SADKOM'dan toplumun ilk yardımda bilinçlenmesi için rapor

Son yıllarda sağlık konusunda birçok atılım yapan Türkiye, koronavirüsle mücadelesinde de dünyaya örnek oldu. Stratejik Araştırma, Düşünce ve Koordinasyon Merkezi (SADKOM), "İlk yardım konusunda toplumun daha bilinçli olmasına yönelik stratejik öneri raporu" başlıklı rapor yayımladı. İşte o rapordan öne çıkanlar: 

Gün geçmiyor ki ülkemizde,  Covid_19 salgın hastası, birçok ağır veya hafif yaralanma, trafik kazaları, kalp krizi, yanma, boğulma vs gibi durumlarla karşı karşıya kalmayalım. Bu gibi durumlarda ilk yardım amaçlı yaptığımız her bir yanlış müdahale sağlığımız için büyük risk ve tehlike oluşturmaktadır. Yaptığımız ilk yardım müdahaleleri yaşamla ölüm arasındaki farkı ortaya koymaktadır. Doğru yaptığımız ilk yardım müdahaleleri hayat kurtardığı gibi, yanlış yaptığımız müdahaleler de gerekli ve etkili müdahaleyi engellemekte ve bu müdahaleler zaman zaman ölümle de sonuçlanabilmektedir. Çoğu zaman bilinçsizce yaptığımız ve doğru olduğunu düşündüğümüz ama aslında yanlış olan bu ilk yardım müdahalelerinden kaçınmalı, kendimizi ve toplumu sürekli güncel bilgilerle geliştirmeliyiz.

Bu çalışma benzer bilimsel çalışmalar incelenerek ve bu alanda uzman kişilerin görüşlerine başvurularak hazırlanmıştır. Raporun sonucunda sunmuş olduğumuz maddeler toplumumuza fayda sağlamak amacıyla sadece öneri niteliğindedir.

1.AMBULANS VE İLK YARDIM HİZMETLERİ

Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını sürecinde ambulans hizmetleri de dahil olmak üzere birçok uygulama yeniden incelendi.  Bunların başında ambulans hizmetlerine sorulan sorular, nakil süreci, tıbbi donanım, ambulansların dezenfektasyonu,  nitelikli işgücü gibi alanlar yeniden gözden geçirilerek birey ve toplum sağlığını dikkate alıcı çalışmalar yapıldı.  Son dönemde yaşadığımız olaylar ve alınan tedbirlerle birlikte üzerinde durulması gerektiğini düşündüğümüz bir konu da  “ilk yardım ve ambulans hizmetleri alanını teknolojiyle de destekleyerek, gerek uygulama esnasında gerek dijital platformlarda gerekse kamu spotlarıyla eğitici, koruyucu kolaylaştırıcı çalışmalarla geliştirmek ve toplumsal bazda farkındalık oluşturmak”tır.

Kuşkusuz ambulans hizmetleri hayati bir öneme sahip olduğu gibi, sağlık ekiplerinin de vakaya ulaşana kadarki sürede başkaları tarafından yapılan ilk yardım uygulamaları da son derece önemlidir.  Vaka ile ilgili ilk ve en önemli aşama, ihtiyaç duyulan ilk yardım ve sağlık ekipmanlarının en hızlı şekilde kendisine ulaştırılması ve sonrasında ise vakayı en kısa sürede en yakın sağlık kuruluşuna nakletmek olacaktır.  Yapılan araştırmalarda meydana gelen kazalardaki ölümlerin %10’u ilk 5 dakika, %50’si ise ilk 30 dakika içerisinde olmaktadır. Bu kazalardaki ölümlerin %38’inin kaza yerinde yapılan bilinçli ve yeterli ilk yardım uygulamaları sayesinde önlenebileceği saptanmıştır.

Yapılan literatür araştırmasında, kişilerin ilk yardım konusunda doğru ve yeterli bilgiye sahip olmamasına rağmen kendi bilgi ve donanımının yeterli olduğunu düşünerek vakaya müdahalede bulunduğu saptanmıştır. Yapılan çalışmada kişilerin % 91,5’i sağlıkla ilgili acil bir durum olduğunda (112)’yi arayacağını biliyor olmalarına rağmen aramadıkları; sadece profesyonel tıbbı müdahale gerektiren durumlarda aradıkları ve bu oranın da %5 olduğu saptanmıştır. Arama gereği duyulan vakalarda ise trafik kazaları, kalp krizi gibi durumların en yüksek düzeyde olduğu görülmüştür.2

390 kişinin katıldığı araştırmada;

Yere yığılıp kalan birini gördüğünüzde nasıl müdahale edersiniz sorusuna; katılımcıların yüzde 43,3'ü “112'yi ararım”, %7,4’ü “yüze su veya kolonya serperim”, 7,6'sı ise “yüzüne tokat atarım” yanıtını vermiş. Ayrıca yumruk, tekme atabileceğini belirtenler de olmuştur.

Bir kazada kopan uzvu nasıl muhafaza edip acil servise ulaştırırsınız sorusuna; katılımcıların yüzde 11,3'ü “112'yi ararım”, yüzde 18,7'si “organı bir beze sararım”, yüzde 27,4'ü “buzdolabına koyarım”, yüzde 6,7'si “buzun içine koyarım” yanıtını vermiş. Katılımcıların bazıları da kopan organa “zeytinyağı sürerim” yanıtını vermiştir.

Böcek veya yılan sokmalarında nasıl müdahale edersiniz sorusuna; yüzde 21,5'i “112'yi ararım”, yüzde 15,4'ü “turnike yaparım”, yüzde 11,8'i “kan akıtırım”, yüzde 13,6'sı “emerim”, yüzde 5,9'u “buz koyarım” yanıtını vermiş. “Örtü ile bağlarım, o bölgeyi yıkarım, evdeki ilaçları uygularım, yoğurt sürerim, tütün basarım, zeytinyağlı bez sararım, çamur sürerim”  yanıtını vermiştir.
Bayılan kişiye nasıl müdahale edersiniz sorusuna katılımcıların yüzde 18,2'si “112'yi ararım”, yüzde 6,4'ü “ayaklarını yükseğe kaldırırım”, yüzde 12,6'sı “yüzüne su serperim”, yüzde 32,8'i “kolonya koklatırım”, yüzde 5,9'u “tokat atarım” yanıtını vermiş. Ayrıca “sarsarım, korkuturum” gibi yanıt verenler de olmuştur.

2.AMBULANS VE İLK YARDIM HİZMETLERİ İLE İLGİLİ ÖNERİLER

Tüm bu bilgiler ışığında ilk yardımla ilgili halkımızın daha bilinçli olması için SADKOM olarak strateji geliştirme yönünde proje/çalışma önerilerimiz aşağıdaki gibidir.

2.1.Ambulans Hizmetleri
a.Acil bir durumda (ambulans arızalanma, kaza vs gibi)  hızlı ulaşım sağlanması, zamanında müdahale yapılabilmesi ve hastayı en kısa sürede hastaneye ulaştırabilmesi için; vakanın yerinin GPRS cihazı ile tespit edilmesi, yine GPRS ile merkezden ambulansın güzergâhı takip edebileceği şekilde bir uygulamanın hayata geçirilmesi.
(i)Hasta aradı ama yaralı konuşamadı ya da adresi bilmiyor. Bu durumda kaza anında hasta veya hasta yakını yer bildirimi yapmadan, açtığı telefon hattından konum bilgisine ulaşacak bir uygulamanın hayata geçirilmesi.
(ii)Hasta aradı ama yaralı konuşamadı ya da adresi bilmiyor. Hasta telefonun ID’sine hastanın yeri hızlı kolay tespit edebilmek için emniyet güçleri ile koordineli çalışacak bir uygulamanın tasarlanması.
b.Olay yeri ya da hastaya 4 dakika içinde ulaşabilmek için her semte bir acil ilkyardım ambulans hizmetinin sunulması.
c.Hasta ambulansa alındığında acil durum kodlarına dikkate alarak hasta hangi hastaneye gidecekse o hastaneye bilgilendirme yapacak, ekibin hazır halde bekletilmesini sağlayacak ve gideceği hastane yetkililiklerince hasta nakil seyrini takibini yapacak dijital uygulamanın hayata geçirilmesi.

d.Her ambulansın içine yerleştirilen kamera sistemiyle hastaya müdahaleyi yapan dış doktoru ya da ekibi, hastanın nakledileceği hastanedeki (merkezdeki) doktor tarafından takip edeceği şekilde bir sistemin kurulması.
e.Gereksiz çağrılarla hattı meşgul edenlere yüksek miktarda cezanın uygulanması ve o kişinin hattının bakanlık bilgisi dâhilinde ilgili operatörlerce bloke edilmesi.
2.2.İlk Yardım Müdahaleleri
a.Okullarda uygulamalı ilk yardım eğitimlerinin yaygınlaştırılması.
(i)İlköğretim yıllarında verilen eğitimin gelecekte de unutulmayarak çocukların hafızalarında yer edinmesi için bu dönemlerde zorunlu İlk Yardım Dersi’nin konulması.
(ii)Toplumu bilinçlendirecek çalışmaların yapılması.
b.Eğitici ve bilgilendirici araçların yaygınlaştırılarak ilk yardım hakkındaki bilgilerin sürekli güncel tutulmasının sağlanması ve kamu spotlarıyla desteklenmesi.
c.Toplu yaşam alanlarında ilk yardım hizmetlerine yönelik halkı bilinçlendirici çalışmaların yapılması.
d.İlk yardımla ilgili toplumu bilinçlendirmek ve farkındalığı artırmak için ulusal/yerel yayın kuruluşlarıyla birlikte sağlık bakanlığı ortak programlar yaparak toplumu bilinçlendirecek kamu spotu şeklinde çalışmalar yapılması.
e.İlk yardım bilincini oluşturmaya yönelik her bir yanlış ilk yardım müdahalesine yönelik simülasyonların oluşturulması ve bu oluşturulan simülasyonların kamu spotu şeklinde ulusal ve yerel medyada belirli saat aralıklarında yayınlatılması. Her bir kaza ile ilgili örnek ilkyardım videoları hazırlanarak, bu video kitinin ilk yardım çantası gibi tüm araçlarda bulunduracak şekilde yasal düzenlemeler getirilmesi.

SONUÇ

Salgın sürecinde özverili ve dikkatli çalışmalarıyla sağlık ekiplerimiz halkımızdan büyük takdir ve alkış toplamıştır. Sokağa çıkma yasakları ve sosyal mesafe tedbirleriyle birlikte insanların evde kalması sokakların sakinleşmesine ve dolayısıyla trafiğin rahatlamasına neden olmuş, ambulans hizmetleri de hastaya daha hızlı ulaşım sağlayabilmişlerdir. Ancak bu uygulamalar ortadan kalkmaya başladığında vakaya ulaşma süresinin uzaması, üçüncü kişiler tarafından vakaya bilinçsizce yapılan müdahaleler gibi benzer sorunlarla karşı karşıya kalınması muhtemel bir durumdur.

Olağanüstü hassasiyete sahip olmamız gereken bu süreçte halen 112 acil sağlık hizmetlerinin toplum tarafından amacının dışında meşgul edildiğine şahit oluyoruz. Hayati öneme sahip kamu hizmeti olan 112 acil sağlık hizmetlerinden toplumun daha etkin bir şekilde yararlanabilmesi için kamu kurum ve kuruluşlarımız tarafından kişilerin sürekli bilinçlendirilmesi ve bilgilerinin güncel tutulması gerekmektedir.

Bu noktadan hareketle; teknolojik gelişmelerin hızla yol aldığı günümüzde, özellikle sağlık sektöründe geleceğe yönelik daha kalıcı sistemler kurgulamak büyük bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bunun için toplumumuzdaki ilkyardım bilgisini ve becerilerini sürekli güncel tutmamız da gerekmektedir. Doğrudan yaşantımızla ilintili olan bu bilgilerin başta merkezi otorite olmak üzere belediyeler, kamu-özel kurum ve kuruluşlar tarafından eğitici ve bilgilendirici çalışmaları teknolojiyle destekleyecek şekilde planlayarak topluma farkındalık kazandırmamız gerektiğini, kurgulanması önerilen yeni sistemlerle acil sağlık hizmetlerinin daha verimli uygulanmasının faydalı olacağını düşünmekteyiz. Bu hassasiyetle SADKOM Sağlık, Gıda ve Sosyal Politikalar Merkez Kurulu olarak sürece sosyal tabanlı ve sonuç odaklı öneriler getirmekteyiz.