Türkiye'nin geleceğine vurulan 'darbe'; 27 Mayıs 1960

Özgür BAYRAK / Haber7 -Türkiye'nin demokrasi tarihindeki en kara lekelerden bir tanesi olan 27 Mayıs 1960 darbesi, aradan 62 yıl geçmesine rağmen hafızalardan silinmedi. Adnan Menderes ve arkadaşlarını idama götüren bu süreçte Türkiye'nin geleceğine 'darbe' vuruldu

Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edildi. İlk darbenin yıllarca süren büyük ekonomik ve siyasi bedelleri oldu.

RADYODAN GELEN BİR ANONS

Demokrasiye ilk darbe, 27 Mayıs 1960 sabahı radyodan gelen bir anonsla duyuruldu. Bu anonsla birlikte gelen darbenin, demokratik siyasi kültüre, ekonomiye, toplumsal kutuplaşmaya kadar çok boyutlu etkileri oldu.

DARBENİN KRONOLOJİSİ

1950 - 14 Mayıs'taki seçimlerde Demokrat Parti (DP), %53 oy ve 416 milletvekili ile iktidara geldi. Adanan Menderes Başbakan oldu. Haziran'da CHP'nin 1932'de çıkardığı 'Türkçe ezan düzenlemesi' kaldırıldı.

1954 - 2 Mayıs'ta yapılan seçimlerde DP, %58,4 oy ile Türkiye Cumhurtiyeti'nin en yüksek oyunu alarak iktidarda kalmayı başardı.

6-7 EYLÜL OLAYLAR

1955- Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evin bombalandığına dair haberin ardından Ankara, İstanbul ve İzmir'de halkın sokağa dökülmesiyle "6-7 Eylül Olayları" yaşandı.

İşte 27 Mayıs 1960 darbesinin subayları!

9 SUBAY OLAYI

1957- DP, tekrar iktidara geldi. Seçimlerin ardından yaşanan "9 Subay Olayı", ordu içinde bir grup subayın hükümete komplo hazırlamak suçundan yargılanmaları şeklinde gerçekleşti.

1959- Muhalefet partisi CHP'nin Genel Başkanı İsmet İnönü'nün bazı yurt gezilerinin engellendiği ve saldırıya uğradı iddiaları ortaya atıldı.

ÜNİVERSTİE ÖĞRENCİLERİNİN GÖSTERİLERİ

1960- Üniversite öğrenciler, hükümet aleyhine gösterilere başladı. İstanbul Beyazıt Meydanı'ndaki eylemler sırasında öğrenci Turan Emeksiz, seken bir kurşunun başına isabet etmesi sonucu hayatını kaybetti. 

Yaşananlar nedeniyle İstanbul ve Ankara'da sıkıyönetim ilan edildi.

DEMOKRASİYE VURULAN DARBE

27 MAYIS

38 kişilik Milli Birlik Komitesi, "DP'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü" gerekçelerini ileri sürerek yönetime el koydu.

Milli Birlik Komitesi, Anayasa ve TBMM'yi feshetti, siyasi faaliyetleri askıya aldı.

Adnan Menderes kimdir?

YASSIADA'DAKİ YARGILAMA VE İDAMLAR

14 Ekim 1960'ta başladı 15 Eylül 1961'de karara bağlandı. 592 sanıktan 288'i için idam istendi. 15 sanık idam cezasına çarptırıldı. 31 sanık hakkında müebbet hapis cezası verildi. 92 kişiye 20 yıl ile 6 yıl arasında ağır hapis, 94 kişiye 5 yıl ağır hapis cezası verildi.

Celal Bayar'ın idam cezası, yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. 

16 Eylül 1961'de Fatih Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan

17 Eylül 1961'de Adnan Menderes idam edildi.

2020- Marmara'daki Yassıada, "Demokrasi ve Özgürlükler Adası" adıyla açıldı.

ADNAN MENDERES'İ İDAMA GÖTÜREN YALAN: 12 UÇAK DOLUSU ALTIN

27 Mayıs darbesi sonrasında, Başbakan Adnan Menderes'i idama götürmek için özellikle medya üzerinden sayısız yalan ortaya atılmıştı. Onlardan en çok dikkat çekeni, 12 uçak dolusu altın. Dağıtılan bir bildiride Menderes ve Bayar'ın 'yakalandığı' açıklanmış, matbaası olan herkesten bu haberi yayması istenmişti. O bildiri şöyle: 

Eskişehir Örf İdare Kumandanlığı Tebliği

Ankara'da bütün hükümet erkanı ve Demokrat Parti başkanları yabancı memlekete kaçarken yakalanmışlardır. 

Beraberlerinde 12 uçak dolusu altın mücevherat ve parayı kaçırmakta iken yakalandılar. 

Sabık Başbakan Adnan Menderes ve sabık Reisicumhur Celal Bayar askeri kumandanlık tarafından tevfik edilmiştir. 

Eskişehir'de matbaası olan herkes bu havadisi basın yayınlamalıdır. 

Eskişehir Örfi İdare Komutanı Tuğgeneral Bedil Kireçtepe.

"POLATKAN'IN ZİMMETİNDE 4 MİLYON LİRA ÇIKTI"

Yassıada duruşmalarında merhum Menderes ve hükümet üyeleri yolsuzluklarla suçlandı. Darbeyi meşrulaştırmanın aracı olarak kullanılan basın organlarında da "Menderes'in kasası yolsuzluk evrakı ve vesikalarla dolu", "Polatkan'a ait yolsuzluklar açıklandı", "Polatkan'ın zimmetinde 4 milyon lira çıktı", "Polatkan'a ait yolsuzluklar açıklandı. Suçu: 12 milyon 500 bin liralık hisseye karşılık menfaat temini!" başlıklı manşetler yayınlandı.

"SABIKLARIN BANKALARDAKİ PARALARI: 1 MİLYAR TL"

Darbe sonrası bu manşetle yayınlanan gazeteler, "Dün bir ihibarla sanıkların hangi bankalarda ne kadar paraları bulunduğu bildirildi" diye yazıyordu. Sabıklardan kasıtları, merhum Başbakan Adnan Merderes, dönemin Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, Maliye Bakanı Hasan Polatkan'dı.

MENDERES PROVOKASYONLARLA HEDEF YAPILDI

Takvimler 1960'ı gösterdiğinde, Başbakan koltuğunda iki seçimden zaferle çıkan Menderes oturuyordu, Cumhurbaşkanı ise Celal Bayar'dı. 4 Mayıs 1950'deki seçimlerde, DP yüzde 53 oyla 416 vekil çıkarmış, CHP ise 69 sandalye alabilmişti. DP'ye karşı provokasyonlar 1954'teki ikinci zaferinin ardından yoğunlaştı.

10 YILDA 11 CUNTA KURULDU

Askeri vesayet heveslileri 14 Mayıs 1950'den, 27 Mayıs'a kadar hiç sahneden inmedi. 14 Mayıs günü üst rütbeli 4 komutan iktidarı kaybeden İsmet İnönü'yü Çankaya Köşkü'nde ziyaret ederek 'Bir emri olup olmadığını' sordu. İnönü askerlerin sırtını sıvazladı. 10 yılda 11 cunta kuruldu, 6 darbe girişiminde bulunuldu.

VESAYET KURUMSALLAŞTI

1960 darbesi sonrası cuntacıların ihdas ettiği yeni kurum ve kuruluşlar, vesayeti kurumsallaştırdı. Millet iradesinin tecelli ettiği yasama organı olan TBMM, darbecilerin kurduğu Cumhuriyet Senatosu ve Anayasa Mahkemesi ile vesayet altına alındı. Senato 1980 anayasası ile kaldırıldı.