Değerli Okurlar!

Vergi mevzuatımıza göre; bir yıl boyunca elde ettiğimiz gelirleri, Mart ayı içerisinde Maliye’ye beyan etmek zorundayız. Ancak bu zorunluluk, bazı gelir türleri için geçerli değil. Bazı gelirler, ancak belirli şartlar altında beyana konu oluyor. İşte ücret de, beyanı şarta bağlı olan bu gelirler arasında.

Türkiye’de ücretlilerin büyük bir kısmı vergilerini, vergi kesintisi ile bordro üzerinden ödüyor. Ancak belirli şartların varlığı halinde ücretlilerin de beyanname vermesi zorunlu hale geliyor.

Peki Ücretiler Hangi Durumda Beyanname Veriyor?

Mevzuatımıza göre ücret gelirinin 3 temel unsuru bulunuyor:

• Bir işverene tabi olma.
• Bir işyerine bağlı olma.
• Hizmet karşılığı bir ödeme alma.

İşte bu unsurlardan, “bir işverene tabi olma” unsuru, ücretlinin beyanname verip vermemesi açısından kritik bir öneme sahip.

Ayrıca yıllık olarak toplamda ne kadar ücret geliri elde edildiği de önemli. Zira gelir vergisi tarifesine göre belli bir gelir miktarının aşılması halinde ücretli tarafından beyanname verilmesi zorunlu.

Buna göre; “Hangi ücretliler gelir vergisi beyannamesi verir?” sorusunun kısaca iki cevabı olduğunu söyleyebiliriz:

1. İşveren sayısına bakmaksızın, 2023 yılı ücret geliri toplamı 1 Milyon 900 bin lirayı aşanlar.
2. Birden fazla işverenden ücret alıp, birden sonraki işverenden alınan ücret toplamı 150 bin lirayı geçenler.

“Örneğin yıllık toplam ücret geliriniz 2 Milyon lira olsun. 2023 yılı için belirlenen 1 Milyon 900 bin liralık sınırı aştığınız için, beyanname vermek zorundasınız.”

Bir başka örnek de birden fazla işverenden ücret alan kişiler için verelim.

“Örneğin, yıllık 300 bin lira ve 120 bin lira olmak üzere iki farklı iş yerinden ücret aldınız. Vergi uygulaması bakımından yüksek ücret alınan işveren, ilk işveren sayıldığı için bu yıl beyanname vermiyorsunuz. Zira, birden sonraki işverenden elde etiğiniz ücret geliri 150 bin lirayı geçmiyor.”

Ancak söz gelimi, 300 bin lira ve 160 bin lira olmak üzere iki farklı yerden ücret geliri elde etseydiniz, birden sonraki işverenden aldığınız ücret 150 bin lirayı aştığı için beyanname vermek zorunda kalacaktınız.

İş Değişikliği Durumlarında İşveren Sayısı

Birden fazla işverenden ücret alınması, sadece iki işyerinde aynı anda çalışılması anlamını taşımıyor. Yıl içinde iş değişikliği yapmışsanız, bu durumda da birden fazla işverenden ücret almış oluyorsunuz. İş değişikliği yapan ücretliler, her iki iş yerinden aldığı ücret toplamını dikkate almalı. Eski ve yeni iş yerinden alınan ücretlerin her ikisi de 150 bin lirayı geçmişse, bu ay bitmeden beyanname verilmeli.

Veyahut her iki ücretin yıllık toplamı 1 Milyon 900 bin lirayı geçmiş mi, ona bakılmalı. Toplam ücret geliri bu miktarı geçmişse, yine beyanname verilmeli.

Birden Fazla İşverenden Ücret Alma Durumu

Uygulamada aşağıdaki durumlarda birden fazla işverenden ücret alındığı kabul ediliyor:

• Hizmet erbabının, yıl içerisinde işvereninden elde ettiği ücretin yanı sıra, aynı anda başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan ücret alması.
• Bir işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak aynı takvim yılı içinde başka bir yerde çalışmaya başlaması ve buradan ücret alması.
• Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, aynı takvim yılı içerisinde söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlaması ve buradan ücret alması

Aşağıdaki hallerde ise hizmet erbabının tek işverenden ücret geliri elde edildiği kabul ediliyor.

• Hizmet erbabının çalıştığı şirketin bir başka şirketle birleşmesi
• İş Kanunu kapsamında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içinde alt işvereninin değişmesi,
• Ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi.

Asgari Ücret İstisnası İçin İşverene Bildirim

Bildiğiniz üzere gelir vergisi mevzuatına göre, ücret gelirinin asgari ücrete isabet eden kısmı için vergi istisnası uygulanıyor. Birden fazla işverenden ücret alanlar ise sadece bir yerden, o da, en yüksek ücret aldıkları yerden bu hakkı kullanabiliyor.

Ne var ki işverenler, çalışanların diğer yerlerden aldığı ücret miktarını bilemeyebilir. Bu nedenle, istisnayı hangi işverenin uygulayacağı bilgisinin muhakkak paylaşılması gerekiyor. Böylece, çifte istisna uygulanmasının önüne geçilmesi lâzım. Aksi halde vergi dairesi, fazladan istisna uygulanması dolayısıyla eksik ödenen vergiyi ücretliden talep edecektir.

Yurtdışından Elde Edilen Ücretler

Son zamanlarda uzaktan çalışma ve yurt dışı şirketlere hizmet verme gibi durumlar oldukça yaygınlaştı. Gelir vergisi mevzuatı, durumu böyle olanlar için belirli şartlar altında         vergi istisnası tanıyor.

Aşağıdaki şartların tamamının bir arada sağlanması halinde; yurtdışından ücret alan hizmet erbabının bu geliri vergiden istisna ediliyor, bu gelirler için beyanname verilmiyor ve herhangi bir vergi ödenmiyor.

• İşverenin kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellef bir kurum olması,
• Bu kurumun Türkiye'de kazanç elde edecek şekilde hiçbir faaliyette bulunmaması,
• Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbâbı ve yapılan ödemenin de ücret niteliğinde olması,
• Dar mükellef kurumun Türkiye’de hizmet veren personeline yapacağı ödemenin bu kurumun yurtdışı kazançlarından karşılanması, 
• Ücretin döviz olarak ödenmesi,
• Ödenen ücretin dar mükellef kurumun Türkiye'deki hesaplarına gider olarak kaydedilmemesi.

Ancak bu şartların biri bile ihlal edilirse, yurt dışından elde edilen ücret beyana tâbi oluyor. Dolayısıyla istisna şartlarını taşımayan ve ücretlerini yabancı ülkedeki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı da 2023 yılı gelirleri için bu Mart ayı sonuna kadar beyanname verecek.

Şartları sağladığını düşünen kişilere Maliye’den görüş alıp, istisnanın uygulanması bakımından, işi sağlama almalarını tavsiye ediyorum.

Huzur Hakkı

Bir işveren kendi iş yerinde ücretli olabilir mi? Huzur hakkı alıyorsa, evet.

Literatürde; şirket ortaklarına, yönetim kurulu üyelerine ve üst kademe yöneticilere, üstlendikleri sorumluluklarla ilgili riskleri hafifletmek için yapılan ödeme, “huzur hakkı” olarak adlandırılıyor. Ve huzur hakkı ödemesi, gelir vergisi uygulamasında ücret sayılıyor. Üzerinden de gelir vergisi kesintisi yapılıyor.

Bu sebeple, ücretlilerin beyanname vermesi için gerekli şartların tamamı, huzur hakkı alan kişiler için de geçerli. Şayet birden fazla şirketten huzur hakkı alınıyorsa ve birden sonraki şirketten alınan huzur hakkı toplamı 150 bin lirayı geçmişse, beyanname verilmesi zorunlu.

Ayrıca huzur hakkının yıllık toplam tutarının 2023 yılında 1 milyon 900 bin lirayı geçmesi de beyanname vermeyi zorunlu kılıyor.

Şirket İnsan Kaynakları Birimiyle İletişimde Olun

Gelir vergisi beyanı, Mart ayı içerisinde yerine getirilmesi gereken bireysel bir yükümlülük. Ancak ücretli çalışanların beyan verme yükümlülüğünü takip etmeleri, şartları sağlayıp sağlamadıklarını bilmeleri kimi zaman zor olabiliyor.

Bu süreçte, işyerlerinin insan kaynakları birimiyle iletişim halinde olunmasını, gerekmesi halinde bilgi ve belgelerin hızlıca temin edilip Mart ayı bitmeden beyan verilmesini tavsiye ediyoruz.

İsmail Vefa AK

Twitter: @Ismail_Vefa_AK