Trabzon'da terör arşiv belgelerinde

Ermeni soykırımı yalanı hakkında bilimsel gerçeklerin dünyaya duyurulması için Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı personelinden Sezgin Demircioğlu, Ali Mesut Birinci, Süleyman Bilgin ve Dr. Recep Karacakaya’nın, bir yıl süren titiz çalışmaları sonucu ortaya çıkan kitaba göz atarak dünden bugüne dek terör konusunda Türkiye'de sadece aktörlerin değiştiğini görmek mümkün.

 

 

 

 

 1500 takım olarak 2 cilt halinde basılmış olan 

 

 

 

“Arşiv Belgelerine Göre Trabzon da Ermeni Faaliyetleri”

adıyla Trabzon Belediyesi’nce hazırlatılmış. Kitapta, Trabzon bölgesinde yapılan Ermeni faaliyetleri ayrıntılarıyla anlatılmakta. Bilindiği gibi Trabzon, İran ve Doğu Anadolu’nun Karadeniz'e açılan önemli ihracat ve ithalat limanlarından birisi ve Osmanlı Devleti’nin önemli merkezlerindendi.

 

 

 

 

Bundan dolayı özellikle buraya yerleşen Ermeniler silah kaçakçılığında ve casusluk faaliyetlerinde bu bölgeyi kullanmışlar ve teşkilatlanmışlardır.

 

 

 

 

 

Trabzon Vilâyeti'nde Ermeniler, toplam nüfusun ancak % 4’ünü teşkil etmelerine rağmen, vilayet dahilinde isyan girişiminde bulunmuşlar, özellikle Birinci Dünya Savaşı öncesi ve sonrasında düşmanla işbirliği yaparak, onların faaliyetlerini kolaylaştırıcı eylemleri gerçekleştirmişlerdi.

 

 

 

 

 

“Arşiv Belgelerine Göre Trabzon’da Ermeni Faaliyetleri” adıyla yayına hazırlanan bu eser, Ermenilerin Trabzon vilayetindeki faaliyetlerini arşiv kayıtlarına dayanarak, belgesel olarak ortaya koymaktadır.

 

 

 

 

 

Kitabın giriş kısmında, genel olarak Ermeni meselesinin ortaya çıkışı ve gelişmeleri özetlenmiş. Kitabın belgeler kısmı tematik olarak hazırlanmış ve 7 bölüm halinde basılmış.

 

 

 

 

 

Bu bölümler sırasıyla:

 

 

 

 

 

Ermeni Mezalimi,

 

 

Trabzon ve Civarında Ermeni Faaliyetleri,

 

 

1895 Trabzon Ermeni Olayları,

 

 

Osmanlı Devleti'nin Trabzon ve Civarında Ermeni Faaliyetleri Karşı Aldığı Tedbirler,

 

 

Ermeni Tehciri,

 

 

Kurtuluş Savaşında Trabzon'a Yönelik Ermeni Faaliyetleri,

 

 

Ermenilere Verilen Haklar’başlıklarını taşıyor.

 

 

 

 

 

Bu yedi bölümde toplam 169 adet belge kullanılmış, belgelerin önce özetleri verilmiş, daha sonra transkripsiyonu sunuluyor. Kitabın ikinci bölümünde belgelerin fotokopileri yer alıyor, ayrıca analitik indeks ilave edilmiş.

 

 

 

 

 

 

 

 

Eserde yer alan enteresan belgelerden çok önemli gördüğümüz iki tanesini Haber7 Kitap Dünyası olarak sizlere alıntılamayı uygun gördük. Belgeleri incelediğinizde teröristlerin özellikle hangi ayı ve neleri hefdef seçtiğini rahatlı görebilirsiniz..

 

 

 

 

 

 

 

Belge Özeti

 

 

 

 

Trabzon Avusturya Konsolosluğu Tercümanı ve Trabzon Ermeni Komitesi Reisi Bedros Marmiyan'ın Dersaadet’te alınan ifadesinde, Trabzon Komitesi ile Tiflis Merkez Komitesi arasında kararlaştırılan hususlarla ve Ermenilerin Anadolu’da yapacakları isyan hareketleriyle ilgili olarak izleyecekleri yol, Ermenilerin henüz isyan edecek kuvvete ulaşamadıkları ancak Trabzon Ermeni Okulunda 60 fedainin olduğu ve diğer okullarda ve şehirlerde yeterince fedaiye ulaştıkları şimdilik bu sayının bir isyan için yetmeyeceği ancak bu fedailerin şehir ve köyleri basarak kalka korku salacakları , bir isyan hareketinin ise Tiflis ve İran üzerinden ticaret maksadıyla gelen komite üyelerinin  Ermelere para ve talimatlar vererek gelecek ilkbaharda yapılacak isyan için gerekli hazırlığın yapılacağı

 

 

 

 

BOA. Y. PRK. ZB 6/88

 

 

 

 

Zabtiye Nezâreti

 

 

 

 

Mektûbî Kalemi

 

 

 

 

Aded

 

 

 

 

Trabzon Komitesi re’îsi olub geçen gün tahte'l-hıfz Dersa‘âdet'e celb ile taht-ı tevkîf ve isticvâba alınmış olan Trabzon'da Avusturya Kançılaryası Tercümânı Bedros Marmiyan'ın bi'l-vâsıta alınan ifâdâtına nazaran ahîren Trabzon Komitesi'yle Tiflis Merkez Komitesi beyninde bi'l-muhâbere karârlaşdırılmış olan suver-i ifsâdiyeye esâs olmak üzere ba‘demâ her Ermeni nakden veya bedenen cem‘iyet-i isyâniyeye hizmet etmek mecbûriyetinde tutulub fakat asker nâmıyla bedenen hidmeti ta‘ahhüd etmiş olanın bir müddet sonra hidmet-i bedeniyeye mukâbil hidmet-i nakdiyeyi teklîf edecek olur ise bu sûret kabûl olunmayacağı ve şimdiye kadar Rusya'da ve Memâlik-i Şâhâne'de toplanılan i‘ânât-ı nakdiye teşebbüsât-ı isyâniyeyi bir kaç sene idâmeye kâfî olduğundan cem‘iyyât-ı fesâdiyyenin en ziyâde muhtâc olduğu şey lüzûmu kadar fedâyi tedâriki mâddesi olarak şimdilik Trabzon'da Ermeni Mekâtibi'nden yetişmiş şâkirdândan altmış kadar ve sâ’ir yerlerde de yine mekâtib şâkirdânından her mahallin derece-i ihtiyâcâtı nisbetinde fedâyi tedârik edilmiş ise de bunların umûmu vilâyât ve elviye merkezleri dâhilinde hafiyyen sû-i kasd sûretiyle ilkâ-yı havf ve dehşet olunmak tasavvurunun icrâsına ancak kifâyet edebilib şehirlerde alenen ihtilâl çıkarmak ve köyleri basıb yakmak gibi teşebbüsât-ı isyâniye için gelecek ilk bahara kadar Anadolu'nun iç taraflarında rencber ve amele ve köylü gürûhuna ta‘lîmât ve para vermek üzere Tiflis ve İran ve sâ’ir mahaller komiteleri tarafından ticâret vesîlesiyle her tarafa mahsûsan adamlar gönderilerek her hâlde ilkbahara kadar tedârikât-ı isyâniyenin istikmâl olunacağı ve muhâberât-ı fesâdiyede ecnebî ve yerli postaları tavsît edilerek me’mûrîn-i zâbıtanın sû-i zann edemeyeceği çoban ve rencber ve dilenci makûlesi vesâ’itiyle ve fakat ihtiyâta ri‘âyeten şifre sûretiyle icrâ-yı muhâberât olunması ve ma‘nâ-yı isyânı tazammun eden Hınçak gazetesinin tebdîl-i nâmı ba‘zı komiteler tarafından teklîf olunmuş ise de Tiflis Komitesi nâm-ı mezkûrun ibkâsı re’yini tercîh etdiğinden mezkûr gazete yine Hınçak ser-levhasıyla Avrupa'da neşr olunmak ve fakat Anadolu ahâlîsinin anlayabileceği sûretde acıklı makâlâtı hâvî Erzurum ve Van taraflarında hafiyyen ve muhârebe ma‘nâsını mutazammın olan “Mard” nâmıyla haftalık bir gazete tab‘ edilmiş ve bu gazete nüshalarının sâlifü'z-zikr vesâ’it-i muhâberât ile umûm Ermeni ahâlîye neşri ve zâten umûm Ermeni mektebleri idâreleri cem‘iyet-i fesâdiye a‘zâsının müntehabları oldukları cihetle bundan sonra mezkûr idâreler kemâ-kân sû-i kasdcı dahi tedârik etmek şartıyla bir tarafdan rencber ve köylü ahâlînin efkârını ilkbahara kadar isyân için tehiyye etmek üzere lâzım gelen mu‘âmelât ve teşebbüsâtın icrâsına me’mûr olmaları cümle-i mukarrerâtdan bulunduğu anlaşılarak mukarrerât-ı ma‘rûzanın icrâsına bed’ olunduğu sırada kendisinin taht-ı tevkîfe alındığı ve tedâbîr-i mezkûre ile Ermenistan teşkîli maksadı te’mîn edilmiş olduğundan kendisiyle beraber daha bir çok Ermeni'nin bu uğurda fedâ olmasından zerre kadar müte’essif bulunmadığı mûmâ-ileyh Bedros ve Marmiyan tarafından ilâveten der-miyân olunmuş ve ifâdât-ı mezkûre şâyân-ı dikkat olarak îcâb eden vilâyât-ı şâhâneye iltizâm-ı teyakkuz olunması için emr i‘tâsı taraf-ı sâmî-i Sadâret-penâhî ile Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi'ne iş‘âr kılınmış olmağla arz olunur. Ol bâbda emr u fermân men lehü'l-emrindir.

 

 

 

 

Fî 11 Teşrîn-i Sânî sene [1]306 [23 Kasım 1890]

 

 

 

 

Nâzır-ı Umûr-ı Zabtiye Bende Nazım

 

 

 

 

 

Belge Özeti

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ermeni komitelerinin yayın organı olan Truşak gazetesinin İstanbul  ve Trabzon olayları üzerine yayınladığı ekte Osmanlıya sadakat eden Ermeni memurların ortadan kaldırılarak sıranın büyük devlet memurlarına geldiği şeklinde fedaileri cüretlendirecek ifadeler kullanması üzerine gerekli tedbirlerin alınması.

 

 

BOA. DUİT 145/25

 

 

 

 

Yıldız Sarây-ı Hümâyûnu

 

 

 

 

Baş Kitâbet Dâ’iresi

 

 

 

 

4803

 

 

 

 

Ermeni fesâd komitelerinin vesâ’it-i neşriyâtından olan Truşak nâm gazetenin Dersa‘âdet ve Trabzon vukû‘âtı üzerine neşr etdiği ilâvede Hükûmet-i Seniyye'ye sadâkat eden Ermeni me’mûrîninin vücûdu izâle edilerek sıra me’mûrîn-i devletin büyüklerine geldiğini ve onun mukaddimesi olmak üzere Van Vâlî-i sâbıkı Bahri Paşa ile Trabzon kumandanının komite fedâîleri tarafından cerh edildiklerini ve cârihlerin selâmetde bulunduklarını erbâb-ı fesâdı cür’etlendirecek bir sûretde hikâye etdikden sonra maksada vüsûl için ihtilâlin son dereceye kadar devâmını kat‘iyyen teveccüh ve ihtâr etmekde olduğundan ve neşriyât-ı vâkı‘a, komitelerin anarşi fikrinden başka bir şeye hâdim olmadıkları hakkındaki ma‘rûzâtını mü’eyyid bulunduğundan bahisle bunların bu yolda neşriyâtı devâm etdikce âsâyişin tamâmî-i i’âdesi kâbil olamayacağına nazaran şu ahvâle karşı bir tedbîr-i kat‘î ittihâzı lüzûmu taraf-ı sâmî-i Sadâret-penâhîlerine yazıldığı zabtiye nâzırı paşa hazretleri tarafından ve Ermeni patriğinin bir gün hânesinden Patrikhâne'ye geldikden sonra bir takım Ermenilerin oraya girib çıkmakda oldukları ve Ermeni esnâfının önümüzdeki pazartesi günü dükkânlarını küşâd etmeyecekleri ma‘lûmât-ı müstahsileden anlaşılmış ve bu haberin ihtiyâtla telakkîsi tabî‘i olarak tahkîkâta devâm olunmakda bulunulmuş ise de taşradaki Ermenilerin devâm-ı tecâvüzâtı ve birkaç günden beri İngiltere ve Rusya sefârethânelerinden bir takım me’mûrların peyder-pey patriği ziyâret etmeleri ve husûsuyla borsanın iktisâb etdiği buhrân-ı azîm ile bankonotların i‘tibârdan sukûtu yolunda deverân eden şâyi‘ât üzerine herkesden ziyâde Ermenilerin Bank-ı Osmanî'ye muhâceme ederek ellerindeki bankonotları tebdîle müsâra‘atları ve bu sırada tahdîş-i ezhânı mûcib olacak sûretde ca‘lî telâş ve heyecân göstermeleri gibi ahvâle bakılınca Ermenilerin yine dükkân kapamak gibi bir nümâyişde bulunmaları mülâhazadan gayr-ı ba‘îd olduğu dahi şehremîni paşa hazretleri cânibinden arz ve iş‘âr kılınmış olub selef-i sâmî-i fahîmâneleri cânibinden Zabtiye Nezâreti'nin iş‘âr-ı mebhûsün anhı misillü ma‘lûmât her nasılsa nazar-ı dikkat ve ehemmiyete alınmamış olduğundan ve sûret-i iş‘âr şâyân-ı ehemmiyet idiğinden Zabtiye Nezâreti'nden arz ve iş‘âr edilen husûs-ı mebhûs hakkında ne gibi tedâbîr ittihâz buyurulmuş ve buyurulmakda bulunulmuş olduğunun ve Şehremâneti'nin ma‘rûzât-ı mesrûdesi hakkındaki mütâla‘a-yı sâmiye-i Sadâret-penâhîlerinin müsâra‘aten arz-ı hâk-i pây-ı âlî kılınması şeref-sudûr buyurulan irâde-i seniyye-i cenâb-ı Hilâfet-penâhî îcâb-ı celîlinden bulunmuş olmağla ol bâbda emr u fermân hazret-i veliyyü'l-emrindir.

 

 

 

 

Fî 14 Cumâde'l-ûlâ sene [1]313 ve fî 21 Teşrîn-i Evvel sene [1]311 [2 Kasım 1895]

 

 

 

 

Ser-kâtib-i Hazret-i Şehriyârî Bende Tahsin

 

 

 

 

 

(Haber7)