Sıcak bir yaz gününde susuzluğa tahammül edilebileceğinin işaretleri olabilirdi bu yağmur damlaları. İyi bir his ve güven telkin ediyordu, inanmış kişiye, oruca başlarken. 

En azından bizim bulunduğumuz yer itibariyle gözlemimiz böyleydi. Bu bizim için İlahi bir lütuftur diye düşünmüştük... Bir tür teşvik ve oruca cesaretlendirme... Bundan dolayı, her şey üzerinde Hüküm ve Güç/Kudret Sahibi'ne şükür görevimizi idrak etmeliydik... O, bizim için orucu kolaylaştırıyordu.

Yanılgı ve esas faktör

Acaba böyle miydi? Bizim için?  Biz kim oluyorduk ki? Günün sonuna yaklaşırken, başka yerlerde hava durumunun bizim çevremizdekinden çok farklı olduğunu öğrendik. İnanan insanlar 45 derece sıcağın kavurucu etkisine aldırmadan oruç tutuyordu bu bölgelerde. Bizim düşündüğümüz lütuf bu insanlardan esirgenmiş olabilir miydi?

Hayır. Asla. Bu, İlahî adalete ters düşer. Yanılgı bizde idi. Yalnızca kendi konumumuz açısından değerlendirmede bulunmakla, biz yanılıyorduk. İnsanın dayanma ve tahammül gücü dış koşulların uygunluğuna bağlı olamazdı, esas faktör oruçlu insanın yüreğindeki inanmışlık ve teslimiyette gizliydi.

Demek ki, zahiri durumlar aldatıcı olabiliyordu. Bizim algılarımızın ve gördüklerimizin ötesinde bir de göremediğimiz gerçeklik vardı... Apaçık ortada zannettiğimiz olgularla ilgili bir görecelilik söz konusuydu. 

Ramazan ikliminde varlıklar âlemine bakış

Bunu oruç konusunda olduğu kadar, başka konularla ilgili olarak da tespit etmek mümkün. Bugünlerde Ramazan ikliminde bizim varlıklar âlemine bakışımızı belki biraz daha duyarlı kıldığından, oruç öne çıkmış olabilir. Çünkü oruç, insanın bedeni ve ruhsal durumu üzerinde de etkileri olan bir irade eylemidir.

Öyleyse, görecelilik itibariyle hadiselere baktığımızda, kendi salt aklımızı ve bireysel tercihlerimizi de göreceleştirebiliriz. Yani "doğru" ya da "yanlış"  kabul ederek, gerçekleşmesini istediğimiz ya da gerçekleşmemesi için çaba sarf ettiğimiz şeylerin bizim için faydalı mı yoksa zararlı mı olacağı hakkında kesin bilginin bizde bulunmadığını düşünüp tevekküllü bir tercihte bulunabiliriz.

Kâinat Kitabı

Bu seçenek insanın karar ve davranışlarında yanılgı oranını azaltır. Bunun için Kâinat Kitabı'nın şuurlu biçimde okunması çok faydalı olur.  

Burada süreklilik arzeden, hiç değişmeyen bir devinim vardır. Hem kesintisiz ve değişmez, hem de hep üretken bir devinim içerisinde olmak… Varlıklar âleminin en tipik özelliği bu. Tabiat kanunları olarak da ifade edilen bu zahirî sebep-sonuç ilişkileri temelinde varlık gösteren devamlılık hali, Kur'an dilinde Sünnetullah kavramıyla anlatılır.

Âlemlerin Yaratıcısı “her zaman bir iş üzerindedir” ve evrende bir hareketlilik, bir devinim mevcuttur. Bu devinimde kendine özgü bir ölçü ve denge bulunur, hiçbir zaman değişmeyen. Hayatın kaynağı da buradan beslenir.

Şimdi, yukarıdaki anlatımdan iki önemli sonuç çıkarabiliriz. Birincisi, değişmez bir ölçü ve denge ile kendini gösteren işlevsel bir devinimin varlığı. İkincisi ise bu aralıksız hareket ya da üretkenlik esnasında insanın tercih ve davranışının hem kendi fıtratı hem de sünnetullah ile münasebeti nispetinde, bir anlam ifade etmesidir. İnsan için bir sonuç doğuracak nitelikte olan söz konusu anlam, pozitif (iyi)  veya negatif (kötü) bir muhtevaya sahip olabilir. 

İşte bu noktada, sözü edilen anlam içeriğine temel teşkil edecek bir arayış devreye girer. İlgili kişide ayırt etme, fark etme kabiliyetini zorunlu kılan bir arayış… Gerektiğinde, haklıyı haksızdan ayırt etme, gerçeği fark etme anlamında da düşünülebilir, sözü edilen yükümlülük.

Varlıklar âleminde bir uyarıcı olarak Furkan

Buna en güzel ve isabetli örneği, Kur'an-ı Kerim'in bir başka adı olan Furkan kavramına atıfta bulunarak verebiliriz. Furkan... “Varlıklar âleminde bir uyarıcı” olarak,  insanın doğru ve yanlış arasındaki farkı görmesine yardımcı olacak bir ışık… Hakkı batıldan ayırt ettirecek bilgi ve sorgu kaynağı.

Furkan gölgesinde insanın hadiselere ve olgulara görecelilik ekseninde yaklaşması bilgisiz önyargılarla değil, bilgili gözlem ve muhakeme marifetiyle olacaktır. Doğru tercihte bulunmak ancak bu sayede mümkün olur.

Ötekinin hâlinden anlamayı, sabretmeyi, dünya yüklerinden arınmayı inanan insanın gündemine taşıyan oruç; bu arada Kâinat Kitabı'nı gerçek anlamıyla okumaya da hazırlar kişiyi.

Sınanma günleridir oruçlu günler. Aldanma günleri de olabilir. Sen nefsini tut ki, oruç gerçek oruç olsun, ey inanan insan.

İbrahim S. Canbolat

icanbol@hotmail.com