2022 yılı Gelir Vergisi beyan dönemi kapandı. Normalde 31 Mart tarihi beyanname verilmesi ve gelir vergisi ilk taksitinin yatırılması için son gündü. Ancak Gelir İdaresi bir duyuru yayımlayarak bu süreyi 5 Nisan’a kadar uzattı. Nihayet bu tarih itibariyle beyanname verme ve ilk taksit ödeme işlemleri tamamlandı. Temmuz ayında ise ikinci taksit ödemesi yapılacak. Bu arada beyannamelerin verilmesiyle birlikte iade hakkı olan mükellefler için iade başvuru süreci de başlamış oldu.

Gelir Vergisi İade Hakkı Nasıl Doğuyor?

Çeşitli kazanç unsurlarından elde edilen gelirler, her yıl Mart ayı içerisinde beyan ediliyor. Ancak bazı gelir türleri beyanname verme usulüyle vergilendirilmiyor. Örneğin belirli bir tutara kadar tek işverenden elde edilen ücret gelirlerinde gelir vergisi, işveren tarafından hesaplanıp vergi dairesine ödeniyor. Benzer şekilde, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarından elde edilen bazı gelirlere de banka ve aracı kurumlar tarafından vergi kesintisi uygulanıyor. Elde edilen gelirler için beyanname verilmeyen ve vergi kesintisinin nihai vergileme olduğu örnekleri çoğaltmak mümkün. İşte bu şekilde beyanname vermeyen mükellefler, beyanname üzerinden gösterilebilecek giderleri indiremedikleri ve vergi kesintilerini beyannamede mahsup edemedikleri için, vergi iadesi alamıyorlar.

Beyanname veren mükellefler ise; sağlık, sigorta ve eğitim harcamaları gibi giderleri beyannamede gösterip, ayrıca daha önce kesinti suretiyle veya geçici vergi olarak ödedikleri vergileri de yıllık gelir vergisine mahsup edebiliyorlar. Böylece beyanname veren mükelleflerin yıl içerisinde ödedikleri vergiler, hesaplanan yıllık gelir vergisinden fazla olabiliyor ve fazla ödenen verginin iadesine hak kazanılıyor.

Kesinti Yoluyla Ödenen Gelir Vergileri Nasıl İade Alınıyor?

Gelir Vergisi mevzuatına göre; bazı ödemeler üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılıyor. Ücret, iş yeri kirası veya kâr payı gibi ödemelerden kesilen bu gibi vergiler, beyanname verilmesi halinde yıllık olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup ediliyor. Mahsuptan sonra kesinti suretiyle ödenmiş olan vergi hesaplanan vergiden fazla ise, fazla ödenmiş olan kısım için iade talep edilip, mahsuben veya nakit olarak iade alınabiliyor.

Eğer mükellef mahsuben iade talep ediyorsa, bu iade talebi, hiçbir vergi incelemesi olmadan ve teminat istenilmeden yerine getiriliyor. Mükellefler bu yolla vergi dairesine başka bir vergi türünden olan borçlarını (örneğin Motorlu Taşıtlar Vergisi) nakit ödeme yapmadan kapatabiliyorlar. Ancak iade nakit olarak talep ediliyorsa, bazı belgelendirme yükümlülükleri ve prosedürlerin yerine getirilmesi gerekiyor.

Nakden İade Rakamları Her Yıl Güncelleniyor!

Kesinti yoluyla ödenen vergilerden kaynaklanan nakit iadeler, iade miktarına göre aşağıda gösterildiği şekilde; teminat gösterilmesi, vergi incelemesi yapılması veya YMM Raporu ibraz edilmesi yöntemiyle gerçekleştiriliyor.

Gelir Vergisi iadeleri yıllar yılı 10 bin ve 100 bin TL olarak belirlenmiş olan rakamsal sınırlara göre gerçekleştiriliyordu. Yapılan bir Tebliğ değişikliği ile bu rakamların her yıl yeniden değerleme oranında güncellenmesi sağlandı. Eskiden süresinde imzalanmış bir YMM tam tasdik sözleşmesi bulunmayan mükellefler, 10 bin lirayı aşan vergi iadeleri için vergi incelemesine sevk ediliyordu. Ancak rakamların güncellenmesiyle birlikte, bu yıl itibariyle 151 bin liraya kadar olan iadeler, vergi incelemesi veya teminat olmaksızın, vergi dairesinin kontrolleri sonucunda daha hızlı bir şekilde yapılıyor. Mükellefler küçük iade rakamları için vergi incelemesiyle muhatap olmuyor, böylece vergi inceleme elemanlarının da iş yükü azalıyor.

Nakden iade talebinin 1.518.000 TL’ye kadar olan kısmı, yeminli mali müşavirce düzenlenecek tam tasdik raporuna göre iade edilebiliyor. İade talebinin bu tutarı aşan kısmı ise vergi inceleme yetkisi bulunanlarca düzenlenen vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getiriliyor.

Nakden İadede Hangi Belgeler İsteniyor?

Kesinti yoluyla ödenen vergilerin iadesinde;

- Ücret geliri elde edenler için işveren tarafından vergi kesintisinin yapıldığını gösteren yazının onaylı örneği,

- Gayrimenkul sermaye iradı elde edenler için kira kontratının onaylı örneği,

- Menkul sermaye iradı elde edenler için vergi kesintisinin yapıldığını gösteren belgenin onaylı örneği,

- Serbest meslek kazancı elde edenler için tevkif yoluyla kesilen vergilerin vergi sorumlusu adına tahakkuk ettiğini gösteren belgenin onaylı örneği,

- Kurumlar vergisi mükellefleri ile ticari veya zirai kazanç elde edenler için tevkif yoluyla kesilen vergilerin vergi sorumluları tarafından ilgili vergi dairesine ödenmiş olduğuna ilişkin belgenin ilgili kurumca onaylanan bir örneği,

iade işlemini gerçekleştirecek olan vergi dairesine iade talep dilekçesi (1A) ile birlikte ibraz edilmelidir.

Ayrıca eğitim, sağlık ve sigorta harcamaları ile beyan edilen gelirden indirilebilen bağış ve yardımlara ilişkin belgelerin de vergi dairesine sunulması gerekiyor.

Kısmen Nakit Kısmen Mahsuben İade Alınabilir Mi?

Gelir vergisi iadesinin kısmen nakit ve kısmen mahsuben alınması mümkün. Kesinti yoluyla ödenen vergiler için, 151 bin lirayı geçmeyen nakit iadelerde vergi incelemesi yapılması veya teminat gösterilmesi gibi zorunluluk bulunmuyor. Dolayısıyla mükelleflerin, 151 bin TL’den fazla iade hakları varsa, bu tutara kadar olan iade miktarını nakit olarak talep etmeleri ve böylece yalnızca vergi dairesinin kontrollerinden sonra vergi incelemesi ve teminat olmaksızın iade alabilmeleri mümkün. Öte yandan mahsuben iadeler de, miktarına bakılmaksızın inceleme ve teminat gerektirmeden yapılıyor. Bu nedenle, 151 bin TL’yi aşan kısım için başka vergi borçlarına mahsup talep edilebilir. Böylece iade hakkı vergi incelemesine muhatap olunmadan en süratli şekilde kullanılabilir. Örneğin bir mükellefin 155 bin liralık vergi iadesi olsun. Bu tutarın 151 bin lirasını nakit olarak isteyebilir ve vergi incelemesi olmadan iade alabilir. Kalan 4 bin liranın da söz gelimi Temmuz ayında MTV’nin ikinci taksitine mahsubunu isteyebilir.

İade Alacağı Üçüncü Kişilerin Vergi Borçlarına Mahsup Edilebilir Mi?

İade hakkını kullanan vergi mükellefleri, nakden iade edilebilir aşamaya gelen iade alacağının üçüncü kişilerin vergi borçlarına mahsubunu talep edilebilir. Bu mahsup işlemine ilişkin verilecek iade talep dilekçesine “Üçüncü Kişilerin/Kurumların Vergi Borçlarına Mahsup Talebine İlişkin Liste” eklenir. Bu liste, 429 Seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin ekinde yer almaktadır. Üçüncü kişilerin vergi borçlarına yapılan mahsup talepleri düzeltme fişinin onaylandığı tarih itibariyle yerine getirilir.

Geçici Vergiden ve Vergi Hatalarından Kaynaklanan İadelerde Rakamsal Sınırlar Yok!

Geçici vergi ödeyen mükellefler, ödedikleri geçici verginin yıllık hesaplanan vergiden fazla olması halinde, aşan tutarın öncelikle diğer vergi borçlarına mahsubunu talep edebilirler. Bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı bulunuyorsa, yıl sonuna kadar iade talep edilmelidir. Geçici vergi iadelerinde, iadenin mahsuben veya nakden olmasına hiç bakılmadan, teminat ve inceleme raporu aranmadan iade gerçekleştirilir.

Bazen, yapılan vergi hatalarından dolayı da mükelleflerin iade hakkı doğabilmektedir. Vergi mükellefleri beyan verirken vergi matrahında, indirimlerde veya mahsuplarda hata yapabilir, ödemesi gerekenden fazla vergi ödeyebilir veya hiç ödenmemesi gereken bir vergiyi ödemiş bulunabilirler. Vergi hatalarından kaynaklanan iadelerde de, nakden veya mahsuben hiçbir rakam sınırı gözetmeksizin teminat ve inceleme raporu aranmadan iadeler gerçekleştirilir.

İade Taleplerinizi Standart İade Dilekçeleriyle Yapınız.

İade hakkı doğuran işlemler nedeniyle yapılacak iade talepleri, Gelir İdaresi Başkanlığı internet vergi dairesi üzerinden elektronik ortamda ve 429 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekinde belirlenmiş standart dilekçeler kullanılarak yapılıyor. İade talep dilekçeleri, ayrıca internet vergi dairesi şifresi kullanılmak suretiyle SMM veya YMM aracılığıyla da gönderilebiliyor. İade sürecinde sıkıntı yaşamamak adına, kesinti yoluyla ödenen vergilerden doğan iadeler için (1A), geçici vergiden doğan iadeler için (1B) ve fazla veya yersiz olarak ödenen vergilerin iadesi için (1C) standart iade talep dilekçelerini kullanarak iade talep edebilirsiniz.

İsmail Vefa AK

Twitter: @Ismail_Vefa_AK