Turkcell'in sorunlu ortağı Telia Sonera'dan skandal

Türkiye'nin Turkcell'ini ele geçirmek için gizli protokoller yapan TeliaSonera'dan yeni skandal... İsveç devlet televizyonuna göre, TeliaSonera Özbekistan'da 3G lisansı almak için Devlet Başkanı Kerimov'un kızına 320 milyon dolar rüşvet verdi. Telia'nın Başkan Yardımcısı, 'Prosedürü takip ettik' dedi. İsveç hükümeti sert tepki gösterirken, TeliaSonera CEO'su Nyberg istifanın eşiğine geldi

Turkcell'in sorunlu ortaklarından İskandinav TeliaSonera, hakkında bir yolsuzluk hikayesi daha çıktı. Şirket, uzun süredir Avrupa'ya sıkışıp kaldı. Gelirlerini yükseltemediği için hissedarların yoğun eleştirilerine maruz kalan TeliaSonera'nın başı, şimdi de Özbekistan'daki skandalla derde girdi.

ÖNCE TELEFON DİNLEME SKANDALI SONRA DA RÜŞVET SUÇLAMASI

Bundan birkaç ay önce Azerbaycan ve Kazakistan'da abonelerinin telefonlarını dinleterek, tüm kayıtları ülkelerin gizli servislerine verdiği ortaya çıkan TeliaSonera'nın Özbekistan'daki rüşvet skandalı, 'Uppdrag Granskning' isimli TV program tarafından tüm dünyaya duyuruldu.

19 Eylül tarihinde İsveç'in devlet televizyonunda yayımlanan programda, TeliaSonera'nın Özbekistan'da 3G lisanslarına sahip olabilmek için Özbekistan Devlet Başkanı İslam Kerimov'un büyük kızı Gülnara Kerimova'ya yaklaşık 320 milyon dolar rüşvet verdiği iddia edildi.

Programda yapılan röportajlar ve ortaya çıkarılan belgeler TeliaSonera'nın bu lisansları alabilmek için ne tür oyunlar oynadığını da gün yüzüne çıkarmış oldu.

TeliaSonera'nın çoğunluk hissesi İsveç devletinin elinde. Bunun yanında Finlandiya devletinin de şirkette hissesi var. Şirket özellikle İskandinavya'da büyük bir abone kitlesi sahip. Ama sorun bölgedeki penetrasyonun artık limitlerine dayanmış olması.

Yani TeliaSonera bölgedeki misyonunu tamamlamış durumda. Bu durum ise TeliaSonera'yı Avrupa dışı pazarlarda agresif bir tutum izlemeye itiyor. Türkiye'de Turkcell gibi stratejik bir şirketi ele geçirmek için gizli protokoller ve ayak oyunları yapan şirket, Orta Asya'da da yeni yeni skandallara imza atıyor.

ÖZBEKİSTAN'DAKİ RÜŞVET SKANDALI NASIL GELİŞTİ?

Özbekistan'da patlak veren 'kara para aklama' ve 'rüşvet' skandalı İsveç'in gündemine bomba gibi düştü. Şirketin Başkan Yardımcısı Cecilia Edström, 'Prosedür buydu. Onu takip ettik' dedi.

İsveç hükümeti TeliaSonera'yı ağır bir şekilde eleştirirken, İsveç Finansal Pazarlar Bakanı Peter Norman da Telia'nın son olayların ardından kaybettiği kredibilitesini yenilemesi gerektiğini söyledi.  TeliaSonera CEO'su Nyberg'in 'Doğru çıkarsa istifa ederim' dediği olaylar zinciri şöyle gelişti:

- ŞİRKET 2007'de Ucell isimli şirketin hisselerini satın alarak Özbekistan'a girdi.

- FAKAT Ucell'in 3G lisansı bulunmuyordu.

- ÖZBEK yasalarına göre Hükümet, lisansları bir şirkete 'paralı ya da parasız' devretmekteki tek yetkili kurum.

- TELIASONERA 3G lisansı olan ve Gibraltar'da kurulu Takilant Ltd.'nin kapısını çaldı.

- GIBRALTAR, vergi kaçırmak için kullanılan İspanya'nın güneyindeki bir bölge...

- 2008'DE bu şirkete 2.2 milyar İsveç Kronu (320 milyon dolar) para aktarıldı.

- YANİ TeliaSonera, lisans yetkisi olmaya bir offshore şirkete, 320 milyon dolar ödedi.

- TAKİLANT'IN hesaplarında yapılan incelemede, 320 milyon dolarlık gelire rastlanmadı.

- BU şirketin patronu Ermenistan doğumlu Gayane Avakyan isimli genç bir kadın.

- ÖZBEKİSTAN onu, İslam Kerimova'nın büyük kızı Gülnara Kerimova'nın sağkolu olarak tanıyor.

LİSANS TİCARETİ YASAK

TELIASONERA'NIN Özbekistan pazarına girmesinin geçmişi 5 yıl önceye dayanıyor. Şirket 2007'de Ucell isimli şirketin hisselerini satın alarak ülkeye girdi.

Fakat TeliaSonera, şirketi satın aldığında, Ucell'in 3G lisansı bulunmuyordu. Şirket bunun üzerine buradaki büyümesini garanti altına almak için elinde 3G lisansı bulunan bir şirketin kapısını çaldı. Tabii bu noktada hatırlatmakta fayda var.

Özbekistan devletinin yasalarına göre telekomünikasyon alanındaki lisanslar şirketten şirketke devredilemiyor. Bunun için tek yetkili makam var o da Özbekistan Devleti. Yani Hükümet parayla ya da parasız lisansları bir şirkete vermekteki tek yetkili kurum. Lisans ticareti gibi konu ülkede söz konusu bile olamıyor.

CEBELİTARIK'TAKİ OFFSHORE

TELIASONERA yetkilileri bu detayı gözden kaçırmış olacak ki, lisans sahibi olan bir şirketin kapısını çalıyor. Şirketin ismi Takilant Ltd. Şirketin kuruluş yeri ise Özbekistan değil, Cebelitarık. Bugün dünyada çoğu şirketin devletlerden vergi kaçırmak için kullandığı İspanya'nın güneyindeki bir bölge.

Programda verilen bilgilere göre 2008 yılında bu şirkete 2.2 milyar İsveç Kronu para aktardı. Bunun dolar olarak karşılığı da tam 320 milyon. Yani aslında TeliaSonera, aslında lisans devretme yetkisi olmayan bir offshore şirkete, 320 milyon dolar ödemiş.

YİNE HÜLLE YAPTILAR

ANLAŞMADA dikkat çeken bir de madde var: Takilant isterse, 2009 sonunda bu hisselerin bir kısmını önceden belirlenen bir bedel üzerinden TeliaSonera'ya devredebilir. Yani aslında bir nevi hülle... İki taraf da istekli olunca hülle gerçekleşiyor. 2010 başında TeliaSonera şirketteki payını yüzde 74'ten yüzde 94'e çıkarıyor.

'Yapmak zorundaydık'

TELIASONERA Başkan Yardımcısı Cecilia Edström, İsveç televizyonuna verdiği röportajda skandalı şöyle anlattı:

- Gayane Avakyan ve Takilant, şu an İsviçre'de çok büyük bir kara para aklama soruşturmasının içindeler. Takilant gibi, TeliaSonera da bu soruşturmanın içerisinde. Siz TeliaSonera olarak Gulnara Karimova ve Özbekistan rejimine rüşvet verdiniz mi?

Biz sadece Özbekistan'daki frekans ve lisansların gerçek hak sahibine para ödedik. Bu da bizim Özbekistan'da telekomünikasyon işine girmemiz için gerekliydi. Biz şirket olarak, Takilant'ı temsil etme hakkı bulunan kişiyi en ince ayrıntısına kadar inceledik. Fakat bunun dışında şirketin arkasında birilerinin bulunup bulunmadığını ya da böyle ikişiler varsa da bunların kim olduğunu bilmiyoruz.

- Özbekistan Hükümeti'nden alacağınız bir lisans için neden Gibraltar merkezli bir offshore şirkete 2.2 milyar İsveç Kronu para verdiniz?

Onların bir varlığı vardı ve biz de operasyonumuzu devam ettirmek zorundaydık. Özbekistan'da geçerli olan prosedürleri takip ettik.

Ülkede, lisans sahiplerinin kendi aralarında bu lisansları birbirlerine satmaları mümkün değil. Lisans sahibi olan şirket önce o lisansı hükümete devrediyor. Daha sonra hükümet lisansı istediği bir şirkete verebiliyor.
-Yani siz 2.2 milyar kronu lisans karşılığında bir şirkete verdiniz. Ama lisansı o şirketten değil, yine Özbekistan Hükümeti'nden aldınız. Öyle mi?

Biz lisansların meşru sahibine para ödedik. Ülkede resmi süreç böyle işliyor; Önce lisans hükümete geri dönüyor. Daha sonra devlet onu yeniden başkasına veriyor.

'Kanıtlanırsa istifa ederim'

TELIASONERA CEO'su Lars Nyberg, haber ajansı Reuters'a yaptığı açıklamada İsveç telekom grubunun Özbekistan'da 3G lisans alımı ile ilgili çıkan rüşvet söylentilerini yalanladı ve şirketin yanlış yapmış olması ihtimalinde istifa edeceğini bildirdi.

Nyberg, yaptığı açıklamada, 'Biz kimseye rüşvet vermedik ve kara para aklamaya yardımcı olmadık. Bu 2.2 milyar kron, bir rüşvet değil yatırım' şeklinde konuştu. Öte yandan, İsveç hükümeti Telia'yı ağır bir şekilde eleştirirken, İsveç Finansal Pazarlar Bakanı Peter Norman da Telia'nın son olayların ardından kaybettiği kredibilitesini yenilemesi gerektiğini söyledi.

Para transferi Avakyan üzerinden gerçekleşmiş

KISACA olayın özeti şu: TeliaSonera, aslında lisans devretme yetkisi olmaya bir offshore şirkete, elindeki lisanslar için 320 milyon dolar ödüyor. Yine programda verilen bilgilere göre Takilant'ı patronu 1980'li yıllarda Ermenistan'da doğmuş bir kadın. İsmi Gayane Avakyan.

Neredeyse bütün Özbekistan onu, İslam Kerimova'nın büyük kızı Gülnara Kerimova'nın sağ kolu olarak tanıyor. Avakyan'ın özellikle Kerimova'nın finansal işleriyle birebir ilgilendiği konuşuluyor. Avakyan, aynı zamanda Kerimova'nın 2003 yılında kurduğu moda evinin de eski müdürü. Yakınlıkları da buradan doğuyor.

Kara para aklamakla suçlanıyor

AVAKYAN'IN sahibi olduğu Takilant'ın adı bugün dünyanın birçok bölgesinde kara para aklama soruşturmalarının içinde geçiyor. Bunun son örneği de İsviçre'de yaşandı. Temmuz başında Kerimova'ya yakınlıklarıya tanına iki Özbek vatandaşı İsviçre'de tutuklandı.

Soruşturma geçtiğimiz günlerde genişletilirken, aralarında Avakyan'ın da olduğu birçok ismin toplam 600 milyon dolarlık banka hesapları donduruldu. Soruşturma TeliaSonera ve Kerimova'ya kadar uzanmış durumda...

320 milyon değil 30 milyon $'mış...

İŞİN en ilginç yanı ise şu: Takilant'ın hesaplarında yapılan incelemelerde, 320 milyon dolarlık bir gelir göze çarpmıyor. TeliaSonera'nın yaptığı açıklama, Takilant'la aralarında bir anlaşma imzalandığını doğruluyor. Fakat şirketi tarafından ortaya atılan rakam, programın ortaya attığından çok daha farklı.

İskandinav şirketin açıklamasına göre, iki taraf arasında 3G lisanslarının ve Özbek telefon numalarının satın alınması için bir anlaşma imzalanıyor. Yine açıklamaya göre, anlaşma kapsamında Takilant 30 milyon dolarlık nakitin yanı sıra Ucell'in de yüzde 26'lık hissesine sahip oluyor.