Planlı kanal savaşları: İsrail harekete geçmeye hazırlanıyor

• Süveyş'teki olayın arkasından planlı kanal savaşları çıktı.
   
• İsrail, Süveyş'i bypass edecek yeni kanal projesini raftan indirmeye hazırlanıyor. 
   
• Planlı kanal savaşlarının diğer taraflarında ise İngiltere, Rusya ve Çin var. 

SÜVEYŞ'TEKİ KRİZ İLK DEĞİL!

'TESADÜFÜN' BÖYLESİ: BU KEZ OTOYOL

Süveyş Kanalı'nda karaya oturan "Ever Given" adlı gemi kurtarıldı. Ancak deniz trafiği günlerce kilitli kaldı.Kanalın her iki tarafında bekleyen gemi sayısı 350'ye yaklaştı, günlük ekonomik zarar 10 milyar doları aştı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile birlikte Süveyş'i devre dışı bırakacak yeni kanal planları yapan İsrail'in projesi daha yüksek sesle dillendirilmeye başlandı. Olayın İsrail’in projesinin gündeme geldiği bir zaman diliminde yaşanması manidar bulunurken, krizin daha da derinleşmesinden endişe ediliyor. Uzmanlar kurtarma çalışmalarının ağır işlediğini, bunun alternatif arayışları gündeme getirdiğini belirtiyor.

YA İHMAL, YA KASIT

Kanaldaki kurtarma çalışmalarının bu kadar yavaş ilerlemesinin normal olmadığını kaydeden Deniz Emniyet Derneği Başkanı Kaptan Cahit İstikbal, şunları söyledi: "Ya ihmal var, ya kasıt. Gemi çok büyük bir gemi, kum tabanlı bir zemine oturdu. Kuvvetli römorkörler ve sahilden yapılacak müdahalelerle kurtarmak mümkün. Neden bu kadar gecikti, bilemiyorum. Türkiye, en güçlü kurtarma gemilerinden biri olan Nene Hatun gemisini yardım için bölgeye göndermeyi teklif etti. Kabul etseler kısa sürede netice alabilirlerdi diye düşünüyorum."

İSRAİL'İN EKMEĞİNE YAĞ SÜRDÜ

Orta Doğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Başkanı Prof. Dr. Ahmet Uysal da bu krizin İsrail'in alternatif yolunu gündeme getireceğine dikkat çekti:

"İsrail'in alternatif kanal projesi daha önce de konuşuldu. Akabe'den Akdeniz’e uzanan boru hattını genişletme çabaları var. Yani İsrail kavşak noktadaki avantajını kullanmak istiyor. Mısır bu süreçte biraz zorlanacak. Çünkü önce Süveyş Kanalı'nda yaşanan kaza, sonra tren kazası Kahire'ye güveni sarsacak. Bu gelişmeler İsrail’in ekmeğine yağ sürdü. Kasıt olsun olmasın, bu tür kazalar alternatif arayışları gündeme getirir."

HER HESAPTA İSRAİL VAR

Kanalın yoğun insan emeğiyle yapıldığını ve çok geniş olmadığını aktaran Uysal, "Teknoloji çok gelişti. İsrail Süveyş'e alternatif olabilecek, büyük gemilerin geçişine elverişli, daha geniş ve çift yönlü trafik sağlayacak bir kanal bile inşa edebilir. Bu Mısır’a ağır darbe olur" şeklinde konuştu. Beyrut Limanı'ndaki patlamadan sonra da İsrail limanlarının alternatif gösterildiğini hatırlatan Uysal, "İngilizler ve Siyonistler İsrail'i kurarken çok stratejik bir yer seçtiler. Bölgenin tam kalbine yerleştirildiği için İsrail her hesapta her aksamada karşımıza çıkıyor" dedi.

ALTERNATİF HAT PLANI

İsrail'in Süveyş'e alternatif olma çabaları 1960'lı yıllara kadar uzansa da; en somut açıklamayı 2012 başında İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu yaptı. Kızıldeniz'deki Elat ile Akdeniz'deki Tel Aviv arasında Süveyş Kanalı'na rakip olacak 350 km'lik kara ve demiryolu ağı inşa edileceğini duyuran Netanyahu, "Bu proje önümüzdeki 50 yıl boyunca İsrail'i tepeden tırnağa değiştirecek" demişti. Proje İsrail’le BAE’nin normalleşmesi sonrasında bir kez daha gündeme geldi. Geçtiğimiz ekim ayında İsrail ve BAE'nin Süveyş'i by-pass edecek proje için birlikte çalışma konusunda anlaştıkları ortaya çıkmıştı. Bu anlaşmayı kendine tehdit gören Mısır, "Abu Dabi'nin bu adımı temel olarak sırtımızdan bıçaklamaktır" ifadelerini kullanmıştı. İsrailli kaynaklar ise denizden yeni bir kanal oluşturulamasa bile Aşdod ve Eylat arasındaki mevcut demiryolu hattının karadan mal taşımak için genişletileceği mesajını vermişti.

MALİYETLER YÜZDE 25 ARTTI

İstanbul, Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz (İMEAK) Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Başkanı Salih Zeki Çakır, süreci yakından takip ettiklerini söyledi. Çakır, gemi kurtarıldıktan sonra günlük 40-50 geçiş sınırı sebebiyle yığılmanın bir süre daha devam edeceğini vurguladı: "Bu durum alıcı, satıcı ve nihai tüketiciyi etkileyecek. Tıkanmayı gören bazı gemiler, özellikle Uzak Doğu'dan gelenler, Ümit Burnu’ndan Cebelitarık’tan dolaşarak Karadeniz, Akdeniz ve Avrupa’ya rotasını değiştirmiş. Bu güzergah değişikliği maliyetlerde yüzde 25’lik bir artışa neden oluyor. Uzun vadeli bir tıkanma olsa bütün dengeleri değiştirecek ama öyle bir durum söz konusu değil."

PETROL FİYATI YÜKSELECEK

Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener, Süveyş Kanalı'ndan ciddi anlamda petrol ticareti olduğunu belirtti. Petrol noktasında Akdeniz ve Avrupa'yı besleyen kanalların buradan geçtiğine işaret eden Akyener, "Yerine göre bu güzergahtan ABD'nin bile beslendiği oluyor. Kanalın tıkanması direkt olarak petrol fiyatlarındaki düşüş eğilimini tekrar toparlanmaya sevketti. Nakliye maliyetleri de arttı. Bu tıkanma hemen hemen bütün piyasaları negatif etkiledi, petrol fiyatları yükseldi, yükselmeye de devam edecek. Kalıcı bir zarar olmaz, açıldığında tekrar toparlanır. Ülkeler bir müddet stoklarından yer" diye konuştu.

EN İYİ GÜZERGAH TARİHİ İPEK YOLU

Kilitlenen Süveyş Kanalı'nın da içinde bulunduğu Okyanus Yolu, Çin'den Londra'ya uzanan büyük ticaret yollarından biri. Güzergahlardan diğeri Rusya üzerinden geçen Kuzey Koridoru, üçüncüsü ise Çin'i Türkiye üzerinden Avrupa'ya bağlayan Tarihi İpek Yolu. Kanal ve yol savaşlarında gözlerin çevrildiği bir ülke de 2013 yılında "Tek Kuşak Tek Yol" projesini başlatan Çin. Çin ve Uzak Doğu mallarının Kuzey Denizi üzerinden Avrupa'ya aktarılması da savaşın bir diğer cephesi. Süveyş'teki krizle birlikte birçok analist en iyi rotanın Tarihi İpek Yolu olduğunu belirtiyor. Çin devlet başkanı Xi Cinping'in 2013 sonunda duyurduğu ve Tarihi İpek Yolu'nun canlandırılması amacıyla geçtiğimiz yıllarda hayata geçirilen "Tek Kuşak Tek Yol" projesi, Süveyş Kanalı'na uğramadan 10 bin km yol katedilerek 15-20 günde Avrupa'ya ulaşımı mümkün kılıyor. Süveyş Kanalı'ndan geçen Okyanus Yolu kullanılırsa bir konteyner 20 bin km yol katederek 45-60 gün içinde Avrupa'ya ulaşıyor. Türkiye projede "Orta Koridor" olarak adlandırılan güzergahta jeopolitik konuma sahip. Rota üzerinde Yavuz Sultan Selim ve Osmangazi Köprüleri ile 18 Mart Çanakkale Köprüsü, Marmaray ve Avrasya Tüneli de kullanılıyor.