21. yüzyılın ilk çeyreğinin sonunda dünyanın gözü önünde Rusya önce Kırım’ı, sonra da Ukrayna’yı topraklarına ilhak etti. Rusya’nın sınırlarını genişletmesi sorunu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun gündemine gelecek kadar rahatsız etti; ekonomik yaptırımlar peş peşe geldi.. Ne var ki Rusya’yı durduracak bir çıkış olmadı.

Rusya’nın Kırım ve Ukrayna’yı işgalini engellememenin bir anlamı olmalı. Bu yazıda devletler oyunundaki birkaç pozisyona ilişkin birkaç soru soracağım. Türkiye’nin zor Ukrayna sınav sorusunu soracağım. NATO’yla devam mı tamam mı?

DÜNYADAKİ DEHŞET DENGESİ

ABD ve Avrupa ülkeleri, özellikle pandemi nedeniyle bir korku ve yılgınlık içerisinde; ekonomiler zayıflamış, pahalılık artmış, canları burunlarında. Devletlerin ne savaşı, ne de NATO’nun durumunu düşünecek hali var. Ufukta dünya savaşı filan gözükmüyor ama kıyamet adım adım yaklaşıyor. İkinci dünya savaşı atom bombasıyla bitmişti. Üçüncü dünya savaşı da atom bombalarının patlamasıyla başlayacak diyorlar. Batı’nın 1914’te başlayan, dünyayı paylaşamamaktan çıkan küresel savaş bir asırdır devam ediyor, numaralandırmaya gerek yok; savaş alan değiştiriyor, yükselip alçalıyor ama ne devletlerin şehvetli saldırganlığı sona eriyor ne de süreç kesintiye uğruyor. BMGK, savaş, işgal, çatışma, rekabet içinde bir küresel yönetim.

Sırça köşkte oturan, komşunun bahçesine taş atmaz. Dünya dehşet dengesi üzerinde. Dünyayı onlarca kez yok edecek atom bombalarıyla savaşa girmek kıyamet demek; bunu herkes biliyor. Nükleer çalışmalarına son vermeyi düşünen devlet yok; İsrail gibi biraz gelişen ülkeler atom bombası yapmaya çalışıyor. İstemeye istemeye kıyamete doğru gidiş var!

ASYA AFRİKALAŞACAK MI?

Gözler önünde ABD’nin dümen suyundan çıkamayan NATO dışında iki askeri ittifak daha kuruluyor. Avrupa ve Asya kendi güvenliğini sağlamak için askeri paktlar oluşturuyor. Çin ve Rusya başta olmak üzere Asya ülkeleri, geleceğini NATO’yla güvenceye alacak değil. Güney Amerika’da ve Afrika’da olanlar Asya’nın başına da mı gelecek? Koskoca Asya, Afrikalaşacak mı?

İngiltere zaten Asya’dan hiç gitmedi, şimdi ABD’de Asya’dan payını almak istiyor. Asya’nın doğal kaynakları büyük ve ekonomisi, dünya ekonomisinin yarıdan fazlasını oluşturuyor. ABD ve Avrupa, dünya iktidarının koalisyon ortağı Çin ile Rusya’ya bırakmak istemediğinden Asya’nın ekonomik yönetimine ya da büyük paya ayrı ayrı talip.

21. yüzyılın ilk çeyreğinde ABD küresel yönetimi tek başına ele geçiremeyince, çok kutuplu dünya ortaya çıktı.. Çok kutuplu dünya demek, askeri ittifak kurmuş devletler topluluğu demek. Küçük ulus devletlere bölünen dünya tek büyük devlete fazla, çok devlete az! Küçük devletler, güvenliği büyük devletlerin himayesine girerek arayacak.

Dünya savaşının Asya cephesinde tansiyonlar yükseldi, savaş şiddetlenerek kontrolden çıkmaması için BMGK üyesi devletler 3 gruba ayrıldı. Geleneksel yönetime iki isyan var, Avrupa ve Asya isyanı.

AVRUPA’NIN UKRAYNA SINAVI

Donetsk ve Luhansk cumhuriyetlerinin bağımsızlığının tanınması ve Rus “barış” birliklerinin gönderilmesi Avrupa önünde ciddi bir sınav yarattı. Avrupa devletleri NATO’da kendini güvencede hissedebilecek mi?

24 Şubat saat 05.00’de başlayan Rus işgali, Avrupa’ya Hitler’in 1939’daki Polonya işgalini hatırlattı ve korkuttu. Bu kez savaş Suriye’de ve Irak’ta olduğu gibi uzakta değildi ve her an Avrupa’ya sıçrayabilirdi. Köln’de 24 Şubat’ta başlayan karnaval toplantıları, eğlenceleri, yürüyüşleri bu kez barış yürüyüşlerine ve Ukrayna’ya destek mitinglerine dönüştü. Bu mitinglerde Köln’de yaşayan Türkler de yer aldı. Avrupalıları endişelendiren ise Rusya’nın eski defterleri açması ve “tarihi bölgelerden” söz edilmesidir. Artık bütün Avrupa medyası Rusya ve Ukrayna haberleriyle dolu. Putin’in dünyayı nükleer savaşla tehdit etmesi Almanya’da ilkokullarda bile öğretmenler tarafından dile getirilerek olayın önemi ve korkusu dışa vuruluyor.

Rusya, ABD’yle anlaşmış olmalı; sanki Suriye’de ABD işgalini desteklemenin bedeli olarak Kırım ve Ukrayna’yı işgal etti. Artık bu tip ilişkiler daha sık görülebilecek.

Avrupa’yı BMGK’da Fransa ve +1 Almanya temsil ediyor, bu cephe hazırlıklı. Fransa'nın büyük ordusu, Almanya'nın finans ve sanayisi birleşecek; sihirli güç ortaya çıkacak, bilinen hesap bu!  İtalya ve İspanya, Avrupa Ordusu’nun kurucuları arasında yer almak isterse şaşmamak gerek.. Bu cephenin kaderi, Afrika ve Asya’da sömürgeler edinmelerine bağlı.

BMGK’da Asya’yı Rusya ve Çin temsil ediyor, bu cephe de hazırlıklı. Büyük doğal kaynakları olan coğrafyasıyla Rusya ve büyük demografik yapısıyla Çin askeri ittifak kurarsa, bu ittifakı nereye kadar sürdürebilir ya da ABD ve Avrupa’ya karşı direnebilir mi? Sorular çok olsa da Asya kendi askeri gücünü oluşturma, Asya Ordusu’nu kurma yolunda.

TÜRKİYE’NİN UKRAYNA SINAVI

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra Türkiye söz konusu iki devletle ilişkilerde pozisyonunu koruyabilecek mi? Türkiye tarafsız kalarak Rusya’yla da Ukrayna’yla da ilişkilerini sürdürmek istiyor.

Uluslararası ilişkilerde pozisyonunu korusa bile NATO üyesi Türkiye çok kutuplu dünyada denge siyasetini sürdürebilecek mi? NATO üyesi Türkiye aynı zamanda Avrupa ve Asya ordularına giremeyeceğinden NATO’ya taraf  kalınca denge siyaseti bozulacağından uluslararası rekabette kendini güvenceye nasıl alacak? Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra yeniden yapılanan dünya sisteminde Türkiye yeni bir arayışa girmeli mi?

ABD ile Rusya, denizleri paylaşmış görünüyor. ABD İsrail ve Yunanistan köprüsüyle Doğu Akdeniz ve Ege Denizi’ne yerleşirken, Rusya, bu bölgeye nasıl Suriye kapısı açmışsa; Rusya tamamen yerleştiği Karadeniz’de de ABD’ye bir kapı açmış, örneğin Bulgaristan ABD’nin Karadeniz kapısı olabilir mi? Bulgaristan Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini kınayan devletler arasında.. Bu koşullarda Türkiye ne yapmalı?

Türkiye’nin Ukrayna sınavı, NATO’ya devam mı tamam mı sorusunu sorduruyor. BMGK’lu dağılırsa, Rusya ve Çin masayı yıkarsa, Türkiye’nin politikası ne olur? Dünya savaşı koşullarında Türkiye insanları NATO üyesi olarak gireceği Kore Savaşı sendromunu kaldırabilir mi?

Türkiye’nin zor Ukrayna sınav soruları yol ayırımına geldiğini ortaya koyuyor: Türkiye, bin yıl önce kader birliği yaptığı İslam milletiyle birlikte mi hareket edecek? Yoksa bir asırdır sözde kader birliği yaptığı Avrupa’yla birlikte mi hareket edecek? Hangisi daha güvenli?