Mart ayı itibariyle 2021 yılı gelir vergisi beyan dönemine girmiş bulunmaktayız. Gelir Vergisi mükellefleri 2021 yılı boyunca elde ettikleri gelirleri için bu ay sonuna kadar beyanname verecekler. İki eşit taksitle ödenen gelir vergisinin ilk taksiti Mart, ikinci taksiti ise Temmuz ayı içerisinde ödeniyor.

Gelirlerin yıllık olarak gelir vergisi beyannamesi ile Maliye’ye bildirilmesi esas olsa da, bazı gelir türleri beyanname usulüyle vergilendirilmiyor. Bu gelirler için ancak belirli şartların gerçekleşmesi halinde beyanname verilebiliyor. İşte ücret geliri de, vergi kesintisi yapmak suretiyle vergilendirilen ve ancak belirli şartların varlığı halinde beyannameye konu olabilen bir gelir türü.

Ücretiler Hangi Durumda Beyanname Veriyor?

Ücret geliri için esas olarak işveren tarafından vergi kesintisi yapılmakta ve ücretli adına vergi dairesine ödenmektedir. Tevkifat usulü denilen bu yöntemde, ücret geliri elde eden hizmet erbabının beyanname verme yükümlülüğü yoktur. Türkiye’de ücretlilerin kahir ekseriyeti beyanname vermemektedir. Ancak bazı durumlarda ücretliler de beyanname verebiliyor.

Mevzuatımıza göre ücret gelirinin 3 temel unsuru bulunuyor: Bir işverene tabi olma, bir işyerine bağlı olma ve hizmet karşılığı bir ödeme alma. İşte bu unsurlardan, “bir işverene tabi olma” unsuru, ücretlinin beyanname verip vermemesi açısından kritik bir öneme sahip. Ayrıca yıllık olarak ne kadar ücret geliri elde edildiği de önemli. Zira gelir vergisi tarifesine göre belli bir gelir miktarının aşılması halinde ücretli tarafından beyanname verilmesi gerekiyor.

Buna göre; “Hangi ücretliler gelir vergisi beyannamesi verir?” sorusunun kısaca iki cevabı olduğunu söyleyebiliriz:

İşveren sayısına bakmaksızın 2021 yılı ücret geliri toplamı 650 bin lirayı aşanlar,
Birden fazla işverenden ücret alıp, birden sonraki işverenden alınan ücret toplamı 53 bin lirayı geçenler.

Örneğin 2021 yılında elde edilen ücret geliri 750 bin lira olsun. 2021 yılı için belirlenen 650 bin liralık tutar aşıldığından, bu gelir için beyanname verilecek. Beyannamede gelir üzerinden vergi hesaplandıktan sonra, daha önce işveren tarafından ücretten kesilen vergiler, hesaplanan bu vergiden düşülecek ve kalan miktar vergi dairesine ödenecek.

Bir başka örnek de birden fazla işverenden ücret alan kişiler için verelim. Örneğin bir ücretli yıllık 100 bin lira ve 50 bin lira olmak üzere iki farklı iş yerinden ücret alsın. Vergi uygulaması bakımından yüksek ücret alınan işveren, ilk işveren sayılıyor. Bu örnekte, birden sonraki işverenden elde edilen ücret geliri 53 bin lirayı geçmediği için (50 bin lira) bu ücretli beyanname vermiyor. Ancak söz gelimi bu kişi, 100 bin lira ve 60 bin lira olmak üzere iki farklı yerden ücret geliri elde etseydi, birden sonraki işverenden aldığı ücret 53 bin lirayı aştığı için beyanname vermek zorunda kalacaktı.

İşte örneklendirmeye çalıştığımız bu şartlar sağlanıyorsa, Mart ayı bitmeden Gelir İdaresi’nin Hazır Beyan Sistemi üzerinden internet ortamında beyanname verilmesi gerekiyor.

İş Değişikliği Durumlarında İşveren Sayısı

Birden fazla işverenden ücret alınması, sadece iki işyerinde aynı anda çalışılması anlamını taşımıyor. Yıl içinde iş değişikliği yapılması durumunda da birden fazla işverenden ücret almış olunuyor. İş değişikliği yapan ücretliler, her iki iş yerinden aldığı ücret toplamını dikkate almalı. Eski ve yeni iş yerinden alınan ücretlerin her ikisi de 53 bin lirayı geçiyorsa, beyanname verilmeli. Veyahut her iki ücretin yıllık toplamı 650 bin lirayı geçiyorsa, yine beyanname verilmeli.

Asgari Ücret İstisnası İçin İşverene Bildirim

Bu yıl itibariyle yeni bir yasal düzenlemeyle asgari ücrete isabet eden gelir kısmı için vergi istisnası getirildi.  Maliye tarafından çıkarılan Tebliğ’e göre; aynı zamanda birden fazla yerden ücret alan kişi nereden yüksek ücret alıyorsa, bu istisnayı o iş yeri uygulayacak. Birden fazla yerden aynı tutarda ücret alındığı durumda, istisnayı uygulayacak olan işvereni hizmet erbabı kendisi belirleyecek. Ancak çalışanların daha başka nereden ve ne kadar ücret aldığını, işyerlerinin bilmesine imkân yok. Bu nedenle birden fazla yerden ücret alan kişiler, daha yüksek ücret aldıkları iş yerine istisnanın uygulanması için bildirim yapmalı, daha düşük ücret aldığı iş yerine asgari ücret istisnasının uygulanmamasını söylemeli. Aksi takdirde asgari ücrete isabet eden gelir için çifte istisna uygulanmış olur ve vergi dairesi bu durumu tespit edip, tarhiyat yapabilir. Bu konu, her ne kadar 2021 yılı için beyana tâbi ücret gelirlerini ilgilendirmese de, önümüzdeki yıl için ücretliler ve bordro yapanlarca dikkat edilmesi gereken önemli bir konu.

Maliye Geçtiğimiz Yıllarda Birden Fazla İşverenden Ücret Alanları Denetledi

2019 yılında Maliye tarafından kapsamlı bir denetim çalışması başlatılmıştı. Bu denetim çalışmasında, SGK verileri ve muhtasar beyannameler üzerinden kontroller yapılmış, birden fazla işverenden ücret alan ve beyanname vermesi gerektiği halde vermeyen ücretliler tespit edilmişti. Bu kişilere vergi dairelerinden yazılar gitti ve cezalar kesildi.

Vergiye konu olan gelir rakamları ve vergi oranları Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alan vergi tarifesinde gösteriliyor. Tarifedeki gelir dilimleri ve beyanname verme sınırları ise her yıl değişikliğe uğruyor. Örneğin 2020 yılı için ücretlilerin beyan vermesi gereken yıllık ücret toplamı 600 bin lira iken, bu rakam bu yıl için 650 bin lira olarak uygulanıyor. Birden sonraki işverenden elde edilip beyan edilmesi gereken 53 bin liralık ücret sınırı ise önümüzdeki yıl 70 bin lira olarak uygulanacak. Görüldüğü üzere ücretlilerin bu rakamları takip etmeleri ve vergi dairesi yazısıyla muhatap olmadan şartların varlığı halinde beyanname vermeleri gerekiyor.

Hazır Beyan Sistemi Oldukça Kullanışlı

Hazır Beyan Sistemi; gelir vergisi beyannamelerinin internet ortamında hazırlanarak sunulmasına imkân sağlayan oldukça kullanışlı bir sistem. Bu sistemde; ücret, menkul sermaye iradı ve kira gelirleri gibi gelir unsurları kolaylıkla beyan edilebiliyor. Sistem günden güne kendini yeniliyor ve daha pratik bir hale geliyor. Örneğin ev sahibiyseniz ve kira gelirlerini kira ödemesi açıklamasıyla her ay bankadan alıyorsanız, bankayla entegre olan bu sistem yıllık kira gelirinizi otomatik olarak hesaplayabiliyor. Ayrıca eğitim ve sağlık masrafları gibi indirim kalemlerinin beyannameye işlenmesi ve bu masraflara ilişkin belgelerin elektronik ortamda sisteme yüklenmesi de oldukça kolay. Genel olarak beyan usulüyle vergi vermeye alışkın olmayan ücretli çalışanlar, pratik bir şekilde Hazır Beyan Sistemini kullanarak beyannamelerini verebilir, uygulamayı öğrenmek için Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesindeki kullanıcı kılavuzundan yararlanabilirler.

İsmail Vefa AK

Twitter: @Ismail_Vefa_AK