Doğu Karadeniz'de bir aile: Hacıalibeyzadeler

REVAK’ın 15. eseri olarak yayınlanan kitap, özel bir tasarım ve baskıya sahip olduğundan “prestij eser” olarak değerlendiriliyor. 

Kitapta, Rize ili Fındıklı ilçesi Çağlayan (Abu) köyünde yerleşik olan Hacıalibeyzade
ailesinin tarihi, anıları ve aileye ait eserleri konu alınıyor. Kitabın yazarı da söz konusu aileye mensup olan İlker Şevketbeyoğlu.

İlker Bey, emekli olduktan sonra ailesinin tarihini araştırmaya koyulmuş. Elinde atalarından Ahmet Tevfik Yücesoy’un el yazması notları; hafızasında ise babaannesinden dinlediği anıları birleştirince ortaya güzel bir karışım çıkartmış. Üstüne üstlük aileyle ilgili arşivlerde bulunan onlarca belgeyle de kitabı ciddi bir araştırmaya dönüştürmüş.

Kitapta; Hacıalibeyzade ailesinin köklerinin Gürcistan’ın Çürüksu (Kobuleti) kazasında
prens ailesi olan Tavdgiridze hanedanına dayandığı, oradan Fındıklı cihetine göç edip
yerleştikleri detaylıca anlatılıyor. Ailenin kökeni Tavdgiridze hanedanına dayandığı için
Fındıklı’ya yerleştikten sonra da yöredeki güçlü ailelerle hısımlık kurmuş, böylece kısa zaman içerisinde vadisinin en güçlü ailesi olmuştur. Özellikle padişah II. Mahmud döneminin önemli devlet adamlarından olan Laz Ali Rıza Paşa’nın annesinin bu aileye mensup olması ve üstüne üstlük paşanın yetim kaldıktan sonra bu himayesinde büyümesi ailenin itibarını iyiden iyiye artırmıştır. Böylece Hacıalibeyzade ailesinden Mustafa Hurşit Bey, Küçük Ali Rıza Paşa,Mehmet Bahri Bey ve Şevket Bey gibi önemli şahıslar yetişmiştir. Yine aile ile içli dışlı olan aynı köylü Gavvazzade ailesinden de Hasan Rıza Paşa ve oğlu Ahmet Tevfik Yücesoy gibi önemli devlet adamları çıkmıştır.

Kitapta bahsi geçen tüm şahısların etraflıca biyografileri sunulmuş ama kimliği hususunda şimdiye dek net bilgiler bulunmayan Laz Ali Rıza Paşa hakkında anlatılanlar adeta bir döneme ışık tutacak cinsten. 

Aileden Cumhuriyet döneminde yetişmiş önemli şahıslar da ilgi çekici biyografileriyle
kitapta yerlerini almış. Tüm bu biyografiler sayesinde yöre tarihi ile ilgili çok özel bilgiler de
kitapta anlatılmış oluyor. Kırım Savaşı, 93 Harbi ve I. Dünya Savaşı dönemindeki Rus
İşgalinin yörede yaşattığı travma; akabinde yaşanan göçler ve sosyal sonuçları kitabın
sunduğu konular arasında yer almış. Ayrıca Fındıklı Belediyesinin ilk başkanı aileden olduğu için ilçenin bir dönemine ait siyasi konular da kitapta mevzu edilmiş.

Kitapta aileye ait anılara, olaylara ve yöre kültürüne ait izlere de oldukça yer verilmiş.
Aileye ait harikulade konaklar ise kitapta geniş bir şekilde işlenmiş. Dış görünümleriyle
turistlerin dikkatini çekmeyi başardığı için sıklıkla fotoğraflanan ve bu sayede takvimlerde yer edinen konakların tarihi, yapılış serüvenleri ve iç kısımları ile ilgili yeni bilgiler de mevcut. Bilhassa konaklara ait duvar süslemeleri, şömine taşları ve türlü işçilikler kitapta yeterince işlenmiş.

Kitabın son bölümünde ise ailenin kökende bağlı bulunduğu Çürüksulu Tavdgiridze
ailesi hakkında özet bilgilere yer verilmiş. Ailenin Müslümanlaşma sonrasında Osmanlı
Devletinde görev almış olan beş önemli paşanın kısa biyografileri ve resimleri de kitabın
içeriğini oldukça zenginleştirmiş.

Kitap tüm bu konuların dışında son sayfalarda sunulan eski fotoğraf albümü ile de
okuyucuları adeta resim sergisinde gezdiriyor. Neresinden bakılırsa bakılsın, bu kitap ciddi bir araştırmanın ürünü ve yörede yapılan aile tarihleri içerisinde önemli bir vazife üstlenecek içeriğe sahip.

Yazarı İlker Şevketbeyoğlu’na ve bu kitabın basılıp esere dönüşmesini sağlayan REVAK ile Dergâh Yayınlarına ne kadar teşekkür edilse az kalacaktır.