8 milyon çalışan emekliye kötü haber

Konuyla ilgili en kapsamlı bilgileri Bugün gazetesinden Sadettin Orhan kaleme aldı... 

Tür­ki­ye­'de 2000 yı­lı­na ka­dar emek­li ay­lı­ğı he­sap­la­ma sis­te­mi ola­rak iş­çi, me­mur ve es­naf için gös­ter­ge sis­te­mi kul­la­nı­lı­yor­du. Böy­le­ce ay­lık­la­rın bağ­lan­ma­sın­da ve yıl­dan yı­la ar­tı­rıl­ma­sın­da her­kes için ay­nı sis­tem kul­la­nı­lı­yor­du.

Fa­kat 1999'da çı­ka­rı­lan ya­say­la me­mur­lar için es­ki sis­tem ko­ru­nur­ken, SSK'­lı ve Bağ-Ku­r'­lu­lar için ye­ni bir sis­te­me ge­çil­di. İş­te o yıl­dan be­ri iş­çi ve ba­ğım­sız ça­lı­şan­la­rın, me­mur­la­ra na­za­ran hem emek­li ol­ma aşa­ma­sın­da hem de emek­li­lik son­ra­sın­da ka­yıp­la­rı baş­la­dı.

36 li­ra­ya ka­dar dü­şüş

2008 yı­lın­da yü­rür­lü­ğe gi­ren re­form, iş­çi ve es­na­fın kay­bı­nı bi­raz da­ha ar­tır­dı. Özel­lik­le 1999'da­ki de­ği­şik­li­ğin et­ki­siy­le, yak­la­şık se­kiz mil­yon ki­şi­nin ça­lış­ma­ya de­vam et­tik­le­ri hal­de bağ­la­na­cak ay­lık­la­rın­da dü­şüş ya­şan­ma­ya baş­la­dı. Bu­na gö­re eğer;

*2000 yı­lın­dan ön­ce SSK'­lı ve­ya Bağ-Ku­r'­lu ol­duy­sa­nız,

*Şu­an ça­lış­ma­ya/prim öde­me­ye de­vam edi­yor­sa­nız,

*İş­çi ola­rak brüt ka­zan­cı­nız SGK'­ya 3000 li­ra­nın al­tın­da bil­di­ri­li­yor­sa,

*Ya da Bağ-Ku­r'­lu ola­rak ay­lık 1000 li­ra­nın al­tın­da prim ödü­yor­sa­nız,ça­lış­ma­ya de­vam et­ti­ği­niz her ay, iler­de bağ­la­na­cak ay­lı­ğı­nız­da 3 li­ra­ya ka­dar dü­şüş ya­şa­nı­yor. Ör­ne­ğin as­ga­ri üc­ret üze­rin­den ge­çen se­ne emek­li ola­na 736 li­ra bağ­lan­dıy­sa, bu se­ne emek­li ola­na 700 li­ra bağ­la­nı­yor.

En faz­la dü­şüş as­ga­ri üc­ret­li­ler­de ya­şa­nır­ken, as­ga­ri üc­re­tin üze­ri­ne çı­kıl­dık­ça dü­şüş aza­lı­yor ve yak­la­şık 3000 li­ra­dan son­ra ar­tı­şa ge­çi­yor.

Meh­met Be­y'­in yıl­la­ra gö­re ay­lı­ğı

Da­ha net an­la­şı­la­bil­me­si için ko­nu­yu bir ör­nek­le açık­la­ya­lım.

Meh­met Bey 1.1.1985 ta­ri­hin­de ça­lış­ma ha­ya­tı­na gir­miş ve hep as­ga­ri üc­ret­le ça­lış­mış ol­sun. Eğer Meh­met Bey 31.12.1999 ta­ri­hi­ne ka­dar ça­lı­şır ve iş­ten ay­rı­lıp ça­lış­ma­dan ya­şı bek­ler­se, bu­gün ken­di­si­ne 1.160 li­ra ay­lık bağ­la­nı­yor.

Eğer 1999'dan son­ra ça­lış­ma­ya de­vam eder ve 2008/Ey­lül so­nu­na ka­dar ça­lı­şır­sa, prim gü­nü art­ma­sı­na rağ­men ay­lı­ğı 880 li­ra­ya dü­şü­yor. Meh­met Bey 2008/Ey­lü­l'­den bu­gü­ne ka­dar ça­lış­ma­ya de­vam eder­se, bu ay ken­di­si­ne 740 li­ra ay­lık bağ­la­nı­yor.

Ne­den dü­şü­yor?

Emek­li ay­lı­ğı he­sa­bın­da üç ay­rı dö­nem dik­ka­te alı­nı­yor. 2000 ön­ce­si, 2000-2008/Ekim ara­sı ve 2008/Ekim son­ra­sı. Bu üç dö­nem­de de ça­lış­ma­sı bu­lu­nan ki­şi için en de­ğer­li dö­nem 2000 ön­ce­si, da­ha az de­ğer­li olan 2000-2008/Ekim ara­sı ve en az de­ğe­ri olan ise 2008/Ekim son­ra­sı­dır.

Bu­na gö­re top­lam prim gü­nü­nüz içe­ri­sin­de han­gi dö­ne­min ça­lış­ma­sı da­ha faz­lay­sa, emek­li ay­lı­ğı­nız da bu­na gö­re şe­kil­le­ni­yor. Eğer siz 2000 son­ra­sın­da­ki prim gü­nü­nü­zü ar­tı­rır­sa­nız, de­ğer­siz prim­le­ri­niz de­ğer­li­ler­den faz­la ola­ca­ğı için, ay­lı­ğı­nız da ça­lış­ma­ya de­vam et­tik­çe dü­şü­yor.

Ay­lık­tan sür­priz ke­sin­ti ola­bi­lir!

Yıl­lar bo­yu ça­lış­tı­nız, di­din­di­niz, prim öde­di­niz ve ni­ha­yet emek­li ol­du­nuz. Fa­kat bel­ki emek­li ay­lı­ğı­nız yet­me­di­ği için ya da he­nüz kö­şe­ni­ze çe­kil­mek is­te­me­di­ği­niz için ça­lış­ma­ya de­vam et­me ni­ye­tin­de­si­niz. Pe­ki hem ça­lı­şıp hem de emek­li ay­lı­ğı al­ma­ya de­vam ede­bi­le­cek mi­si­niz? Emek­li ay­lı­ğı­nız­dan ke­sin­ti ola­cak mı? Ay­lı­ğı­nız­da sür­priz ke­sin­ti­ler gör­me­mek için ön­ce­lik­le bu so­ru­la­rın ce­va­bı­nı bil­me­niz ge­re­ki­yor.

Bağ-Kur'lu olursanız yüzde 15 kesinti

Emek­li­lik son­ra­sın­da bir dük­kan aç­ma­ya ka­rar ver­di­niz, ya­ni ver­gi mü­kel­le­fi ol­du­nuz. Ya da li­mi­ted şir­ket or­ta­ğı ve­ya ano­nim şir­ke­te or­tak olup yö­ne­tim ku­ru­lu üye­si ol­du­nuz. Bu du­rum­da emek­li ay­lı­ğı­nız­dan her ay %15 ora­nın­da ke­sin­ti ya­pı­lı­yor. Ör­ne­ğin 1000 li­ra emek­li ma­aşı­nız var­sa, Bağ-Kur kap­sa­mın­da ça­lış­ma­ya baş­la­dı­ğı­nız­da ma­aşı­nız 850 li­ra­ya dü­şü­yor.

Eğer bu kap­sam­da ça­lış­ma­ya baş­la­dı­ğı­nız hal­de he­nüz ay­lı­ğı­nız­dan ke­sin­ti baş­la­ma­dıy­sa SGK'­ya uğ­ra­ma­nız­da fay­da var. Zi­ra er ya da geç emek­li­lik son­ra­sı ça­lış­ma­nız tes­pit edi­li­yor ve ma­aşı­nız­dan ge­ri­ye dö­nük ola­rak fai­ziy­le ke­sin­ti ya­pı­lı­yor.

Öte yan­dan emek­li ol­duk­tan son­ra çift­çi olup ta­rım­sal fa­ali­ye­te de­vam eder­se­niz, emek­li ay­lı­ğı­nız­dan her­han­gi bir ke­sin­ti ya­pıl­mı­yor. Ya­ni ta­rım­la uğ­ra­şan emek­li­le­re bu an­lam­da po­zi­tif ay­rım­cı­lık ya­pı­lı­yor.

Ka­mu­da ça­lı­şa­nın maa­şı ke­si­lir

Emek­li­lik son­ra­sın­da hem emek­li ay­lı­ğı­nı alıp hem de SSK ve Bağ-Kur kap­sa­mın­da ça­lı­şa­bi­lir­si­niz an­cak ay­nı şey ka­mu­da ça­lı­şan­lar için müm­kün de­ğil. Emek­li olur da ka­mu­da, be­le­di­ye­ler­de ve­ya his­se­le­ri­nin en az %50'si ka­mu­ya ait şir­ket­ler­de ça­lı­şır­sa­nız, emek­li ay­lı­ğı­nız ke­si­lir.

Geç­ti­ği­miz yıl­lar­da bu şe­kil­de ça­lış­tı­ğı hal­de ay­lı­ğı­nı kes­tir­me­yen bin­ler­ce emek­li­ye, SGK ta­ra­fın­dan borç çı­ka­rıl­dı. Bun­la­rın ay­lık­la­rı ge­ri­ye dö­nük ola­rak ke­si­lir­ken, al­dık­la­rı emek­li ay­lık­la­rı fai­ziy­le ge­ri is­ten­di.

Çözüm nedir?

Çalışmaya devam ettikçe aylığınızın düşmemesi için;

*SSK'lıysanız SGK'ya bildirilen brüt kazancınızı 3000 liranın üzerine çıkarmanız gerekiyor.

*Bağ-Kur'luysanız ödediğiniz aylık primi 1.000 lira ve üzerine çıkarmanız gerekir.

Bu arada konunun yasal düzenlemeyle çözülmesi için 10. Kalkınma Planı'na bu yönde bir hedef konulduğunu da ifade etmiş olalım.

Hangi işte ne kadar kesinti?

Ül­ke­miz­de emek­li­le­rin yak­la­şık %50'si, emek­li ol­duk­tan son­ra da bir şe­kil­de ça­lış­ma­ya de­vam edi­yor. Ki­mi emek­li­ler bir iş­ye­rin­de SSK'­lı ola­rak, ki­mi­si ver­gi mü­kel­le­fi ve­ya şir­ket or­ta­ğı olup Bağ-Kur kap­sa­mın­da, ki­mi­si de ka­mu ku­rum­la­rın­da ça­lış­ma­ya de­vam edi­yor. Emek­li ay­lı­ğı­nı­zın akı­be­ti de bu üç ça­lış­ma tü­rü­ne gö­re de­ği­şi­yor.

SSK'lı çalışana tam aylık

Han­gi ku­rum­dan emek­li olur­sa­nız olun, emek­li­lik son­ra­sın­da bir iş­ve­re­ne bağ­lı ola­rak ça­lı­şır­sa­nız, emekli ay­lı­ğı­nız­dan ke­sin­ti ol­mu­yor. Ya­ni ay­lı­ğı­nı­zı ek­sik­siz al­ma­ya de­vam edi­yor­su­nuz. İş­ve­ren, si­ze öde­di­ği üc­ret üze­rin­den Sos­yal Gü­ven­lik Des­tek Pri­mi (SGDP) he­sap­la­ya­rak SGK'­ya ödü­yor. Fa­kat SGK'­ya öde­nen bu prim­le­rin emek­li ay­lı­ğı­nı­za her­han­gi bir kat­kı­sı ol­mu­yor.