Konutta yüksek kiraları indirecek adım: Türkiye'de uygulanabilir mi?

Pandemi döneminde maliyetlerdeki artışla birlikte konut üretiminde yaşanan yavaşlama sonrası stoklar azalınca fiyatlar da tavan yaptı. Hem satılık hem de kiralık tarafta kimi ilçelerde artış oranı son bir yıl içerisinde iki katın üzerine çıktı.

Yükselen fiyatlardan sitem eden çok sayıda vatandaş ya daha uygun fiyatlı semtlere taşınmak zorunda kaldı ya da bütçeden fedakarlık ederek fahiş fiyatlı kiralara razı oldu.

Tabi konut tarafında yaşanan bu yükseliş sadece Türkiye'ye özgü değil.

Başta Avrupa ve ABD olmak üzere çok sayıda ülkede pandemi sonrası konut tarafında ortaya çıkan artışlar kiracıların ve ev alacakların kesesini zorluyor.

İRAN'DAN UCUZ KONUT HAMLESİ

Konut fiyatlarının en çok artış yaptığı ülkelerin başında yer alan İran’da devlet piyasaya müdahale etmeye hazırlanıyor. Hükümet konut fiyatlarını düşürmek için piyasaya doğrudan müdahale kararı alarak, seri üretim amacı ile Çinli firmalar ile anlaşma yaptı. İran’ın çeşitli kentlerinde kısa sürede binlerce ucuz konutun devlet adına yapılması hedefleniyor.

PARİS'TE M2 FİYATLARI 10 BİN AVROYU AŞTI

Koronavirüs nedeniyle neredeyse bütün Avrupa ülkelerinde konut fiyatları ve kiralar hızla artarken, salgın, toplumsal eşitlik ve finansal istikrara ilişkin endişeleri de beraberinde getirdi. Avrupa'nın birçok kentinde aileler, yüksek fiyatlar nedeniyle ev sahibi olmayı "imkansız" buluyor.

Örneğin Fransa'nın başkenti Paris'te konut metrekare fiyatları için telaffuz edilen rakam 10 bin avronun üzerinde seyrediyor.

SAN FRANCİSCO'DA 3,5 MİLYON KONUTA İHTİYAÇ VAR

Konutta benzer bir tablo ABD'de de yaşanıyor. San Francisco Kiracılar Birliği, 2011 yılında 1900 dolar olan şehir merkezinde iki odalı bir evin kirasının bu yıl 5000 doların üzerinde olduğunu ancak kişi başına milli gelirin benzer bir artış göstermediğine dikkat çekiyor.Araştırma kuruluşu McKinsey Global Institute'un şehirdeki konut krizinin çözümü için 3,5 milyon yeni ev yapılması gerektiğini öngörüyor.

Öte yandan kimi ülkeler ise yaşanan fahiş artışlara karşı yasal limitler ile vatandaşı korumaya çalışıyor. Bu yönde son adım atan ülke ise Belçika oldu.

BELÇİKA'DA YÜKSEK KONUT KİRALARI İÇİN DİKKAT ÇEKEN ADIM

Belçika'nın başkenti Brüksel'de aşırı yüksek konut kiralarıyla mücadele amacıyla yeni bir komisyon kurulmasına karar verildi. Brüksel Bölge Parlamentosu, kira komisyonu kurulmasına yönelik yasal düzenlemeyi onayladı. Buna göre, Brüksel kira komisyonu 2022 yılında faaliyete geçecek. Brüksel'deki konutların güncel referans kiralarını belirlemek üzere çalışma yapılacak.

REFERANS FİYAT İLE KİRALARA MÜDAHALE EDİLECEK

Çalışma konutların tipi, boyutu, oda sayısı, balkonu ve terası gibi çeşitli kriterleri göz önünde bulunduracak. Bir konutun mevcut kirası referans fiyatın yüzde 20'sinden daha fazla olduğunda "aşırı yüksek" kabul edilecek. Söz konusu evi kiralayanlar komisyona başvurabilecek. Kiracı ve ev sahiplerinden oluşacak komisyon daha makul bir kira müzakere edecek.

'1955 YILINDA ÇIKARILAN KANUNLA YASAK GETİRİLMİŞTİ'

Brüksel'de yüksek konut kiralarına karşı uygulanacak referans fiyatının İstanbul gibi fiyatların fahiş şekilde arttığı illerde de uygulanıp uygulamayacağına ilişkin yenisafak.com'a konuşan Sözleşme Hukuku Uzmanı Doç. Dr. Umut Yeniocak, ''Konut ve işyeri kira bedellerine üst sınır getirilmesi esasında bir ekonomi politikası meselesidir. Hukuken bu yapılabilir mi? Elbette yapılabilir. Ki, Ülkemizde bunun örneği de geçmişte yaşanmıştır. 1955’te çıkarılan bir Kanunla, fiyat istikrarını sağlamak maksadıyla Ülkedeki konut ve işyeri kira bedelleri dondurulmuş, artış yapılması yasaklanmış ve yeni kiralamalarda ise kira bedellerinin belirlenmesi işi Belediyelere bırakılmıştır. Bu düzen, 1963’te bu Kanun maddeleri Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilene kadar devam etmiştir. O günün koşullarında bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmış ve dönemin Hükümeti bu yönde bir politik tercihte bulunarak Kanun yoluyla bu müdahaleyi yapmıştır. Yakın zamandan da benzer bir örnek verebiliriz. 2018’de alınan bir Cumhurbaşkanı Kararıyla, kira sözleşmelerinde kira bedelinin yabancı para birimiyle belirlenmesi yasaklanmıştı. Kira sözleşmelerine doğrudan müdahale eden bu kural hâlen yürürlükte.'' dedi.

'ZİNCİRLEME OLARAK ETKİSİ OLACAK'

Fiyat istikrarı ve enflasyon bakımından kira bedellerindeki artışın etkisinin bilinen bir gerçek olduğunu ancak, kira bedellerine sınırlama koymanın hukuken mümkün olsa da bugünün serbest piyasa esaslı ekonomisinde böyle bir karar almanın zincirleme olarak başka yansımaları olacağına da dikkat çeken Yeniocak, ''Örneğin, Ülkenin lokomotif sektörü olarak öne çıkarılan inşaat sektörünü, taşınmaz alım satımını doğrudan etkileyecektir. Bu sebeple, hukuken mümkün olsa da bugün böyle bir karar alınabileceğini şahsen zannetmiyorum.'' diye konuştu.

'BENZER SİSTEM TÜRKİYE İÇİN DE İHTİYAÇ'

Yakın zamanda bu konuda Brüksel’de bir gelişme yaşandığını ve kiraların hızla artmasını durdurmak, bölgelere göre referans kira bedelleri oluşturup bu bedellerin %20’den fazla aşıldığı durumlarda bir şikâyet mercii olması amacıyla Şubat 2021’de bir komisyon kurulmasının teklif edildiğini de kaydeden Yeniocak sözlerini şu şekilde sürdürdü;

''Parlamento, bu teklifi onayladı. Kurulacak komisyon, kiracı ile ev sahibi arasında bir arabuluculuk mercii olarak görev yapacak. Aslında, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde barınma maliyetinin çok yükselmiş olmasına müdahale amacıyla konutlar, belirli bölge ve teknik standartlara göre ayrıştırılmakta. Bu ayırımda özellikle, alt gelir grubunun yaşadığı konutlar için referans kira bedelleri belirlenip ilan edilmektedir. Ev sahiplerinin, bu referans bedellerin, bazı ülkelerde %10 bazı ülkelerde ise en fazla %20 fazlasına kadar kira talep edebilmelerine izin verilerek kira bedellerinin başlangıçta yüksek belirlenmesinin önüne geçen bir sistem uygulanmaktadır. Benzer bir sistemin Türkiye için de bir ihtiyaç olduğu açık…''