira ile cari transferler için yapılacak. Cari transferler içinde sosyal güvenlik kurumlarına yapılan transferler, tarımsal desteklemeler, mahalli idare payları ile KİT’lere görev zararı için yapılan ödemeler yer alıyor. Cari transferlerin milli gelir içindeki payı 2002 yılında yüzde 7.3’tü. 2003-2007 yılları arasında azalan oran, 2007 yılında yüzde 7.5’a yükseldi. Artış trendi devam etti ve 2015 yılında yüzde 9.3’e yükseldi. Bu yıl ise başta emeklilere yapılan artışın da etkisiyle oran yüzde 9.9 olarak tahmin ediliyor.

Personel harcamaları ise 2015 yılında yüzde 6.4’tü. Bu yıl yüzde 6.7’ye çıkacağı tahmin ediliyor.

SAVUNMAYA TEK KAYNAK BÜTÇE DEĞİL

SAVUNMA harcamaları bütçe içinden ve dışından olmak üzere ikiye ayrılıyor. Bütçe içinden yapılan harcamalar Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Milli İstihbarat Teşkilatı gibi kurumlar üzerinden yapılıyor. Bütçe dışında ise Savunma Sanayi Destekleme Fonu bulunuyor. Bütçeden savunma ve güvenliğe yapılan toplam harcama bütçenin fonksiyonel sınıflandırması üzerinden görülebiliyor. 2006 yılında savunmaya 11.5 milyar lira, kamu düzeni ve güvenliğe ise 10.5 milyar liralık harcama yapılmıştı. Toplamı 22 milyar lirayı bulan harcamaların milli gelir içindeki payı yüzde 2.9’du. 2015 yılında savunmaya 22.8 milyar lira, kamu düzeni, güvenlik hizmetleri için 38.8 milyar lira toplamda 61.7 milyar lira harcama yapıldı. Geçen yıl yapılan harcamalar milli gelirin yüzde 3.1’ydi. Bu yıl ise savunma için 27 milyar lira, kamu düzeni, güvenlik hizmetleri için de 42.2 milyar lira olmak üzere toplam 69.4 milyar lira harcama yapılacak. Bu yıl yapılacak savunma ve güvenlik hizmetleri milli gelirin yüzde 3.1’ine denk gelecek.

SAVUNMA FONU NEREDEN GELİR ELDE EDİYOR?

SAVUNMA Sanayi Destekleme Fonu, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin modernizasyonu amacıyla kuruldu. 2014 yılında Fon’dan Milli İstihbarat Teşkilatı’na (MİT) da kaynak aktarılmasına yönelik yasal değişiklik yapıldı. Faaliyet raporunda, Savunma Fonu’nun 2015 yılı geliri 9 milyar lira, giderleri ise 4 milyar lira olarak yer alırken, 2015 yıl sonu itibariyle Hazine nezdinde tahakkuk etmiş 13.2 milyar lira alacağı olduğu belirtildi.

İşte fon kaynakları:

* Gelir ve kurumlar vergisi hasılatından yüzde 3.5 pay

* Milli Piyango ile At Yarışı ve Futbol Müsabakaları üzerinden bu paylara denk gelen tutarın bütçeden aktarılması

* Özel ve tüzel kişiler için ithal edilen silah ve mermilerin satışından elde edilen net hasılatın yüzde 80’i.

EĞİTİME KAYNAK ARTTI

EGİTİME ayrılan kaynak 2006 yılında milli gelirin yüzde 2.93’ü düzeyindeydi. 2015 yılında milli gelirin yüzde 4.42’sine ulaştı. 2016 yılında ise oranın yüzde 4.61’e yükselmesi öngörülüyor. Rakamsal olarak ise 2006 yılında 22.2 milyar lira olan eğitim harcamaları, 2015 yılında 86.8 milyar liraya yükseldi. 2016 yılında 101.8 milyar lira eğitim için ayrıldı. Eğitim harcamalarının büyük bir kısmı personel harcamaları için kullanılıyor. 2015 yılında 86.8 milyar liralık toplam eğitim harcamalarının 51.2 milyar lirası personel için kullanılmıştı. Eğitim harcamalarının bütçe içindeki payı ise yüzde 17.

YOL, SU VE BARAJ YATIRIMLARI BAŞTA

YATIRIM harcamalarını Ulaştırma Bakanlığı gibi bakanlıkların yanısıra Karayolları Genel Müdürlüğü gibi özel bütçeli kuruluşlar da gerçekleştiriyor. 2006 yılında yatırım harcamalarının milli gelir içindeki payı yüzde 1.94’tü. 2015 yılında milli gelir içindeki payı yüzde 3.43’e yükselen yatırım harcamalarının milli gelir içindeki payı, 2016 yılında ise yüzde 3.88 olarak öngörüldü. Bu yıl yatırım harcamalarının bütçe içindeki payı ise yüzde 14.9 olacak.

BÜTÇE NEDİR? 

BÜTÇE devletin yapacağı harcamalar ile toplayacağı vergileri gösteren yasal bir belgedir. Bütçe kanunları bir yıllık çıkarılır. Harcamalar kısmında personele, eğitime, sağlığa, savunmaya ne kadar kaynak ayrılacağı gösterilir. Gelir kısmında ise toplanacak vergiler, vergi dışında elde edilmesi planlanan gelirler, özelleştirme gelirleri yer alır. Bütçeler tasarı olarak TBMM’ye yıl başlamadan 75 gün önce yani 17 Ekim tarihinde sunulur. Meclis’te önce Plan ve Bütçe Komisyonu’nda ardından da Genel Kurul’da görüşülür. Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra 1 Ocak itibariyle yürürlüğe girer. Ancak geçen yıl kasım ayında seçim olduğu için 2016 yılının ilk üç ayında geçici bütçe yürürlükteydi. Bu nedenle 2016 yılının bütçesinin görüşmeleri yılın ilk aylarına kaldı.