Muhalefetin sesinin yüksekliği, çoğu zaman sözünün niteliğinin önüne geçiyor. Son yıllarda muhalefetin eleştirileri giderek daha görünür, daha sert ve daha duygusal hâle geldi. Buna mukabil eleştirilerin arkasındaki yönetme kapasitesini ölçmek neredeyse imkânsızlaştı. Gürültü, içeriği bastırıyor çünkü. Bunun bir eksiklik mi yoksa bilinçli bir tercih mi olduğunu bir çırpıda söylemek zor.   

Neden bilinçli bir tercih olabilir? Çünkü duygular bulaşıcıdır, yani çabuk yayılır ve duygu üretmek bedavadır. Bulaşıcılığı yüksek duygular üreterek toplumu psikolojik olarak sürüklemek bedavaya getirilmiş siyasi bir kazanç stratejisi olarak görülebilir. Ne söz vermek durumunda kalırsınız ne de bedel ödemek. Muhalefetin sesinin yüksekliğinden ziyade sözünün niteliğine odaklanmak istiyorsanız bu niteliği tartabilmek için anahtar bir yeterliliğe ihtiyaç var: Muhalefet okuryazarlığı.

Örneğin büyük kriz ve felaket anları... Son yıllarda o kadar çok kriz ve felaket yaşadık ki bu kapasite, yönetme ehliyetinin en temel göstergelerinden biri haline geldi. Ne yapıyor muhalefet bu alanlarda? Sadece iktidarı eleştiren refleksif bir dil mi üretiyor yoksa alternatif bir kriz yönetimi modeli sunuyor mu? Afet öncesi hazırlık, kaynak planlaması, afet sonrası yaraların sarılması gibi hayati alanlarda güven veren bir perspektif ortaya koyabiliyor mu? Örneğin nereden finansman sağlayıp, ne kadar sürede ne kadar ev teslim ederdi? Muhalefetin yerel yönetimlerde sergilediği afet performansı mesela, ortaya koyduğu söylemlerle tutarlı mı? Aynı şekilde afet anındaki dili birleştirici mi muhalefetin, yoksa kullandığı dil toplumsal fay hatlarını daha da mı derinleştirmekte?

Kriz ve felaket yönetimi kapasitesi tek test alanı değil kuşkusuz. Aynı kritik önemi haiz başka başlıklar da var. Örneğin Savunma – Güvenlik – Dış Politika Kapasitesi. Savunma sanayinin mevcut kazanımlarını rasyonel biçimde analiz edip geliştirme önerileri sunabiliyor mu muhalefet? Türkiye’ye yönelen saldırganlıkların farkında mı? Tehditleri nasıl bir savunma kapasitesiyle bertaraf etmeyi planlıyor? Nasıl bir istihbarat mekanizması öngörüyor, MİT'e verilen yurtdışı operasyon yetkisini iptal mi edecek? Jeopolitik riskleri okuyup uzun vadeli ulusal çıkar odaklı strateji üretebiliyor mu? Eleştirdiği dış politika adımlarına karşı uygulanabilir karşı stratejiler sunuyor mu?

Ekonomi, en kritik başlıklardan biri. Nasıl bir ekonomik refah vadediyor muhalefet bilmiyorum? Borç ve faiz sarmalından hangi yöntemlerle kurtulmayı planlıyor? Borçlanma ve özelleştirme dışı parasal kaynak üretme potansiyeli nedir? Kira fiyatlarını nasıl aşağı çekecek, doğrudan müdahil mi olacak ya da hangi kontrol yöntemlerini devreye sokacak? Etiket terörü ile nasıl baş edecek? Kur saldırıları olursa nasıl pozisyon alacak?

Gelelim diğer başlıklara. Muhalefet, terörle mücadeleyi devlet aklının sürekliliği içinde mi ele almaktadır, iktidara karşı pozisyon almanın konjonktürel bir aracı olarak mı görmektedir? Terörsüz Türkiye hedefi, muhalefet için gerçekten bir ülke meselesi midir, yoksa sadece siyasallaştırılabilir bir kriz alanı mıdır? Sürecin meşruiyetini tartışmaya açarken, kendi çözüm modelini açık ve kurumsal bir çerçevede ortaya koymakta mıdır? Hak ve özgürlüklerle ilgili ülke insanının yaşadığı travmaların gerçekten farkında mı muhalefet, ya da ne ölçüde farkında? Bu farkındalık net, tutarlı ve kapsayıcı mı? Yargı bağımsızlığına ve hukukun üstünlüğüne yönelik eleştirileri muhalefette olduğu dönemle mi sınırlı? Eleştirdiği ihlallere karşı yalnızca tepki vermekle kalmayıp alternatif sistem öneriyor mu? Güç elde ettiğinde özgürlük alanlarını daraltmayacağına dair güvenilir sinyaller veriyor mu? Çatışma çözümü, radikalleşme, suç oranları ve toplumsal gerilimlere dair somut politikaları var mı? Sosyal politikaları huzur ve güveni nasıl destekleyecek? Aile kurumunun içinde bulunduğu zorluklara yönelik özel çözüm kapasitesi var mı? Çocukları, gençleri ve kadınları şiddet sarmalından, bağımlılıktan, ziyan olup gitmekten nasıl kurtaracak? Çözüm önerileri kısa vadeli pansuman tedbirlerden ziyade, yapısal reform niteliğinde mi?

Ezcümle muhalefet okuryazarlığı becerisi yaygınlaşmadan yarınlarımızdan emin olmamız zor görünüyor. Siyasetin katma değeri ancak böyle bir kültürle ayırt edilebilir. Muhalefetin yönetme kapasitesi salt parti programlarında yer alan süslü kavramlar, evrensel değer atıfları ve teorik çerçeveler üzerinden okunamaz. Metinlerdeki soyut demokrasi, özgürlük ve refah vurguları; tek başına yönetme ehliyeti üretmez. Muhalefetin alternatif olmasının yolu bu kültürün yaygınlaşmasından geçmektedir. Nihayetinde gürültüye kapılmaktan ziyade içeriği sorgulayan bir kamuoyunun oluşması, yarınlarımızın rastlantılara bırakılmaması anlamına gelmektedir.

Prof. Dr. Hakan Aydın / Haber 7