Fosil yakıt türleri nelerdir? Kullanım amaçları nedir? Zararlı mı?
Oluşması uzun zaman alan fosilleşmiş bitki ve hayvanlardan elde edilen fosil yakıtlar, karbon içeriğinin yoğun olması sebebiyle çevreye ve insana verdiği pek çok zarar vardır. Peki, bu fosil yakıtlar nerelerde kullanılır ve nasıl oluşur?
ABONE OLÖlen canlı organizmaların milyonlarca yıl boyunca çözülmesiyle oluşan fosil yakıtlar, yüksek oranda hidrokarbon ve karbon içerir. Enerji ihtiyacının giderilmesi için yakılarak kullanılan bu yakıt, oluşması için gereken uzun süre sebebiyle yenilenemeyen kaynaklar olarak sınıflandırılmakta. Bu yakıtlar, enerji kaynaklarının büyük bir çoğunluğunu oluşturur.
Fosil yakıtlar belirli bir bölgede milyonlarca yıl öncesinde toprağın altına gömülü olan bitki ve hayvan kalıntılarının termokimyasal tepkimelere girmesi sonucu oluşur. Yani fosil yakıtlar belirli bölgelerde oluşur ve miktarları kısıtlıdır.
Fosil yakıt, enerji üretiminin yanı sıra, petrol bazlı olan plastik ürünlerle de karşımıza çıkar. Bu ürünler, çevre kirliliğinin giderek artmasına ve canlıların yaşam alanlarının zarar görmesine sebep olmakta. Gelecek nesillerin de ihtiyaçlarını karşılayabilmesini sağlayan sürdürülebilir uygulamalara geçiş sürecinde fosil yakıtların kullanımının azaltılması gerekmektedir.
Fosil yakıtlar; petrol, kömür ve doğal gaz olmak üzere üç gruba ayrılır. Bu yakıtların kullanımı sonucu atmosfere, insan sağlığına tehdit oluşturan ve küresel ısınmaya sebebiyet veren emisyonlar salınmaktadır.
Petrol, çoğunlukla ulaşım sektöründe ihtiyaç olan benzin gibi bir yakıt olarak kendini gösterir. Aslında petrol kelimesi, yer altından çıkarılan bir fosil yakıt türü olan ham petrolü ifade etmek için kullanılır. Kullanım alanı ve amacına göre işlendikten sonra fosil yakıt olarak veya ham madde olarak değerlendirilir.
Kömür, organik madde ve az miktarda da inorganik maddeden oluşan katı yanıcı bir maddedir. Asıl bileşeni karbon olan kömür, değişken miktarda hidrojen, kükürt, oksijen ve azot içerir. Antrasit, taş kömürü, linyit ve turba olmak üzere 4 çeşit kömür bulunmaktadır. Açık kömür madenciliği ve yeraltı madenciliği olacak şekilde 2 farklı türde çıkarılabilen bir fosil yakıt türüdür. İçerdiği yüksek karbon miktarı sebebiyle çevresel atık zararı en yüksek olan fosil yakıt türüdür.
Doğalgaz
İsminde her ne kadar doğal geçse de yeryüzünün altında uzun süre boyunca kimyasal ayrışma sonucu oluşan yakıt türüdür. Aslında bir nevi petrol türevidir. Kimyasal ayrışmanın şekillenme süreci fosil yakıtın kömür, petrol veya doğalgaz olduğunu belirlemektedir. Bileşenleri arasında; metan (CH4), etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H10) gazları yer almakta. Genellikle boru hatları ile taşınan doğal gaz, aynı zamanda sıvılaştırılarak basınçlı tanklarda da taşınabilir.
-Evde veya sanayilerde elektrik üretiminde kullanılır.
-Endüstriyel süreçte ham madde olarak kullanılır.
-Ulaşım faaliyetinde yakıt olarak kullanılır.
Enerji ihtiyacının düzenli olarak artması, bu yakıtların hızlı bir şekilde alternatif ve daha yenilebilir olan kaynaklarla değişmesini gerektirmekte. Sanayi devrimiyle birlikte her geçen gün biraz daha fazla tüketilen fosil yakıtların kullanım alanlarının genişliği de potansiyel zararlarını canlılar için daha tehlikeli hale getirmektedir.
Sürdürülebilir bir geleceğin önünü kapatan fosil yakıtların zararları şu şekildedir;
-Arazi bozulmaları
-Hava kirliliği
-Küresel ısınma
-Su kirliliği
-Okyanusların asitlenmesi
-Asit yağmurları
-Sağlığa olumsuz etkileri
Günümüzde enerji tüketiminin %70 i hala fosil yakıtlardan elde edilmektedir. Fosil yakıtların kullanımı karbon salınımı sebebiyle tehlike arz etmeye devam etmekte. Yenilebilir ve sürdürülebilir enerji çeşitlerinin kullanımına özen göstermek, Dünya iklim krizi için önemli bir çözüm olacaktır.
