'İnsanlar evinde kalsın biz satış yapmamaya razıyız'

Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) Başkanı Fesih Aktaş, akaryakıt piyasasında Kovid-19 salgını sonrasında yaşanan gelişmeleri ve piyasadaki fiyat oluşumlarını değerlendirdi.

SORU: Dünyada akaryakıt fiyatlarında salgının da etkisiyle mart başından bugüne nasıl bir değişim yaşandı?

FESİH AKTAŞ: Salgının ilk olarak görüldüğü dönemlerde brent tipi ham petrol 65-70 dolar bandındaydı. Mart ayına kadarki süreçte salgının etkileri az da olsa hissediliyordu. Suudi Arabistan ile Rusya'nın mart başında OPEC toplantısındaki restleşmesi, kısıntıda anlaşamaması yüzünden bir bilek güreşi başladı. Toplantının hemen sonrasındaki hafta sonu, Suudi Arabistan, Avrupa'da nisan tarihli kontratlarda 7-8 dolarlık indirime gitti. O gün Suudi Arabistan Tadawul endeksi yüzde 12'ye yakın düştü. Hafta başında ise piyasalarda çok sert hareketler oldu. Biliyorsunuz biz Cenova Borsasında oluşan fiyatları baz alıyoruz. Bizde oluşan rakamlara göre 10 Mart'ta benzinin tonu 440 dolardı, bugün ise 195 dolar civarında. Motorinde o zamanki fiyat 420 dolardı, bugün 245 dolar. 20 gün gibi kısa bir zamanda, benzinde 1 lira 53 kuruş, motorinde 94 kuruş indirim söz konusu oldu. Bunlar en son Körfez Krizi'nde oluşan rakamlardı. O günden bu yana dünya piyasaları böyle bir dalga görmedi. Maalesef son bir haftadır bu dalga inanılmaz sert bir şekilde devam ediyor. Bunun ne kadar daha süreceğini bilemiyorum. 1 Nisan itibarıyla Suudi Arabistan ve OPEC üyelerinin artık serbest hareket edeceklerine dair deklarasyondan sonra Suudi Arabistan üretimini yaklaşık 2 milyon varil, Birleşik Arap Emirlikleri de 1 milyon varil artırma kararı aldı. İnanılmaz bir arz fazlalığı olacak, rakamların talepten dolayı biraz daha aşağılara geleceğini tahmin ediyoruz.

SORU: Motorin, benzin ve otogazın fiyatı neye göre belirleniyor?

FESİH AKTAŞ: Ülkemizde beyaz ürün dediğimiz motorin, benzin ve gaz grubunda olan LPG, bir de fuel oil, kükürtlü fuel oil cinsi siyah ürünlerimiz var. Benzin ve motorinin bir formülü var. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) verdiği bu formülü uygulama yetkisi rafinerimizde. Formül, Cenova/Lavera motorin ve benzin fiyatlarının 3 günlük ortalamasıyla, yurt içinde Merkez Bankası döviz satış kurunun 3 ile 5 günlük ortalamalarını baz alıyor. Rakamlar yerleştiğinde artı-eksi 3 diye bir marjımız var. Bu marjın üzerine gelen her rakam indirim ya da zam olarak bize yansıyor. LPG'de ise Cezayir hükümetinin işlettiği Sonatrach isimli bir rafineri var. LPG'nin son işlem ayının son gününde çıkan fiyatın bir önceki aya göre değişimi baz alınarak, fazla ise artı yönde zam olarak, eksi ise indirim olarak yansıyor. Buradaki bazımız da orada çıkan fiyatın Merkez Bankasının son işlem günündeki döviz satış kuruyla çarpımıyla çıkıyor ortaya. Dövizde bir işlem yoksa aylık olarak LPG fiyatları değişiyor.

SORU: Biz LPG fiyatlarında ayın ilk haftasını mı baz almalıyız? LPG'de fiyat değişimi bekleyen tüketici ay başını mı beklemeli?

FESİH AKTAŞ: Evet, ayın son işlem gününün bir ertesi günü, eğer dövizde büyük bir değişim yoksa, ayın 1-3'ü arasındaki günlerde ilgili kurum olan rafineri tarafından yansıtılıyor. Nitekim, 1 Nisan'da aradaki fark 95 kuruş olarak yansıtıldı.

SORU: 95 kuruş indirimden sonra göreceğimiz bir sonraki fiyat değişimi 1-3 Mayıs arasında diyebilir miyiz?

FESİH AKTAŞ: Evet, dolarda sıra dışı bir düşüş ya yükseliş olmazsa yükseliş zam, düşüş indirim olarak yansır.

SORU: Bu zammı akaryakıt STK'leri mi yapıyor?

FESİH AKTAŞ: Zammı EPDK, Enerji Bakanlığı, dağıtım firmaları ya da STK'ler yapmıyor. Bu zammı, verilen formül çerçevesinde rafineri uyguluyor. Biz sadece sektöre verilen bilgiyi resmi olarak duyuruyoruz. EPGİS olarak tek görevimiz bunu duyurmak, yoksa fiyatlamada herhangi bir dahlimiz yok. Akaryakıt istasyonlarının sahiplerinin veya sendikaların da hiçbir dahli yok.

SORU: Türkiye'de LPG satışlarının fazla olamasında fiyatının uygun olması mı etkili?

FESİH AKTAŞ: LPG, diğer beyaz ürünlerimize, benzine ve motorine göre daha çevreci bir ürün. Dünyada daha fazla tercih edilen bir ürün. Ucuz olması bizim ülkemizde de tercih sebebi. Dünyada ucuz fosil yakıtlara talep her geçen gün artıyor. Alternatif enerji ürünleri piyasaya aktif olarak sürülmedikçe elimizdeki tek ucuz ürün LPG otogaz.

SORU: Evde kalma ve karantinaların olduğu bu dönemde koronavirüs salgını satışları nasıl etkiledi?

FESİH AKTAŞ: Sayın Cumhurbaşkanımızın ilk indirim haberini açıkladığı 11 Mart'ta aynı zamanda ülkemizdeki ilk vaka da açıklandı. O gün akaryakıta yoğun talep oluştu. Satışlarda bir günde yaklaşık yüzde 40 artış oldu ancak 19 günden bu yana akaryakıt sektörü ciddi anlamda satış sıkıntısı çekiyor. Biz de 'Evde kal Türkiye' diyoruz. Evde kalmanın akaryakıt sektörüne ciddi etkisi söz konusu olsa da insanlar evinde kalsın, hastalanmasın, biz satış yapmamaya razıyız.

SORU: Günlük satışlar bu gelişmeler öncesinde ortalama hangi düzeyde gerçekleşiyordu?

FESİH AKTAŞ: Türkiye’nin motorinde günlük toplam 60-65 milyon litre, benzinde yaklaşık 8 milyon litre, LPG'de 12-13 milyon litrelik tüketimi var. Şu anda istasyonlardaki satışların büyük şehirlerde yaklaşık yüzde 70, kırsalda ise yaklaşık yüzde 90 düştüğünü görüyoruz. Madenleri ve otoyol inşaatlarını dikkate aldığımızda motorinde 40-45 milyon litre günlük işlem olduğunu tahmin ediyoruz. Bu da yüzde 50'nin üzerindeki azalış tahminimizi doğruluyor.

SORU: Sayın Cumhurbaşkanı'nın vatandaşlara yaptığı 'Evde Kal' çağrısının yüksek oranda karşılık bulduğunu söyleyebilir miyiz?

FESİH AKTAŞ: Tabii ki. Öte yandan, akaryakıt almak zorunda olan insanlar için istasyonlarda Bilim Kurulunun önerdiği şartlar doğrultusunda her türlü tedbirimizi aldığımızı söyleyebilirim. Bazı üyelerimiz, özel tedbirlerle gelen müşterilerin araçlarını dahi dezenfekte etmeye başladılar. Sektör olarak bu konuda bilinçli davranıyoruz. Elimizden geldiğince her türlü tedbiri almaya çalışıyoruz, ama yine de 'Evde Kal Türkiye' diyoruz.