Altyapı yetersizliğinden gazı pahalı kullanıyoruz!

Kompresör istasyonları yapılamadığı için ucuz doğalgaz alınamıyor

Kompresör inşaatlarının bitmemesi, 45 dolarlık Azeri gazının Türkiye'ye alınmasını engelledi.Azerbaycan ve İran'dan alınan doğalgazın taşındığı Doğu Anadolu İletim Hattı'nda uzun süren inşaatlar, pahalıya mal oluyor. İletim hatlarının bitmesine rağmen kompresör istasyonlarının zamanında tamamlanamaması, BOTAŞ'ı almadığı gazın parasını ödemek zorunda bırakıyor.

Bin metreküpü 363 dolar olan Azeri gazı yerine 'al ya da öde' uygulaması sebebiyle 524 dolarlık İran gazına ağırlık veriliyor. Türkiye ile Azerbaycan arasında 2001'de yapılan anlaşmadaki önemli bir avantajın da kullanılmadığı ortaya çıktı. Asgari alım taahhüdünden fazla alınması halinde fiyat bin metreküp için 45 dolar olacaktı. Ancak 2007'deki ilk kullanımdan beri asgari taahhüt miktarları bile alınamıyor. BOTAŞ ise soruları cevapsız bıraktı.

Türkiye'nin ucuz Azeri doğalgazını değerlendirememesi, BOTAŞ'ın maliyetlerini olumsuz etkiliyor. Azeri gazına ağırlık verilince İran'la; İran gazına ağırlık verilince de Azerbaycan ile 'Al ya da öde'ye düşülmesi gibi olumsuz sonuçlar ortaya çıkıyor. Uzmanlar, sorunun uzun yıllardır inşaatları devam eden kompresör istasyonlarının bir an önce tamamlanmasıyla çözülmesini öneriyor.

Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) 2004 yılı kurum içi yazışmalarında da, iletim hatlarının yetersizliğine vurgu yapılarak bir an önce kompresör istasyonlarının tamamlanması gereğine vurgu yapılıyor.

Türkiye ile Azerbaycan (BOTAŞ-Azeri Milli Petrol Şirketi SOCAR) arasında yapılan 2001 tarihli anlaşma önemli avantajlar içeriyor. Altyapı yatırımlarının her iki tarafta da zamanında tamamlanmaması, gaz akışının gecikmeli başlamasına neden oldu. Ancak Türkiye, 2007'de çok düşük miktarda, 2008'den sonra ise Azerbaycan'dan asgari miktarın üzerinde gaz alımı yapmaya başladı.

Resmi verilere göre yıllık 6,6 milyar metreküp doğalgaz alım-satımını öngören anlaşmada sadece 2008'de asgari tutarın (4,5 milyar metreküp) üzerinde gaz alınırken sonraki yıllarda 'Al ya da öde'ye düşüldü. Düşük fiyat avantajı 2008'de az da olsa değerlendirilirken 2009'dan sonra ise BOTAŞ İran'la düşülen 'Al ya da öde' sebebiyle daha fazla İran gazı almaya başlayınca Azeri gazının alımı zorunlu olarak azaltıldı.

Bu kez de Azerilerle 'Al ya da öde' durumu ortaya çıktı. Azeri gazının Rus ve İran gazına göre ciddi fiyat avantajı sağladığı düşünülürse BOTAŞ, alamadığı gaz nedeniyle önemli fiyat avantajını değerlendirememiş oldu.

45 dolara doğalgaz

Azerbaycan ile Türkiye (BOTAŞ-SOCAR) arasında yapılan doğalgaz alım anlaşmasının çok önemli bir avantaj içerdiği ortaya çıktı. Zaman'a ulaşan belgelere göre 2001'de imzalanan anlaşmanın ilgili maddesine göre Türkiye, asgari taahhüt miktarından fazla gaz alırsa bin metreküp için fiyat 45 dolar ödeyecek.

Madde şöyle: İş bu sözleşme süresi boyunca, ilave gaza teslim noktasında uygulanacak ilave gaz fiyatı çeyrek dönemleri itibarı ile ABD Doları /1000 Sm3 cinsinden Pexc= 45.0000 GCV/9000. BOTAŞ, gazın gecikmeli alınması ve iletim hattı yetersizliği nedeniyle bu fırsatı iyi değerlendiremedi. Ancak Azeri gazı yine de Rus ve İran gazına göre bin metreküpte 100-160 dolar arası fiyat avantajı sağlıyor.

(Mayıs 2012 fiyatları) Uzmanlar, altyapının tamamlanarak Azeri gazı anlaşmasındaki bütün avantajların değerlendirilmesi gereğine vurgu yapıyor. BOTAŞ alamadığı gaz için 2008-2010 yıllarında Rusya, İran ve Azerbaycan'a 2,9 milyar lira ödedi.