Enflasyon Türkiye’nin en önemli sorunlarının başında gelir.

Çarşı pazardaki fiyatlar herkesin dilindedir. 

“Her şey ateş pahası!” denir mesela.

Vatandaş haklıdır.

Mutfağa girenler ucuzlamalıdır.

Ama…

İşin “ama”sı vahim.

Onlarca “ekonomi saldırısına” maruz kalmış ülkemizde hükümet bunun üstesinden gelmek için toplumsal mutabakata dayalı bazı adımlar atmıştır.

Ancak her seferinde atılan adımların aç gözlüler, tamahkârlar tarafından sekteye uğratıldığı görülmüştür.

Örneğin Covid-19 sürecinde çalışmasına izin dahi verilmeyen işletmelere devlet “işçilerini işten çıkartma, sigortasını ben ödeyeyim maaşının da bir kısmını ben yatırayım.” dediğinde -az da olsa- bazıları işten attığı işçinin parasını devletten almaya çalışmıştır.

Yine aynı dönemde ekonomide çarklar dönsün diye dağıtılan düşük faizli krediyi bankadan çekip dolara yatıranlar olmuştur. 

Bu yapılanların hepimizin sırtında bir yük olduğunu anlatmaya gerek yok sanırım.

Aç gözlü bazılarının fiyat oyununu önceki yazılarda dile getirmiştik. 

“Büyüklere neden dokunmuyorsun?” eleştirileri aldık.

Haydi dokunalım!

Konumuz ekmek…

Meselenin anlaşılması için yolculuğumuza buğday tarlasından başlayalım.

• 1 ton ekmeklik buğday TMO tarafından 7500 TL bedelle alınıyor.
• Özel sektör ise ortalama 6000 TL ödeme yapıyor.
• 1 ton buğday fabrikaya gidiyor. 1 ton buğdaydan kabaca yaklaşık 680 KG un elde ediliyor. 
• Burada 50 KG un paketleri halinde fırınlara satılıyor. Bu da 13,6 çuval una denk geliyor.
• Fırın sahipleri üç aşağı beş yukarı bir çuval yani 50 KG unu 600 - 650 TL civarı toptan alıyor.
• 600 TL olan çuval başı fiyatı baz aldığımızda 6000 TL ödenerek alınan 1 ton buğday  8.160 TL’ye una dönüşüyor. (Fiyatlar anlık olarak değişebilir.)
• 680 KG undan 200 gr. lık 3400 adet ekmek üretiliyor. Bunun fiyatı da tanesi 5 TL’den 17.000 TL ediyor.

Fırıncıların burada çok para kazandığını söylemek için acele etmeyin. 

Çünkü ekmek yapmak için 3 şey lazım:

• un
• maya
• su

İşte işler burada düğümleniyor. 

Türkiye’de maya üretme işi 3 firmanın elinde. 

Geçtiğmiiz yılın Eylül ayında Rekabet Kurulu bu firmalarla ilgili “kartel oluşturdukları” gerekçesiyle bir soruşturma açtı.

4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi belirli bir mal veya hizmet piyasasında rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmaları, uyumlu eylemleri ve teşebbüs birliklerinin bu tür kararlarını ve davranışlarını yasaklamaktadır.

İşte bu madde gereğince bir firma soruşturmanın sonunda  73 Milyon TL ceza yedi.

Üstelik bu işi yapan Türkiye genelindeki 21 dağıtıcı firmadan 14’ü de aynı şekilde suçlu bulundu.

Yani Türkiye’de maya ihtiyacınız varsa bunu alabileceğiniz firmaların büyük bölümü kendi aralarında anlaşmışlar. 

Hani serbest piyasada bir kural vardır ya. 

Aynı ürünü daha ucuza satan bir firma varsa oradan alırsınız. İşte bu anlaşmayla paranız olsa dahi bu firmaların dışında maya alamıyorsunuz. 

Eğer Alacaksanız da onların belirlediği fiyattan olmak zorunda. 

Daha önce yoğurt fiyatları konusunda uygulanan yöntem bu defa da vatandaşın ekmeğine el uzatmak suretiyle uygulanmıştı.

Piyasada tekel oluşturan büyük firmalar düşmesi gereken fiyatları yükseltmişler, tedarik noktasında birlikte hareket ederek piyasanın talebini etkilemişler daha da kötüsü pahalı olan mayanın diğer firmadan alınmasının da önüne geçmişlerdi.

Üstelik medyada marketler, pazarcılar, fırıncı esnafı yerden yere vurulurken bu büyük oyuncular gündem bile olmamışlardı.

Hani Kemal Sunal’ın mafya babası rolü oynadığı filmdeki replik gibi yani. 

-“Kemal bizim bölgeden haraç alıyormuş!”

Devlet kurumları gerekli denetimleri yapmamakla suçlanır ya hep.

Aslında devlet bilgi ve belgeler ışığında yapılması gerekenleri belli imkanlar dahilinde yapıyor. 

Ama iş bu kadar büyük olunca vatandaş suçluyu başka yerde arıyor.

Biz ise toplum olarak fırıncılar ekmeği 5 TL’ye mi 8 TL’ye mi satsın tartışması ile zaman öldürüyoruz. 

Meğerse iş çok daha büyükmüş.