Düşürülen Rus uçağında suçlu Glonass mı?

Rus yetkililer bazı ekonomik ilişkileri donduran adımlar attı, Türkiye gezilerini iptal etti hatta Rusya’dan satın aldığımız doğal gazın kesileceğine dair bir çok haber yapıldı, çeşitli iddialar ortaya atıldı.

Milli Savunma Bakanlığımız SU-24 savaş uçağının angajman kurallarınca düşürüldüğünü ve sınır ihlali yaptığını çeşitli dokümanlar ile paylaşırken, aynı şekilde Rus makamlar da bu iddianın aksi yönde belgeleri paylaşmayı ihmal etmedi. Her iki taraf da ortaya konan dokümanlara göre haklı olsa da ortada bir yanlışlığın olduğu çok açık. Acaba Rus savaş uçağı sahiden bizim hava sahamızı mı ihlal etmişti yoksa Rusya’nın dediği gibi Suriye hava sahasının dışına çıkmamış mıydı?

GLONASS’in hatası mı?

Rusya’nın ilk olarak 1967 yılında uçuşa başlayan sonrasında modernize edilen SU-24, ilk dijital sistemlerle donatılan Rus savaş uçağı aynı zamanda. Tüm Rus sistemlerinde olduğu gibi küresel konumlama bilgilerinin saptanması noktasında bu uçak da GLONASS uydularını kullanıyor. 2011 yılından bu yana 24 uydu ile sivil kullanıma açık olarak küresel ölçekte konumlama yapabilen GLONASS uyduları, Rusya tarafından askeri kaygılarla GPS alternatifi olarak geliştirildi. 

Bugün cep telefonlarımız bile konumlama yaparken doğruluk isabetini yakalamak adına baz istasyonu verisinin yanı sıra hem GPS hem de GLONASS uydularından aldığı verileri birleştirerek bir değer sunuyor.

Rus uçağının GLONASS’e göre aldığı konum bilgisi, anlık bir sapma nedeniyle hatalı bir sonuç ortaya koymuş olabilir. Bizim askeri makamlarımızca sunulan verilerin radarlardan alınmış raporlara dayanıyor olması, doğruluk isabetini de daha yüksek kılıyor haliyle. Zaten sınır ihlalinin de saniyeler sürmesi, bu yönde bir hata olması ihtimalini de ciddi anlamda güçlendiriyor.

Kaldı ki Rusya’nın GLONASS sistemlerinin askeri kullanımda (şifrelenmiş olarak) ne kadarlık bir yanılma payı ile tespit yapabildiğini bilmiyoruz ancak sivil kullanımda bu rakam için 10 metre gibi değerlerden bahsediliyor. GPS ise askeri kullanımda (şifrelenmiş olarak) 10 santimetre (4inç) gibi bir yanılma payı ile tespit yapabiliyor.

Hangi ülkelerin kendi uydusu var?

GPS ve GLONASS benzeri uydular için aslında son dönemde bir çok ülke çeşitli atılımlar yapmış durumda. Çin hali hazırda bazılarını gönderdiği BeiDou uydusu için 2000 yılından beri çalışmalarını sürdürüyor. Projenin tamamlanma hedefi 2020. Bunun yanı sıra Avrupa Birliği 5 Milyar Euro bütçeli Galileo projesinin hazırlıklarına devam ediyor. 30 uydudan oluşacak olan Galileo, 1 metre hata payı ile sivil kullanıma açık olarak konumlama yapabilecek. Galileo’nun hizmete başlama tarihi ise 2016 yılı. İlginç bir şekilde bu yönde çalışmalar yürüten bir diğer ülke ise Hindistan. IRNSS adı verilen projenin 2016’da nihayete ermesi bekleniyor. Hindistan tarafından açıklanan rakamlara göre ise 10-20 metre yanılma payı ile konum tespiti yapılabilecek.

Bu konunun muhtemelen gerçekte nasıl bir sebepten kaynaklandığını asla öğrenemeyeceğiz ancak kullanılan teknolojilerin farklılığından kaynaklı bir sapma hiç de azımsanmayacak kadar yüksek bir ihtimal gibi duruyor. Yani siz Swarm'da check-in yaparken hangi mekanda olduğunuzu tespit etmenize imkan tanıyan küresel konumlama sistemleri, yeri geldiğinde askeri tarafta iki ülkeyi savaşın eşiğine getirecek kadar stratejik bir konuma haiz olabiliyor.