4 Temmuz 2009 tarihinde bir Orta Amerika ülkesi olan Honduras’ta darbe oldu. Honduras Meclisi’nin önüne tankları çekmiş olan askerlerin keyfi çok yerindeydi. Nasıl olsa devlet başkanı Zaleya, Kosta Rika’ya sürgüne gönderilmiş, askerler artık ülkeyi istedikleri gibi yönetebilirlerdi.

Kaderin garip cilvesi hem ABD hem de Venezuela gibi birbirinden tamamen farklı iki rejime sahip ülkeler darbeye karşı çıktı. Honduras’ta siyasi gerilim hâlâ sürmekte…

Orta Amerika gibi Güney Amerika’daki bazı ülkeler darbelere oldukça alışkındır. Şili bunların içinde bildiğimiz en çarpıcı örnek. 4 Eylül 1970 tarihinde serbest seçimle iktidara gelen ilk Marksist lider olan Salvador Allende 1973 tarihinde General Pinochet’in öncülüğünde ve ABD’nim verdiği büyük destekle devrildi ve Başkanlık Sarayı’na yapılan saldırılar sırasında hayatını kaybetti.

Olay bu kadar basit değildi. Şili’de darbeye kim destek verdi, finansörleri kimlerdi, Allende’yi nasıl oyuna getirdiler… Bu soruların cevapları için Isabel Allende’nin yazdığı ve 1993 yılında filmi de çekilen “Ruhlar Evi” (The House of the Spirits) kitabı muazzam bir kaynak.

Üç kuşak Trueba ailesinin hikayesinin anlatıldığı kitabın ana kahramanı Esteban’dır. Kitabın birçok boyutu ve teması var, ama ben Esteban üzerinden bazı siyasi meseleleri anlatacağım. Yoksa kitabı anlatmaya kalksam 10 sayfada ancak biter.

Hırslı ve çalışkan bir kişilik olan Esteban zengin olmayı kafaya takar ve olur. Sonradan para kazanan bazı zenginler gibi siyasete girmek ister. Kendisi Şili sağcısıdır ve 1970’lerde yapılacak seçimleri kazanacaklarına yüzde yüz emindir. Ama sandıktan sosyalist iktidar çıkar ve Allende iktidara gelir. Bu durumu bir türlü kabullenemeyen Esteban olası bir darbe için ABD yönetimini yoklamaya başlar.

ABD Allande’nin devrilmesi için onay verir, ama işin para kısmına karışmaz. Esteban darbe için gerekli para yardımını sağlar ve silahlar temin edilir. 1973 tarihinde darbe olur. Pinochet, ABD, Esteban bu durumdan çok memnundurlar.

Ama kötü niyetle iyi murada erilemeyeceği için darbe kendisine zemin hazırlayanları yemeye başlar. Estaban’ın Blanca adında bir kızı vardır ve kızı sosyalizme inanır. Darbeyi yapanlar da Esteban’ın kızını gözaltına almaya gelirler. Esteban dirense de elinden bir şey gelmez ve kızını tutuklayıp götürürler. İşte zurnanın zırt dediği yer burasıdır.

Esteban darbeyi gerçekleştiren ekiple görüşmek ister, ama bu isteği kabul edilmez. İçine bir kurt düşmüştür. Binadaki görevli yüzbaşıya, “Nasıl olur” der, “bu darbenin finansörü benim. Elindeki silahın parasını ben verdim, kızımı serbest bırakın” der. Yüzbaşının cevabı tam da darbecilerden beklendiği gibidir: “Artık Şili bizim kontrolümüzde. Bütün varlıkları bizim. Senin servetin de bizim oldu. İstediğimizi yaparız” der. Ve Esteban’ın bütün servetine el koyarlar. Kızıyla da görüştürtmezler.

Esteban şaşkınlık içindedir. Olan bitene anlam veremez. Destek verdiği darbe sonucu ailesi dağılmış ve canından çok sevdiği kızını feda etmiştir. Darbenin ne menem bir şey olduğunu anlamıştır, ama iş işten geçmiştir artık.

Bu kadar hikayeyi niye anlattık? Efendim, bizde hala darbe şakşakçıları var. İşine gelen darbeyi iyi işine gelmeyen darbeyi kötü gören ahmaklar var. 1961 anayasasının özgürlük getirdiğine inanan çemişler var.

Aynen Allende’nin devrildiği gibi 1980’de bizde de darbe yapıldı. Şimdi bu darbe anayasasını az da olsa elini yüzünü düzgünleştiren bir reform yapıldı ve darbenin yıldönümü olan 12 Eylül’de halk bu reform paketine evet ya da hayır diyecek. Hâlâ bazı postal severler bu pakete karşı çıkıyorlar, ama gülünç duruma düştüklerinin de farkında değiller.

Darbecilere, postalcılara, 1930 kafası bürokratlara inanmayın… Darbe iğrenç ve insan hayatını mahveden bir urdur. En azıdan yıldönümünde bu darbe anayasası hak ettiği cezayı alsın ve sivillerin de anayasa yapabileceği gösterilsin.

NOT: Isabel Allende’nin yazdığı Ruhlar Evi kitabını okumanızı öneririm. Eğer kitap zor gelirse 1993 yapımı Bille August’un yönettiği ve başrollerini Jeremy Irons, Merly Streep, Antonio Banderas ve Vinona Ryder’ın oynadığı muhteşem filmi izleyin. DVD’si çoğu mağazada 4 liraya satılıyor.