Dünyayı Değiştiren Düşünürler serisi nasıl yazıldı?

Beş cilt olarak tasarlanan ve İslam felsefesini konu eden bu kitapla son bulan Dünyayı Değiştiren Düşünürler serisi, Sadık Usta’nın titizlikle sürdürdüğü felsefe tarihi araştırmalarını kitaplaştırarak değerli bir başvuru kaynağına dönüştürdü. Ömer Hayyam’dan Gazali’ye, İbn Rüşd’den İbn Haldun’a, İslam düşünce tarihinde çığır açan tüm isimler ve akımlara değinen son kitabın yazım sürecini yazarı Sadık Usta’ya sorduk: 

Son cildi genel olarak nasıl tanımlıyorsunuz?

“Dünyayı Değiştiren Düşünürler serisi içinde en tartışmalı, en çok emek verilen kitap beşinci cilttir. Bu kitap 300’ün üzerinde yerli ve yabancı kaynak incelenerek, onlarca makale taranarak, birçok ansiklopediye başvurularak hazırlanmıştır.”

Peki bu kitapta hangi sorulara yanıt arıyoruz?

“Hz. Muhammed hangi sınıf ve kesimlere dayanarak İslam dinini başarılı kıldı? Hz. Muhammed’i büyük bir düşünür ve devrimci yapan özellikler nelerdir? Kur’an ne zaman, kim tarafından ve hangi koşullar altında kitaplaştırıldı? Ayetlerinin gerçek olup olmadığı nasıl saptandı? Ayetler toplanırken yanlışlık yapıldı mı? Ayetler tahrif edildi mi ve tartışmalar neden bitmedi? Kur’an’da birbirini tekrar eden, birbirini geçersiz kılan ayetler var mı? İlahiyatçılar bunu nasıl açıklıyor?

“Müslümanlar 70 yıl gibi kısa bir süre içinde Çin Seddi’nden Cebelitarık Boğazı’na kadar büyük bir coğrafyayı nasıl fethetti? Müslüman Araplar, neden Hunlar, Moğollar ve barbar Germen kavimleri gibi fethettikleri topraktan silinip gitmedi? Bir İslam uygarlığı var mıydı? Varsa bunun toplumsal, felsefi, ekonomik ve bilimsel temeli nerede? İslam uygarlığı bilime hangi alanlarda katkıda bulundu?

“Özgün bir İslam felsefesinden bahsetmek mümkün mü? İslam felsefesinin Rönesans ve Aydınlanma’ya katkısı oldu mu? Olmuşsa hangi alanlarda oldu?

“Bağdat’ta Hıristiyan, Yahudi, Mecusi, Ateist ve Müslüman düşünürlerin Müslüman hükümdarların huzurunda Allah’ın varlığını, dinlerin uydurma ve evrenin sonsuz olup olmadığını özgürce tartıştıkları doğru mu? İslam’ın ilk döneminde ortaya çıkan mezhep ve akımlar hangileriydi ve neyi savunuyorlardı? Aklı, sorgulamayı ve özgür düşünceyi ilke edinen Mutezile mezhebi nasıl oldu da 100 yıl boyunca halifelerin mezhebi olabildi? Sıffin Savaşı’nda ne oldu? Hariciler Hz. Ali’yi neden öldürdü? İhvan-ı Safa Kardeşliğinin bugün bile eskimeyen ilkeleri nelerdi? Hz. Muhammed’i peygamber olarak kabul etmeyen, Kur’an’ın uydurulmuş bir kitap olduğunu ileri süren Müslüman düşünür kimdi?

“Zalimlikleriyle bilinen Emevilerin İslam devletinin esas kurucuları olduğunu biliyor muydunuz?

“Müslüman hükümdarların huzurunda Hz. Muhammed’in peygamberliğini reddeden ve bunu açıktan söyleyen düşünür kimdi?

“1000-1200 yılları arasında beyin göçünün Batı’dan Doğu’ya olduğunu biliyor muydunuz?

“Er-Razi ve İbn Sina’nın yazdığı tıp kitapların 1700’lere kadar Avrupa üniversitelerinde okutulduğu doğru mu?

“Gazzali bir bilim ve felsefe düşmanı mıydı? İslam uygarlığının çökmesine, felsefenin Müslüman topraklardan silinmesine Gazzali mi yol açtı? Gazzali hakkında dile getirilen modern hurafeler nelerdir? Avrupa’da İbn Rüşd, nasıl oldu da Aristoteles’ten sonraki filozof olarak anıldı? İbn Rüşd’ün Gazzali ile tartışmasının sonuçları oldu mu? Gazzali’nin, İbn Rüşd’ün kitapları Endülüs’te neden yakıldı? İbn Haldun neden sol mirastır? İbn Haldun’un tarih tezi bugün hala geçerli mi?

“Bu kitap yazılırken, Müslüman çevrelerin başvurdukları İslami kaynakların neredeyse tamamı incelenmiş; Hz. Muhammed, İslam tarihi ve felsefesi hakkında kalem oynatmış önemli yabancı uzman yazarların eserlerine başvurularak yazılmıştır. Bu kitap Türkiye’de İslam’a, Kur’an’a ve Hz. Muhammed’e eleştirel yaklaşan bütün yazarların kitapları incelenerek yazılmıştır. Bu kitap Atatürk’ün Hz. Muhammed, din ve Allah konusundaki görüşleri incelenerek yazılmıştır. Yukarıda sıralanan sorulara ve daha pek çoğuna bu kitapta yanıt aranmıştır.”

SADIK USTA

1960 yılında Kahramanmaraş’ta doğan Sadık Usta, 16 yıl Almanya’da yaşadı. Stuttgart Üniversitesi ve Frankfurt Goethe Üniversitesi’nde (Tarih ve Siyasal Bilimler) okudu. 2003 yılında Londra’da İngilizce öğrenmek üzere 9 ay kaldı. 2012’de Goethe Üniversitesi’nde “Ütopya ve Devrim, Türkiye’de Modernleşme Hamleleri” (1908-1938) başlıklı master tezini verdi.

Can ve Marvin’in babasıdır.

Yazdığı ve Çevirdiği Bazı Kitaplar

Yazdıkları: Türk Ütopyaları-Cumhuriyet’ten Tanzimat’a Ütopya ve Devrim; İlkçağ Ütopyaları, Mükemmel Toplum ve İlk Devlet Teorileri; Fıçılarda Yaşamak-Sıradışı Devrimci Hayatlar; Ütopya ve Masalbilim - Binbir Gece Masalları.

Çevirdikleri: Thomas More, Ütopya; Tomasso Campanella, Güneş Ülkesi; Georg Fülberth, Kapitalizmin Kısa Tarihi; Hans Heinz Holz, Devrimin Cebiri, Felsefenin Aşılması ve Gerçekleşmesi, Haidar Bammate, İslam’ın İnsanlık Kültürüne Katkısı; Karl Marx-Friedrich Engels, Komünist Manifesto.