Kayıp ada gibi Heybeli de batabilir

Bostancı'dan Büyükada'ya vapurla giderken yanından geçilen ve her yolcunun hemen fark ettiği deniz feneri, bin yıl önce büyük bir depremle batan Vordonisi Adası'nın üstünde bulunuyor! Eski haritalarda 'Küçükada' adıyla gösterilen, 1500'lü yıllarda Osmanlılar tarafından 'Batık Manastır Kayalıkları' olarak adlandırılan bu kayalıklar aslında İstanbul'un kaybolan ve zamanla 'efsaneleşen' onuncu adası olan Vordonisi!

Sualtı kameramanı Yılmaz Akyunus ve sualtı arkeoloğu İnkilap Obruk, Maltepe açıklarındaki batık ada Vordonisi'yi görüntüledi. Çok eski haritalarda gösterilen ve prens adaları'nın onuncusu olan ada, bin yıl önceki Bizans Depremi'nde sular altında kalmış. Batık adanın durumunu değerlendiren deprem uzmanı Prof. Dr. Ahmet Ercan, 'heybeliada da, vordonisi gibi sular altında kalabilir' diyor. Yeni Aktüel dergisinin bu hafta kapak konusu olarak duyurduğu haberde yer alan ayrıntılara göre, kayıp adanın varlığı çevrede oturan yaşlıların rivayetlerinde yer alıyordu.

Adayı ağustos ayında keşfeden ve ilk kez görüntüleyenlerse sualtı kameramanı Yılmaz Akyunus ve sualtı arkeologu İnkilap Obruk. İki araştırmacının Fener Rum Patrikhanesi'nden aktardığı bilgiye göre, Bizans kaynaklarında Vordonisi'nin bin yıl önceki Bizans Depremi sırasında manastır ve keşişlerle birlikte battığı belirtiliyor.

Vordonisi’nin öğrettikleri

Marmara Denizi’nde incelemeler yapan deprem uzmanları da Vordonosi’nin bir deprem sonucu battığını doğruluyor. Daha da önemlisi İstanbul Teknik Üniversitesi Jeofizik Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Ercan, Vordonisi’nin başına gelen felaketin beklenen İstanbul depremi’yle diğer adaların da başına gelebileceğini söylüyor. Ercan, Vordonisi’ninadanın üzirinde bulunduğu kırıklar yüzünden yıkıldığını ve aynı kırıkların 1894 Depremi’nde Heybeliada’da da meydana geldiğini belirtiyor. Ercan’a göre bu kırıklar, bütün adaları ve özellikle Heybeliada’yı zamanla parçalayıp yok edebilir! Ercan, Heybeliada’dan geçen fay kırığının yeni bir depremde tekrar kırılmaması için hiçbir neden olmadığını söylüyor.

Manastırın kalıntıları bulundu

Daha önce Büyükada ve Heybeliada gibi bir ada olan Vordonisi’nin keşif öyküsü ise en az tarihçesi kadar ilginç:

Fener Rum Patrikhanesi’nde bulunduğu söylenen eski bir İstanbul haritasının fotokopisi tesadüfen sualtı kameramanı Yılmaz Akyunus ve sualtı arkeologu İnkilap Obruk’un eline geçer. Daha ilk bakışta her ikisinin de dikkatini aynı şey çeker: Haritaya göre Prens adalarının sayısı dokuz değil, ondur.

Derhal onuncu adanın bulunduğu yere dalarlar ve adada olduğu söylenen manastır ile karşılaşırlar. Dalış sırasında çektikleri görüntüleri de hemen Kadıköy Belediye Başkanı Selami Öztürk aracılığı ile Kültür Bakanlığı’na iletip kazı çalışması için izin isterler. Akyunus ve Obruk şu günlerde Vordonisi’nin bin yıllık sırrını çözmek için bakanlıktan izin çıkmasını bekliyor.

Çocukluğunu Küçükyalı ve Adalar’da geçiren Yılmaz Akyunus kayıp ada hikâyeleri ile büyümüş, ‘manastırın sulara gömülmesi, adanın bir kez daha su yüzüne çıkacağı’ ‘çok açık havalarda sudan bir kulenin gözükmesi’ gibi öyküler hep heyecanlandırmış onu. Geçtiğimiz yıl Büyükada’nın yaşlıları ile sohbet ederken Vordonis hakkında anlatılanları duyunca İnkilap Obruk ile birlikte bütün zamanını batık adayı aramaya ayırmış: “Marmara Denizinde on ada olduğunu gösteren bir harita elimize geçince hemen bir dalış gerçekleştirdik. İlk dalışta manastıra ait duvarlar, renkli taşlardan yapılmış yollar gibi bir çok şey gördük ama belgeleyemedik” diyor Akyunus ve devam ediyor: “Kameralar ile bir kez daha dalmaya karar verdik. Bu kez deprem uzmanı Şener Üşümezsoy da vardı dalış ekibimizde”

Ve bu ekibin çektiği görüntüler kayıp ada efsanenin bir gerçek olduğunu belgeledi.

Star gazetesinden Halit Kakınç’ın 19 Aralık tarihli köşe yazısında Prof. Dr. Şener Üşümezsoy’un bazı semtlere müjdeleri, bazı yerleşim yerlerine ise uyarıları vardı. Bu açıklamaya göre; Adalar’da oturanlar rahat bir nefes alabilirler. Çünkü, Vordonisi’nin - Doğu Marmara’nın onuncu adasının acı akıbetinin, geri kalan diğer dokuz adada tekrarlanma ihtimali yok.

Dragos ile Maltepe arasında sahilde oluşturulan yerleşim yerlerinde ise durum biraz daha hassas. İki tepe arasında kalan ve 1950’lerden sonra üstü doldurulan eski alüvyonlu tabaka, muhtemel yer sarsıntılarında ciddi olarak zarar görebilir.


Yine aynı köşe yazısında belirtilen ilginç bir ayrıntay göre, Vordonisi SİT alanı içine alınacak:

BAKAN MUMCU’DAN KUTLAMA VORDONISI, SİT ALANI OLDU

”Elbette böyle konularda kesin konuşmak doğru değil ve de doğanın ne yapacağı belli olmaz ama, verilere göre bu felaket, yaklaşık 100 yılda bir ortaya çıkıyor. Yani, İstanbul Halkı’nın önünde gerekli çalışmaları yürütmek ve en uygun önlemleri almak için ciddi bir zaman dilimi var.

Bu arada bir güzel haber de, Kültür ve Turizm Bakanı Erkan Mumcu’dan geldi. Bakan Mumcu da, ekibi tebrik etti. Vordonisi batığında dalmaya ve incelemeye hazır olduklarını söyledi. Önümüzdeki günlerde, Vordonisi kayalıklarının çevresi sit alanı ilan edilecek ve resmi çalışmalar başlatılacak.”

Görünen odur ki bu kayıp adanın bulunması sadece tarihe değil, deprem araştırmalarına da ışık tutacak. Adaların sonunu Vordonisi gibi olup olmayacağı ise belki de bu kayıp adada yapılacak çalışmaların sonucunda ortaya çıkacak.

Prof. Dr. Ahmet Ercan 'Heybeliada da batabilir!'

İTÜ jeofizik bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Ercan, bu hafta Yeni Aktüel dergisine verdiği demeçte, Vordonisi Adası'nın bulunmasından yola çıkarak büyük İstanbul Depremi'nde Marmara bölgesi'nin nasıl etkileneceği hakkında şunları söyledi:
'Vordonisi Adası'nın bir depremle battığını net biçimde söylemek biraz zor. Deprem kırığının daha önce adaların batısından geçtiğini düşünüyorduk. Oysa Yalova'nın daha doğusundan başlayıp Kartal ve Bostancı kıyısına uzanan bir deprem etkinliği belirledik. Yani faylar şu anda Adalar'ın tümünü hem sağdan hem soldan olmak üzere kıskaç altına almış durumda. Bu kırıklardan birinin izi Vordonisi'nin üzerinden geçiyor. Bu durum da, Vordonisi Adası'nın olası kırılmalarla deniz yüzeyinin altına düştüğünü gösteren işaretlerden biri. Ancak adanın geçmişini bilmiyoruz. 1999 yılında bölgede yaptığım bir tekne gezisi sırasında görmüştüm. O zaman onun kayalık olduğunu sanıyorduk. Ama Adalılar orada kalıntılar olduğunu çok eskiden biliyordu. 1999 Depremi'nde Adalar'da gözlem yaptığım sırada birçok kişiyle görüştüm. Bu kişilerden bir çok görüş elde ettim.

Deprem sırasında uyumayanlar Adalar’ın doğu ve batı kırığında, yani Vordonisi kırığında alev topları gördüklerini ve yerin çatırdadığını söylediler. Bunları söyleyenler adalarda oturan jeoloji mühendisleri. Sesleri sorduğumda ‘binlerce kişinin bir arada kükremesini’ andırdığını söylediler. Daha sonra adalar ile Kartal arasında telefon kablolarının iki yerden koptuğunu öğrendim. Bunların kopmuş olması, oraların kırılmış olduğunu gösteriyor. .. Marmara Denizi oluştuğundan beri Adalar’ın bulunduğu 300 bin defa kırılmış. Deprem, kasabın eti çenttiği gibi, çente çente denizi oluşturmuş. Bu çentiklerden yüzeyde kalanlara biz adalar diyoruz. Bu çentilme hâlâ sürüyor. Vordonisi bunun kalıntılarından biri. Marmara’nın son büyük Depremi olan 1984 depreminde kırık, Heybeliada’nın ortasından, bugünkü Ruhban Okulu’nun önünden gidiyor. Bu bölgede bir kırık olduğu kesin. Türkiye’ye gelen Fransız deqrem gemisi bu bölgede çalışmadı. Çünkü bu bölgeyi depremsiz olarak biliyorlardı. Kırık dediğimiz şeyi genelde tek çizgi olarak biliriz, halbuki kırık 5-10 kilometre çapında, sağlı-sollu bir kuşak halindedir. Vordonisi böyle bir kuşağa denk geldiği için batmıştır…

…Heybeliada’daki bu ikincil kırığın yeni bir depremde yeniden kırılmaması için hiçbir neden yoktur. Şimdi Adalar su altında kalacak diyorum diye kızılca kıyamet kopmasın. Ama süreç içinde yer yapısının değişimi içinde Adalar da mutlaka değişime uğrayacaktır.

HABER7.COM