Muhteşem Yüzyıl’ın Ebussuud Efendisi ile Halil İnalcık’ın Şaşırtan Benzerliği

Osmanlı İmparatorluğu’nun gerek yerli, gerekse tüm yabancı meraklılar tarafından en çok merak edilen safhası, elbette ve tabi ki;

1453 ile 1579 seneleri arası, yani yükselme dönemidir. Kanuni Sultan Süleyman Han dönemi batılı tarihçilerin de tasnif ve tarif ettiği gibi gerçekten de,

            “Muhteşem Yüzyıl”dır.

            Bu dönem gerçekten de her anlanda ve anlamda muhteşemdir. Zira, Osmanlı tahtında, cihan hükümdarı Sultan Kanuni Süleyman bulunmaktadır.

            Denizler, muhteşem Amiral ve Mareşal olan deniz kahramanı olan Barbaros Hayreddin Paşa’ya emanettir.

            Ordu, deha isim Pargalı İbrahim Paşa’ya,

            Özel Harekat Birlikleri yani Akıncılar, Malkoçoğlu Bali Bey’e

            Şiir Koca Fuzuli ve Baki’ye,

            Yazı ve dil Nişancı Celalzadeye

            Mimari saha Mimar Sinan’a

            Fıkıh ve Dinî dünya Ebussuud Efendi’ye emanettir.

            Yani, gerçekten de o dönem batılı adamın da dediği gibi muhteşem bir dönemdir.

            Ben bu yazımda bu kadar kahraman arasından size, Ebussud Efendi’yi anlatmak istiyorum;

23 Ağustos 1574 tarihinde ölen ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde 28 yıl 11 ay Şeyhülislamlık yapan yüzyılın en büyük din bilginlerinden birisi olan Ebussuud Efendi, Kanuni Sultan Süleyman tarafından da çok sevilirdi.

Hatta bu sevgisinden ve ilmine saygısından dolayı Süleymaniye Camii temelini ilk olarak Şeyhülislam Ebussuud Efendi'ye attırmıştır. Dahası Kanuni Sultan Süleyman Sigetvar Seferine giderken Ebussuud Efendi hastadır.

Yol üzerinde Kanuni, Şeyhülislam'a bir mektup yazar ve;

"Halde haldaşım, sinde sindaşım, ahiret karındaşım, tarik-i hakda yoldaşım Molla Ebussuud Efendi Hazretleri"  

Diye başlar ve onun hal hatırını sorar. Kanuni Sultan Süleyman'in Ebussuud ile iyi anlaşmasının bir diğer sebebi de hiç şüphesiz yaşlarının aynı olması olsa gerek.

Bernard Lewis ve Halil İnalcık da aynı yaştalardır ve ikisi de 1916 doğumludur. 1950'lerde Bernard Lewis, Halil İnalcık'a bir mektup yazar ve Kanuni'nin Ebussuud'a olan bu mektubunu hatırlatarak mektubuna;

"Halde haldaşım, sinde sindaşım, ahiret karındaşım"

Diye başlar.

Halil İnalcık, bu mektubuna son derece sevinir ve mutlu olur. Ancak bir süre sonra Lewis ile karşılaştığında ona;

"Halde haldeşin olmaya razıyım. Yaşta yaştaşın olmaya da razıyım ama ahrette kardeşin olmaya razı değilim"

Der.

Lewis şaşırır ve neden? der.

İnalcık Hocanın cevabı hazırdır.

"Sen yahudisin cehenneme gideceksin. Ben Elhamdülillah Müslümanım Cennete gideceğim" der.

İşte Müslüman alime yakılan dik duruş bu olsa gerek…

Not; Minyatürün sağındaki Ebussuud Efendi'dir. Mezarı Eyüp Sultan'da kendi yaptırdığı Sıbyan Mektebinin haziresindedir. Soldaki Resim; Halil İnalcık Bernard Lewıs ile.