Tohumdan Sofraya: Evde Sebze Yetiştirme Rehberi

Modern şehir yaşamının getirdiği gıda güvenliği endişeleri ve organik ürünlerin yüksek maliyeti, kişileri kendi sebzelerini yetiştirmeye yönlendiriyor. Tohumdan başlayan bu süreç, tüm büyüme aşamalarında kontrol imkanı sunuyor.

Tohum Seçimi ve Kalite Kriterleri

Başarılı sebze yetiştiriciliğinin ilk adımı kaliteli tohum seçimidir. Organik, hibrit olmayan (açık tozlaşmalı) tohumlar tercih edilirken, yerel iklime uygun çeşitler önem taşır.

Tohum Türleri

Açık Tozlaşmalı Tohumlar: Yeni nesil tohumlar üretilebilir, genetik çeşitlilik korunur

Hibrit Tohumlar (F1): Yüksek verim ama tohum tekrar kullanılamaz

Organik Tohumlar: Kimyasal işlem görmemiş, doğal

Yerel Tohumlar: İklime adaptasyon yüksek, dayanıklı

Tohum Temin Kaynakları

• Organik tohum şirketleri
• Yerel tohum takas grupları
• Tohum kütüphaneleri
• Güvenilir çiftçiler
• Kendi ürettiğiniz sebzelerden tohum toplama

Tohum Çimlendirme Hazırlığı

Bazı tohum türleri ekimden önce ön işlem gerektirirken, bazıları direkt toprakla buluşabilir. Ön işlemler çimlenme oranını artırarak başarı şansını yükseltir.

Tohum Bekletme Yöntemleri

Su ile Bekletme: Fasulye, bezelye gibi sert kabuklu tohumlar 8-12 saat suda bekletilir

Soğuk Katlamlama: Havuç, maydanoz gibi yavaş çimlenen tohumlar nemli kağıt havlu arasında buzdolabında 5-7 gün bekletilir

Skarifikasyon: Çok sert kabuklu tohumlar zımpara kağıdı ile hafifçe aşındırılır

Fide Yetiştirme Ortamı

Tohum Başlatma Toprağı Karışımı

• %40 torf veya hindistan cevizi lifi
• %30 perlit
• %20 vermikülit
• %10 olgun kompost

Bu karışım hafif, iyi drene olan ve besin değeri dengeli tohum çimlendirme ortamı sağlar.

Fide Tepsisi Alternatifleri

• Özel fide tepsiler (çoklu bölmeli)
• Yumurta kutuları (karton olanlar ideal)
• Yoğurt kapları (dip kısmına delik açılmış)
• Gazeteden yapılmış saksılar
• Torf tablet sistemleri

Ekim Teknikleri ve Derinlik

Her sebzenin tohumunun farklı ekim derinliği vardır. Genel kural tohumun boyutunun 2-3 katı kadar derinlikte ekilmesidir.

Sebzelere Göre Ekim Derinlikleri

Yüzeysel Ekim (0.5-1 cm)

• Marul, roka, tere
• Kereviz, maydanoz
• Dereotu, fesleğen

Orta Derinlik (1-2 cm)

• Domates, biber, patlıcan
• Kabak, hıyar, kavun
• Soğan, pırasa

Derin Ekim (2-4 cm)

• Fasulye, bezelye, nohut
• Mısır
• Kabak çekirdeği

Ekim Adımları

1. Adım: Fide tepsilerini tohum başlatma toprağı ile doldurun.

2. Adım: Toprağı hafifçe sıkıştırarak düz yüzey elde edin.

3. Adım: Her bölmeye uygun derinlikte çukur açın.

4. Adım: Tohumu yerleştirip üzerini hafif toprakla örtün.

5. Adım: Püskürtme şişesi ile nazikçe nemlendirin.

6. Adım: Şeffaf plastik veya cam ile örtü oluşturun.

7. Adım: Sıcak ve ışıklı yere koyun.

Çimlenme Koşulları

Sıcaklık Gereksinimleri

Sıcak Mevsim Sebzeleri (22-28°C)

• Domates, biber, patlıcan
• Kabak, hıyar, kavun
• Bamya, fasulye

Serin Mevsim Sebzeleri (15-21°C)

• Marul, ıspanak, roka
• Brokoli, lahana, karnabahar
• Havuç, turp, şalgam

Nem Yönetimi

Çimlenme döneminde toprak sürekli nemli (ıslak değil) tutulmalıdır. Plastik örtü sera etkisi yaratarak nemi korur. Günde bir kez havalandırma yapılarak aşırı nem birikimi önlenmelidir.

Işık İhtiyacı

Çimlenme sırasında dolaylı ışık yeterli olurken, kotiledon yaprakları çıktıktan sonra parlak ışık gereklidir. Yetersiz ışık uzun, zayıf fideler oluşturur.

Fide Bakımı ve Gelişim

İlk Yaprak Dönemi

Kotiledon yapraklarından sonra çıkan gerçek yapraklar bitkinin olgunlaştığını gösterir. Bu aşamada sulamada dikkatli olunmalı, toprak kuruması beklenmeli.

Seyreltme İşlemi

Bir bölmeye birden fazla tohum ekildiyse, en güçlü fide bırakılarak diğerleri kesilerek (çekmeden) temizlenmelidir.

İlk Gübreleme

Gerçek yaprakların çıkmasından 2 hafta sonra yarım doz sıvı organik gübre uygulanabilir.

Sertleştirme Süreci

Fidelerin dış ortama alınmadan önce kademeli adaptasyon süreci geçirmesi gerekir. Bu süreç 7-10 gün sürer.

Sertleştirme Programı

1-2. Gün: Gölgede 1-2 saat dış ortamda tutma 3-4. Gün: Sabah güneşinde 2-3 saat tutma 5-6. Gün: Yarım gün dışarıda bırakma 7-8. Gün: Tam gün dışarıda tutma 9-10. Gün: Gece de dışarıda bırakma

Dış Ortama Aktarma

Toprak Hazırlığı

Dikim yapılacak toprak iyi işlenmiş, havalandırılmış ve kompost ile zenginleştirilmiş olmalıdır. Toprak pH değeri 6.0-7.0 arasında olmalıdır.

Dikim Zamanlaması

Son Don Tehlikesi Geçtikten Sonra: Domates, biber, patlıcan, hıyar Erken İlkbahar: Marul, ıspanak, brokoli, lahana Geç İlkbahar: Fasulye, kabak, kavun

Dikim Teknigi

1. Adım: Fideyi suyla iyice nemlendirin.

2. Adım: Fide boyutundan büyük çukur açın.

3. Adım: Fideyi saksısından nazikçe çıkarın.

4. Adım: Kök topağını bozmadan çukura yerleştirin.

5. Adım: Toprağı kök çevresine doldurup hafif bastırın.

6. Adım: Bol su verin.

7. Adım: İlk günler gölgeleme yapın.

Sebzelere Göre Özel Dikkat Noktaları

Domates Yetiştiriciliği

• Derin dikim yapılmalı (gövde toprağa gömülebilir)
• Destek çubuğu mutlaka kullanılmalı
• Yan sürgünler düzenli temizlenmeli
• Bol güneş (günde 6-8 saat) gerekli

Biber ve Patlıcan

• Sıcaklığa çok duyarlı, don kesinlikle görmemelir
• Muntazam sulama, toprak kurumamalı
• Ağır meyve yükünde destek gerekir
• İlk çiçekler koparılarak bitki güçlendirilir

Salatalık Sebzeler (Hıyar, Kabak)

• Direkt toprağa ekim de yapılabilir
• Bol su ve gübre ister
• Tırmanma alanı sağlanmalı
• Düzenli hasat verim artırır

Yapraklı Yeşillikler (Marul, Roka, Ispanak)

• Kısmi gölge tolere eder
• Sık ekim yapılarak sürekli hasat
• Düzenli sulama kritik önem taşır
• Sıcakta tohuma gider, serin tercih edilir

Yaygın Sorunlar ve Çözümler

Uzun ve Zayıf Fideler

Neden: Yetersiz ışık Çözüm: Daha parlak konuma taşıma, yapay aydınlatma

Çimlenmeyen Tohumlar

Neden: Eski tohum, yanlış sıcaklık, çok derin ekim Çözüm: Taze tohum, sıcaklık kontrolü, doğru derinlik

Kök Çürümesi

Neden: Aşırı sulama, kötü drenaj Çözüm: Sulama azaltma, drenaj iyileştirme

Yaprak Sararması

Neden: Besin eksikliği, su problemi Çözüm: Hafif gübreleme, sulama düzenleme

Bu kapsamlı yaklaşım, tohumdan hasat etmeye kadar tüm süreci kapsayarak başarılı sebze yetiştiriciliği için gereken bilgileri sunuyor.