Dünyanın gözü Türkiye'de: TürkAkım'ında vanalar açıldı

Rus gazını Karadeniz altından boru hatları ile Türkiye ve Avrupa'ya taşıyacak olan doğal gaz boru hattı projesi TürkAkım'ı bugün açıldı. Açılış töreninde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, projeyi Türkiye ile Rusya işbirliğinin son nişanesi olarak nitelendirdi. Erdoğan "Rusya ile enerji alanındaki işbirliğimiz her türlü sınamayı diğer alanlarda olduğu gibi atlatmıştır" dedi. Erdoğan, Doğu Akdeniz konusunda "Türkiye olarak bölgesel gerilim peşinde değiliz, asla olmadık. Doğu Akdeniz'de bizi dışlayan projelerin hayata geçme şansı yoktur" mesajını verdi, ABD-İran gerilimine de değinen Cumhurbaşkanı Erdoğan diplomasinin tüm kanallarını kullanarak tansiyonu düşürmeye çalıştıklarını aktardı. Putin de günde 6 km boru döşenerek rekor kırılan TürkAkım'ın Güney Avrupa'yı da olumlu etkileyeceğini söyledi.

TürkAkım doğal gaz boru hattı üzerinden Türkiye'nin gaz sevkıyatında transit riskleri ortadan kalkacakken, Avrupalının gaz ihtiyacı da bu hattan karşılanacak. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın konuşmasından satır başları:

"TARİHİ BİR PROJEDİR"

2020 senesinin ülkelerimiz, halklarımız ve tüm dünya için esenlikler getirmesini diliyorum. Tüm dostlarımızın yeni yılını gönülden tebrik ediyorum. Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki işbirliğinin son nişanesi olan TürkAkım’ın açılışı münasebetiyle bir araya gelmiş bulunuyoruz. TürkAkım, Rus dostlarımızla beraber büyük emek harcadığımız, hem ikili ilişkilerimiz bağlamında tarihi nitelikte bir projedir. Projede deniz bölümünün tamamlanması neticesinde değerli dostum Putin ile geçen yıl tören düzenlemiştik. Bir sene içerisinde hedeflediğimiz şekilde hattı başarıyla tamamladık ve şimdi de açılışını yapıyoruz. Proje sayesinde 31,5 milyar metreküplük doğal gazın 15,75 milyar metreküpü aracı hiçbir ülke olmadan doğrudan ülkemize ulaşacaktır. Böylece 15 milyon hanenin yıllık doğal gaz ihtiyacını da karşılamış olacağız. TürkAkım projesinin hayırlara vesile olmasını diliyorum. Projenin hayata geçirilmesinde emeği ve katkısı olan herkese şükranlarımı sunuyorum.

"TÜRKİYE OLARAK BÖLGESEL GERİLİM PEŞİNDE DEĞİLİZ"

Türkiye olarak yatırımlarımızla kendimizle birlikte bölgemiz için de önemli bir arz kapasitesi ve ticaret merkezi oluşturacak altyapıya kavuştuk. Bundan bir ay önce TANAP’ı aziz kardeşim Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile resmen hizmete açtık. TANAP ile 16 milyar metreküplük Azerbaycan doğalgazını Türkiye ve Avrupa’nın istifadesine sunduk. İlerleyen yıllarda TANAP’ın taşıma kapasitesini 31 milyar metreküpe çıkartmayı planlıyoruz. Hedefimiz ülkemizi küresel enerji merkezlerinden biri haline getirmektir. Türkiye olarak kesinlikle bölgesel gerilim peşinde değiliz asla da olmadık. Doğu Akdeniz’de süren hidrokarbon arama faaliyetlerimizin tek amacı ülkemizin ve KKTC’nin menfaatlerini korumaktır. Her fırsatta tekrarladığımız gibi Doğu Akdeniz’de ülkemizin dışlandığı hiçbir projenin diplomatik açıdan hayata geçme şansı yoktur. Akdeniz’deki en uzun kıyı şeridine sahip Türkiye’nin bu bölgedeki her projede söz söyleme hakkı elbette olacaktır.

AVRUPA ÜLKELERİ YOĞUN İLGİ GÖSTERİYOR

400 milyar metreküp doğal gaz tedariki sağladık. Ülkemizin çıkarlarına dayalı, kazan kazanın en güzel örneğidir. Her türlü sınamayı ülkemiz başarıyla atlatmıştır. Bu örnek işbirliği bu işbirliğinin zemini üzerinde yeni projelere yeni başarılara imza atmaya devam ediyoruz. Rus gazına Avrupa ülkelerinin yoğun ilgi gösterdiğini görüyoruz.  Enerjinin İpek Yolu olarak görünen TANAP'ı Türkiye ve Avrupa'nın istifadesine sunduk. Yeni arz kaynaklarının ortaya çıkarılması için hidrokarbon arama çalışmalarını yürütüyoruz. Hedefimiz ülkemizi küresel enerji merkezlerinden biri haline getirmektir. Türkiye olarak gerilim peşinde değiliz, asla da olmadık.

İSİM SAHİBİ DE DOSTUM PUTİN'DİR

Akdeniz'deki en uzun kıyı şeridine sahip ülke Türkiye'nin bu bölgede söz söyleme hakkı olacaktır. Gelin tarih boyunca medeniyetlere beşiklik yapmış Akdeniz'i çatışma değil işbirliği alanına çevirelim. TürkAkım ülkemizin işte bu vizyonun en somut nişanesidir. TürkAkım isminin sahibi de değerli dostum sayın Putin'dir.

KARŞILIKLI YATIRIMLARIMIZ 10 MİLYAR DOLARI AŞTI

İki ülke arasındaki münasebetler 500 yıla ulaşıyor. İstiklal harbinde Rus dostlarımızdan gördüğümüz desteği unutmak mümkün değildir. Soğuk savaş döneminde komşuluk hukukunun bozulmasına müsade etmemişlerdir. Sayın Putin'in güçlü iradesiyle ilişkilerimizde çok farklı ivme yakaladık. 300-400 milyon dolar seviyesindeki ticaret hacmimizde 100 milyar dolarlık hedefi konuşuyoruz. Özellikle son 3 yılda ikili ticaretimizde düzenli artış yaşıyoruz. Turizmde rekor kırıyoruz. 75 milyar dolarlık müteahhitlik işler yaptık. Karşılıklı yatırımlarımız 10 milyar doları aştı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in konuşmasından satırbaşları:

Yeni gaz sevkiyat güzergahı olan TürkAkım’ın açılışına katılanlar, sadece Rusya ve Türkiye için değil Avrupa ülkeleri için önemli bir gelişmeye tanık oluyorlar. Bu ortak projenin gerçekleştirilmesi, Karadeniz’in dibinde gaz boru hattının döşenmesiyle işbirliği adım adım gelişiyor.

Sadece geçen sene Türk ortaklarımız 24 milyar metreküp gaz aldılar. Şimdi ise yeni bir güzergahtan TürkAkım’dan gelecek. Bu özel ve benzeri olmayan gaz ulaştırma sistemi. Denizin dibinden iki paralel hat döşendi. Her biri 16 milyar metreküplük kapasiteye sahip. Derinliği iki kilometreyi aşıyor, bu gerçekten hiç de kolay olmayan bir çalışma.

İlk hattan gelecek olan doğal gaz Batı Sibirya yataklarından geliyor. İkinci hattan gelecek olan doğal gaz Türkiye üzerinden Balkanlara, Bulgaristan’a ve Yunanistan’a sevk edilecek. Rus doğal gazının Avrupa’ya sevk edilmesi sadece Türkiye için değil birçok güney Avrupa ülkesinin ekonomisine olumlu etki edecek. Avrupa gaz piyasasının güvencesini sağlayacak. TürkAkım’ın inşaatında öncü teknolojiler uygulandı. Bu da gaz boru hattının güvenilir bir şekilde işletileceğine ve çevre dostu olmasına yardımcı olacak.

Boruların döşenme hızında bir rekor kırdık, günde 6 kilometre boru döşendi. 

Hayırlı olacak ve son olarak şunu ifade etmek istiyorum. Hiç de kolay olmayan zor bir dünyada yaşıyoruz. Eminim Türkiye ve Rusya gelecekte birçok projeyi hayata geçirecektir. Hep beraber en iddialı projeleri gerçekleştirebileceğiz. Şunu ifade etmek istiyorum. Türkiye ve Rusya bambaşka örnekler sunuyorlar. Örneğin devletlerimiz, halklarımız; Avrupa ve dünya halklarının hayrına çalışmalar yürütmekteyiz. Gelecekte yeni başarılara imza atacağız.

Açılış törenine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yanı sıra Sırbistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuçiç, Bulgaristan Cumhuriyeti Başbakanı Boyko Borisov katıldı. TürkAkım projesi, Avrupa’nın güneyindeki ülkeler açısından hayati önem taşırken Türkiye’nin enerjide merkez ülke konumunu da güçlendirecek. Macaristan, Bulgaristan ve Sırbistan’ın artan doğal gaz talebinin TürkAkım ile karşılanacak olmasından dolayı bu ülkelerin enerji güvenliği için Türkiye’nin önemi artacak.

 

İKİ HATTAN OLUŞUYOR

Rusya’dan başlayıp Türkiye üzerinden Avrupa’ya doğal gaz taşıyan TürkAkım projesi'nin doğal gaz akışına başlaması Türk-Rus ilişkilerinde enerji alanında ileri bir aşama olarak yorumlanıyor. Her biri 15,75 milyar metreküp doğal gaz taşıma kapasitesine sahip iki hattan oluşan proje özellikle Avrupa’nın güneyindeki ülkeler açısından da önem arz ediyor.

Bu proje ile birlikte Rus doğal gazı ilk kez Türkiye üzerinden geçerek Avrupa’ya ulaşmakta. TürkAkım projesi Türkiye’nin Batı Hattı’ndan aldığı doğal gazı direkt olarak Türkiye’ye taşırken aynı zamanda Avrupa'daki ülkeler için de yeni bir güzergâh anlamına gelmekte. Böylece Türkiye Avrupa’nın enerji güvenliğine katkı yapan ülke konumunu güçlendirmekte.

TÜRKİYE’NİN ENERJİ GÜVENLİĞİ ARTIYOR

Batı Hattı’ndan gelen doğal gazı direkt olarak TürkAkım projesiyle alacak olan Türkiye’nin enerjide merkez olma iddiası güçlenmekte. BOTAŞ ve GAZPROM’un kurduğu ortak firma tarafından işletilecek olan TürkAkım, Avrupa’nın doğal gaz ihtiyacını karşılayan önemli bir rota niteliği taşımakta.

Ankara ile Moskova’nın karşılıklı bağımlılık oranlarını artıran proje iki ülkenin gelecekteki ilişkileri açısından iş birliği zemininin artmasına olumlu katkı sunmakta. Böylece TürkAkım, enerji kaynaklarının çatışmadan ziyade iş birliğini kuvvetlendiren ve ekonomik fayda sağlayan yönünün ortaya çıkması açısından önem arz etmekte.

Rusya’dan gelen iki rotadan biri olan Batı Hattı Ukrayna ve Bulgaristan’ı geçerek Türkiye’ye ulaşmakta. Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan siyasi ve ekonomik gerginlikler Batı Hattı’ndan Türkiye’ye gelen doğal gazda zaman zaman kesintiler yaşanmasına neden olmakta. Bu durum Türkiye ekonomisi açısından büyük riskler ortaya çıkarmakta.

Batı Hattı’ndan alınan yıllık 14 milyar metreküp gazın mevcut sözleşmelerin şart ve koşulları değişmeksizin TürkAkım’ın birinci hattı üzerinden Türkiye’ye teslim edilmesi, bu riskin azalması anlamına gelmekte. Böylece aracı ülkelere gerek kalmaksızın doğrudan Rusya’dan Türkiye’ye gaz ulaşmış olacak ve üçüncü taraflardan kaynaklı muhtemel kesintilere maruz kalınması sorunu ortadan kaldırılacaktır. Sonuç olarak bu proje ile birlikte Türkiye’nin enerji güvenliği de arttı. 

ENERJİ BAĞIMLILIĞINA ETKİSİ NASIL OLACAK?

Türkiye’nin 2011-2018 yılları arasında Rusya’dan almış olduğu doğal gaz miktarının ortalama 26,4 milyar metreküp olduğu anlaşılmakta. En düşük miktar ise 2018 yılında 24 milyar metreküp olarak gerçekleşmiştir. Doğal gazda AB ülkelerinin ortalama yüzde 40 oranında Rusya’dan doğal gaz ithal ettiği görülmekte.

Bu oran bazı AB ülkeleri arasında yüzde 100’e kadar çıkmakta. Türkiye Rusya’ya olan bağımlılığın azaltılması noktasında önemli adımlar atmaya devam etmekte. Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynaklardan daha fazla istifade edilmesi Rusya’dan gelen gazın oranını yüzde 60’lardan 2018 yılında yüzde 48’lere kadar düşürmüştür. Ayrıca 2020 yılında Türkiye’ye ayrılan TANAP’tan gelen doğal gaz kapasitenin tam olarak kullanılması durumunda bu oranın yüzde 40’a kadar düşeceği beklenmekte.

Türkiye yıllık ortalama 50 milyar metreküp doğal gaz tüketmekte ve bu miktarın da yüzde 99’unu yurtdışından temin etmekte. Tek bir kaynağa bağımlı kalmayan Türkiye TANAP gibi yeni boru hatlarıyla kaynak ülke ve güzergâh çeşitlendirmesini önceleyen stratejiler ortaya koymakta.

Aynı şekilde 2023’te yaklaşık 10 milyar metreküp doğal gaz depolama kapasitesine ulaşmayı hedefleyen Türkiye tükettiği doğal gazın yarısını LNG (Liquefied Natural Gas - sıvılaştırılmış doğal gaz) olarak alabilecek teknik kapasiteye sahiptir. Ayrıca elektrik üretimi içerisinde doğal gaz kullanım oranını düşürme politikasını takip eden Türkiye uluslarası enerji projelerine katılarak bölgesel aktör gücünü artırmakta. Bütün bu gelişmeler Türkiye’nin Rusya’ya olan bağımlılığını azaltırken TürkAkım ile birlikte Rusya’nın Türkiye’ye olan bağımlılığının eskiye göre daha fazla arttığı anlaşılmakta.

TürkAkım’ın Balkanlara gelmesi ile birlikte burada doğal gaz yapısının bir ölçüde değişeceği anlaşılmakta. Batı Doğal Gaz Boru Hattı’nın TürkAkım’dan dolayı işlevsiz hale geleceği ifade edilmekte. Macaristan, Bulgaristan ve Sırbistan’ın artan doğal gaz talebinin TürkAkım ile karşılanacak olmasından dolayı bu ülkelerin enerji güvenliği bakımından Türkiye’nin önemi artacaktır. Ayrıca Avrupa’ya gidecek olan ikinci hattın işletmesini yapacak olan BOTAŞ ile GAZPROM ortaklığı, Türkiye’nin TürkAkım projesinden ekonomik olarak fayda sağlayacağı anlamına gelmekte.

ABD'DEN YAPTIRIM TEHDİDİ GELMİŞTİ

TürkAkım’ın AB’nin stratejik amaçları ve üçüncü enerji paketiyle uyuşmadığı iddia edilmekte. Diğer taraftan ABD ise CATSAA (Yaptırımlarla Amerika’nın Düşmanlarına Karşı Koyma Yasası) yaptırımları ile TürkAkım’a karşı olduğunu ortaya koymakta. Kongre, 2019 Aralık ayında kabul ettiği “2020 yılı Ulusal Savunma Yetki Yasası” ile bazı yaptırımları destekleyerek TürkAkım ve Kuzey Akım 2’ye karşı baskısını arttırmakta.

Bu projelerdeki deniz tabanına boru döşenmesinde görev alan gemileri hedef alan maddelerin 2020 yılında uygulanması gündeme gelebilir. Ancak bu projenin deniz kısmını Türk firmaları yapmadığı için Türkiye’ye direkt olarak ABD yaptırımlarının uygulanması söz konusu değil. Diğer taraftan TürkAkım projesi CAATSA’nın kanunlaşmasından daha önce yapılmaya başlandığı için bu yaptırım kapsamına girmemesi gerekmekte.

TürkAkım Ankara ile Moskova'yı birbirine daha fazla yakınlaştırmakla birlikte Türkiye’ye dış politikanın önemli meselesi olan Suriye ve Libya gibi konularda kazanımlar sunmakta. Bu iş birliğinin ilerlemesi ve artması Türkiye’ye dış politikada önemli esneklikler sağlayacaktır. Diğer taraftan AB’nin ihtiyacı olan doğal gazın Türkiye üzerinden AB’ye taşınması ve taşınan miktarın zamanla çoğalması ortaya çıkan bu iş birliğinin sonucu olarak görülmekte. AB’ye yakın olmasısından dolayı sigorta niteliği taşıyan Norveç’in rezervlerinin kısa sürede bitmesi durumunda AB, daha fazla doğal gaz ithal etmek durumunda kalacaktır. 2000’li yıllarda AB’nin doğal gazda dışarıya bağımlılık oranı yüzde 47 iken 2017 yılında bu oran yüzde 55’e yükselmiştir. Bu oran 2030 yılında yüzde 70’lere kadar yükseleceği öngörünmekte. Bundan dolayı Türkiye AB’nin enerji ihtiyacının karşılanması noktasında en güvenilir güzergahlardan biri olarak ön plana çıkmakta.

TürkAkım ve TANAP gibi projeler Avrupa’nın doğal gaz ihtiyacını karşılamak için ortaya çıkmıştır. Bu projelerin sayılarının artırılması bölgesel ve küresel düzeyde güvenlik ve ekonomik başta olmak üzere olumlu katkılar sunmakta. Orta Asya'daki kanıtlanmış en büyük doğal gaz rezervine sahip olan Türkmenistan gibi bu coğrafyaya yakın ülkelerle yeni işbirlikleri ortaya çıkabilir. Türkmen gazının Avrupa'ya ulaştırılmasında aktif rol oynayacak kilit ülkelerden biri olan Türkiye enerjide oyun kurucu rolünü TANAP ve TürkAkım’dan elde ettiği tecrübe ile daha kolay ortaya koyabilir. Bundan dolayı uluslararası projelerin hayata geçirilmesi bakımından Türkiye’nin enerjideki liderlik rolünün güçlenmekte olduğu ifade edilebilir.