Gelirlerin yıllık olarak gelir vergisi beyannamesi ile Maliye’ye bildirilmesi esas olsa da, bazı gelir türleri beyanname usulüyle vergilendirilmiyor. Bu gelirler için ancak belirli şartların gerçekleşmesi halinde beyanname verilebiliyor. İşte ücret geliri de, vergi kesintisi yapmak suretiyle vergilendirilen ve ancak belirli şartların varlığı halinde beyannameye konu olabilen bir gelir türü.

Ücretin Vergilendirilmesi

Ücret geliri için esas olarak işveren tarafından vergi kesintisi yapılıyor ve ücretli adına vergi dairesine ödeniyor. Tevkifat usulü denilen bu yöntemde, ücret geliri elde eden hizmet erbabının beyanname verme yükümlülüğü bulunmuyor. Türkiye’de ücretlilerin büyük bir kısmı tevkifat usulü ile vergi ödüyor. Ancak bazı durumlarda ücretliler de beyanname verebiliyor.

Peki Ücretiler Hangi Durumda Beyanname Veriyor?

Mevzuatımıza göre ücret gelirinin 3 temel unsuru bulunuyor: Bir işverene tabi olma, bir işyerine bağlı olma ve hizmet karşılığı bir ödeme alma. İşte bu unsurlardan, “bir işverene tabi olma” unsuru, ücretlinin beyanname verip vermemesi açısından kritik bir öneme sahip. Ayrıca yıllık olarak ne kadar ücret geliri elde edildiği de önemli. Zira gelir vergisi tarifesine göre belli bir gelir miktarının aşılması halinde ücretli tarafından beyanname verilmesi zorunlu.

Buna göre; “Hangi ücretliler gelir vergisi beyannamesi verir?” sorusunun kısaca iki cevabı olduğunu söyleyebiliriz:

İşveren sayısına bakmaksızın 2022 yılı ücret geliri toplamı 880 bin lirayı aşanlar,
Birden fazla işverenden ücret alıp, birden sonraki işverenden alınan ücret toplamı 70 bin lirayı geçenler.

Örneğin elde edilen ücret geliri 950 bin lira olsun. 2022 yılı için belirlenen 880 bin liralık tutar aşıldığından, bu gelir için beyanname verilecek. Beyannamede gelir üzerinden vergi hesaplandıktan sonra, daha önce işveren tarafından kesilen vergiler, hesaplanan bu vergiden düşülecek ve kalan miktar vergi dairesine ödenecek.

Bir başka örnek de birden fazla işverenden ücret alan kişiler için verelim. Örneğin bir ücretli yıllık 100 bin lira ve 60 bin lira olmak üzere iki farklı iş yerinden ücret alsın. Vergi uygulaması bakımından yüksek ücret alınan işveren, ilk işveren sayılıyor. Bu örnekte, birden sonraki işverenden elde edilen ücret geliri 70 bin lirayı geçmediği için (60 bin lira) bu ücretli beyanname vermiyor. Ancak söz gelimi bu kişi, 100 bin lira ve 80 bin lira olmak üzere iki farklı yerden ücret geliri elde etseydi, birden sonraki işverenden aldığı ücret 70 bin lirayı aştığı için beyanname vermek zorunda kalacaktı.

İşte örneklendirmeye çalıştığımız bu şartlar sağlanıyorsa, Mart ayı bitmeden Gelir İdaresi’nin Hazır Beyan Sistemi üzerinden internet ortamında beyanname vermeniz gerekiyor.

İş Değişikliği Durumlarında İşveren Sayısı

Birden fazla işverenden ücret alınması, sadece iki işyerinde aynı anda çalışılması anlamını taşımıyor. Yıl içinde iş değişikliği yapılması durumunda da birden fazla işverenden ücret almış olunuyor. İş değişikliği yapan ücretliler, her iki iş yerinden aldığı ücret toplamını dikkate almalı. Eski ve yeni iş yerinden alınan ücretlerin her ikisi de 70 bin lirayı geçiyorsa, beyanname verilmeli. Veyahut her iki ücretin yıllık toplamı 880 bin lirayı geçiyorsa, yine beyanname verilmeli.

Uygulamada aşağıdaki durumlarda birden fazla işverenden ücret alındığı kabul edilmektedir.

Hizmet erbabının, yıl içerisinde işvereninden elde ettiği ücretin yanı sıra, aynı anda başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan ücret alması.
Bir işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak aynı takvim yılı içinde başka bir yerde çalışmaya başlaması ve buradan ücret alması.
Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, aynı takvim yılı içerisinde söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlaması ve buradan ücret alması

Aşağıdaki hallerde ise hizmet erbabının tek işverenden ücret geliri elde edildiği kabul edilmektedir.

Hizmet erbabının çalıştığı şirketin bir başka şirketle birleşmesi
İş Kanunu kapsamında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içinde alt işvereninin değişmesi,
Ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi.

Asgari Ücret İstisnası İçin İşverene Bildirim

Geçen yıl itibariyle yürürlüğe giren yasal düzenlemeyle asgari ücrete isabet eden gelir kısmı için vergi istisnası getirildi.  Maliye tarafından çıkarılan Tebliğ’e göre; aynı zamanda birden fazla yerden ücret alan kişi nereden yüksek ücret alıyorsa, bu istisnayı o iş yeri uygulayacak. Birden fazla yerden aynı tutarda ücret alındığı durumda, istisnayı uygulayacak olan işvereni hizmet erbabı kendisi belirleyecek. Ancak çalışanların daha başka nereden ve ne kadar ücret aldığını, işyerlerinin bilmesine imkân yok. Bu nedenle birden fazla yerden ücret alan kişiler, daha yüksek ücret aldıkları iş yerine istisnanın uygulanması için bildirim yapmalı, daha düşük ücret aldığı iş yerine asgari ücret istisnasının uygulanmamasını söylemeli. Aksi takdirde asgari ücrete isabet eden gelir için çifte istisna uygulanmış olur ve vergi dairesi bu durumu tespit edip, tarhiyat yapabilir.

Ücretlerini Yurtdışındaki İşverenden Alan Ücretliler

Aşağıdaki şartların tamamının bir arada sağlanması halinde; yurtdışından ücret alan hizmet erbabının bu geliri vergiden istisna edilmekte, bu gelirler için beyanname verilmemekte ve herhangi bir vergi ödenmemektedir.

İşverenin kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellef bir kurum olması,
Bu kurumun Türkiye'de kazanç elde edecek şekilde hiçbir faaliyette bulunmaması,
Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbâbı ve yapılan ödemenin de ücret niteliğinde olması,
Dar mükellef kurumun Türkiye’de hizmet veren personeline yapacağı ödemenin bu kurumun yurtdışı kazançlarından karşılanması, 
Ücretin döviz olarak ödenmesi,
Ödenen ücretin dar mükellef kurumun Türkiye'deki hesaplarına gider olarak kaydedilmemesi.

Ancak bu şartların biri bile ihlal edilirse, elde edilen ücret beyana tâbi olacaktır. Dolayısıyla istisna şartlarını taşımayan ve ücretlerini yabancı ülkedeki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı da 2022 yılı gelirleri için bu Mart ayı sonuna kadar beyanname verecektir.

Hazır Beyan Sistemiyle Beyanname Vermek Oldukça Kolay

Hazır Beyan Sisteminde; ücret, menkul sermaye iradı ve kira gelirleri gibi gelir unsurları kolaylıkla beyan edilebiliyor. Genel olarak beyan usulüyle vergi vermeye alışkın olmayan ücretli çalışanlar, pratik bir şekilde Hazır Beyan Sistemini kullanarak beyannamelerini verebilir, uygulamayı öğrenmek için Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesindeki kullanıcı kılavuzundan yararlanabilirler. Ücretli çalışanların beyan verme yükümlülüklerinin olup olmadığını takip etmeleri oldukça önemli. Bu süreçte, işyerlerinin insan kaynakları birimiyle iletişim halinde olunmasını, gerekmesi halinde bilgi ve belgelerin hızlıca temin edilip Mart ayı bitmeden beyan verilmesini tavsiye ediyoruz.

İsmail Vefa AK

Twitter: @Ismail_Vefa_AK