Amerikalı sufi, Şeyh Ragıp

Eşi Türk, kendisi Amerikalı, hem psikoloji profesörü hem de sufi... Kulağa oldukça karışık geliyor ama Prof. Dr. Robert Frager, yani buradaki adıyla Şeyh Ragıp, Kaliforniya'daki 'The Institute Of Transpersonal Pyschology/ Ben ötesi Psikoloji Enstitüsü'nün kurucusu ve bir Cerrahi şeyhi. Stanford Üniversitesi'nin karşısında bulunan enstitüyü 1975'de kuran Frager, Harvard'da sosyal psikoloji üzerine doktora yapmış. Ardından yine Harvard ve UC Berkeley'de psikoloji dersleri vermiş. Aynı zamanda Aikido'da 7. derece siyah kuşak sahibi olan Şeyh Ragıp, şimdi Amerika'da hem psikoloji çalışmalarına devam ediyor, hem tekkede tasavvufu anlatıyor, hem de Aikido hocalığı yapıyor. Yılın belli günlerinde İstanbul'daki evinde kalan Frager'le, ilginç hayat öyküsünü konuştuk.

* Öncelikle 'Ben ötesi psikoloji' ne demek, klasik psikolojiyle arasında ne fark var anlatır mısınız? Ben ötesi psikoloji, psikoloji biliminde 'dördüncü ekol' olarak kabul edilir. İnsanın varolabilmesi için temel ihtiyaçlarından birinin de kendi potansiyelini, yaratıcılığını kullanmak olduğunu savunur. Örneğin, bir kuş uçtuğu sürece kuştur. Kanatları olmazsa uçamaz ve hasta olur. İnsan da kapasitesini ve yaratıcılığını kullanmadığı sürece hastadır aslında. Herkesin içinde keşfedilmeyi bekleyen bir güç vardır. Bunun için insanın öncelikle kendinden daha güçlü bir şeye inanması gerekir. Bunun adına ister Tanrı deyin, isterseniz başka bir şey... Çünkü açıklayamadığınız mistik güçler vardır. Örneğin ruh.. Ruh nedir, neden yapılmıştır, bunu kesin olarak hiçbirimiz bilmiyoruz. Oysa herkesin içinde yakılmayı bekleyen bir ışık vardır. Bu ışığı açık tutabildiğimiz sürece gücümüzü de sonuna kadar kullanabiliriz.

* İnsanların kendilerinden daha güçlü bir varlığa ya da Tanrı'ya inanıp inanmamaları psikolojilerini nasıl etkiliyor? Ben kendimden daha güçlü bir varlığa inanıyorum. Çünkü gerçek şu ki biz de düşündüğümüzden çok daha güçlü varlıklarız. Dünya gizemli şeylerle dolu. Açıklayamadığımız, bilmediğimiz çok şey var. Bunları görmezden gelir ve kendimizi modern biyolojinin söylediği gibi 'sadece bir beden'den ibaret görürsek, çok kısıtlanmış bir hayat olur bu. 'Bu dünyaya böyle geldik ve böyle gideceğiz' derse, insan daha fazlası için neden uğraşsın ki? Tanrı'ya ya da kendinden daha güçlü bir varlığa inanmayan insanlar, bir süre sonra bu tür bir boşluğa düşüyor. Hayat onlar için anlamsızlaşıyor ve mutsuz oluyorlar. Bence 21. yüzyıl psikoloji bilimi insanın spiritüel inançları üzerine daha fazla eğilmeli.

* Peki bu psikolog-hasta ilişkisine nasıl yansıyor? Bizim enstitümüz insanların sorunlarına inançları doğrultusunda eğilmenin önemi ve yöntemleri üzerinde çalışıyor. Bu bir anlamda da manevi rehberlik. Bunun için Musevi, Hıristiyan, Budist ya da Müslüman olmanız hiç farketmez. Ben ötesi psikoloji, inançlarının insan psikolojisi üzerindeki öneminin asla gözardı edilmemesi gerektiğini savunuyor. Çünkü diyelim siz Tanrı'ya inanan bir hastasınız ama psikoloğunuz Tanrı'ya inanmıyor. Bu noktada size yardımcı olabilmesi mümkün olmaz..

* Siz aynı zamanda bir Cerrahi şeyhisiniz. Tasavvufla ne zaman ve nasıl tanıştınız? Ben 11-12 yıl süreyle Budizm, yoga ve meditasyon üzerine eğitmenlerle çalıştım. Kaliforniya'daki enstitümüze her dinden ve inançtan din adamları gelip, konuşmalar yapıyordu. 1980'de Sufizmle ilgilenen bir arkadaşımız da, İstanbul'dan Muzaffer Özak isimli bir hocayı davet edeceğini söylemişti. Bir gün odamda telefonla konuşurken, kapım hafif aralıktı ve hiç tanımadığım, sakallı bir adam içeri girdi. Gözlerime baktı ve benim için zaman orada durdu. Sanki zihnimi okuyordu... Sonra tanıştık, Cerrahi tarikatının şeyhi olduğunu öğrendim.

* Neydi onda sizi bu denli etkileyen? Hayatımda o güne kadar Hindistan, Japonya gibi birçok yerde, çok sayıda ruhani liderle tanıştım ama onun gibisine rastlamadım. Öncelikle kişiliğine, insanlığına aşık oldum. Konuşmalarını dinledim, anlattıkları çok etkileyici, sofistike şeylerdi. Bir de onu diğerlerinden ayıran; sizin benim gibi normal bir hayat süren, çoluk çocuğu olan, üstelik hayatını kitap satarak kazanan bir insan olmasıydı. Yani bu kadar özel bir insan olması için kendini bir tapınağa ya da bir mağraya kapatması gerekmemişti.

* Siz daha önce dindar biri miydiniz, nasıl Müslüman oldunuz? İşin ilginç tarafı ben Musevi'ydim. Şeyh Muzaffer'den çok etkilenmiştim ama yine yogama, meditasyonuma devam ettim. Bir yıl sonra tekrar ziyarete geldi. Bir gün biz otururken genç bir kız geldi ve sufizmle ilgilendiğini, Amerikalı birinin sufi olup olamayacağını sordu. Muzaffer Efendi 'Tabii, elbette' dedi. Sonra kız ağlamaya başladı, 'Öyleyse ben de sizin dervişiniz olabilir miyim?..' Muzaffer efendi kızın saçlarını okşayıp, 'Sen benim manevi kızım oldun bile' diye karşılık verdi. Bunlara şahit olduğum an ben de böyle birinin manevi oğlu olmak istediğimi anladım. Odadan nasıl çıktığımı bilmiyorum çünkü ağlamaya başlamıştım. O gün şahadet getirdim.

* İslam dinini tanıyor muydunuz? Hayır, açıkcası ben yavaş yavaş Müslüman oldum. Kuran'ı ve İslam'ı sonradan tanıdım.

* Şeyh Muzaffer'in kitap sattığını söylediniz... Nerede, ne kitabı satıyordu? İstanbul'da Sahaflar Çarşısı'nda bir kitap dükkkanı vardı. Kapalı Çarşı'nın arkasındaki camiide hocaydı aynı zamanda. Babası da bir şeyhmiş, öleli tam 20 yıl oldu.

* Tasavvufla insanlar nasıl tedavi ediliyor, öğretilerinin olumlu etkileri neler? Tasavvufun insana ve egoya bakışı mükemmel. Psikoloji üzerine bunca yıldır çalışan insanlar olarak, bugüne dek bildiklerimizin çok ötesinde şeyler söylüyor. Örneğin sufilerin egolarını böylesine terbiye etmiş olmaları beni çok etkiledi. Bir de tasavvufun size söylediği çok güzel bir şey var; sevmeyi bilmek. Kendinizden başkasını sevmediğiniz zaman mutsuz olmanız kaçınılmaz. Etrafıma baktığımda içlerinde kapkara boşluklar olan bir yığın insan görüyorum. Düzenin kendisi ve egoları, onlara hep daha fazla şeye sahip olmalarını söylüyor çünkü. Başkalarıyla sağlıklı ilişkiler kuramıyor, sevmeyi bilmiyorlar... Şeyh Muzaffer'in anlattığı çok güzel bir öyküsü vardı. Bir gün yanına bir adam gelmiş ve 'Ben de bir sufi olmak istiyorum' demiş. O da sormuş, 'Hayatında hiç bir kadına aşık oldun mu?' Adam 'Hayır' demiş. Muzaffer efendi de ona 'Sen git önce bir aşkı öğren' demiş. Aşkı bilmek, tanımak, bir başkasına sevgiyle bağlanmasını bilmek hayatta mutlu olmak için birinci koşuldur.

Söyleşi: İlknur K. Akman