Maliki, Başbakan Erdoğan’ın sözlerini “fitneci bir mezhep ayrımcılığı” diye eleştirmiş. Irak Meclis Başkanı Usame Nuceyfi ise aynı sözleri “Irak'ı seven ve kardeş bir kimsenin nasihatleri” olarak değerlendiriyor. Aynı anda, aynı ülkeden birbirine zıt iki farklı anlayış ve tepki söz konusu.

İslâm coğrafyasında fitne

Fitne kavramını, özellikle İslam coğrafyasındaki anlamıyla, güncel şahıslardan bağımsız olarak değerlendirecek olursak, Ortadoğu ve tüm Müslüman ülkeler için geçerli bir soruna ışık tutmuş sayılırız.

Fitne, İslam’ın ilk zamanlarından itibaren Müslümanlar arasında yerleşmiş, neredeyse yerel/dünyevî kültürün ayrılmaz bir unsuru hâline gelmiştir. Bugün de İslam coğrafyasının tamamında varlığını hissettirmekte, itham edilen şahıslarda fitneci bir davranış görülmese bile, itham edenler o kültür geleneğinden geldikleri için suçlamalarını fitneye atıfla yapabiliyorlar. Bu, zımnen de olsa, bir kültürel mirasın tezahürüdür.

Peki, fitneden anlamamız gereken nedir? Fitne ne demektir?

Fitne kavramıyla ilgili olarak, birbiriyle ilişkili iki farklı anlamdan söz edebiliriz. Birincisi; görüş ayrılığından kaynaklanan kargaşa, bozgun, güvensizlik ve yıkıcı kaos demektir. İkinci anlamı ise; herhangi bir değer ya da kazanç üzerinden insanın sınanması, imtihanı olarak düşünülebilir. Örneğin mal, mülk ve evladın insan için fitne hükmünde görülmesi gibi.

Konuya bu açıdan baktığımızda şunu anlarız: fitne, herhangi bir biçimde bir sınanma vesilesi olarak karşısına çıkabiliyor insanın. Bunun da izah edilebilir bir dayanak noktası var bu kültürde.

İlk insan toplulukları yeryüzünde taşkınlık yapıp da fıtrata aykırı bir yaşam biçimine yöneldiklerinde, varlık-yokluk derecesinde fizikî anlamda cezalandırılmışlardır. Rüzgârla, suyla, taşla bir gecede veya bir günde ansızın gelen cezalardı bunlar. İsyan eden topluluk tümüyle silinmişti yeryüzünden. Biz bunu tarihten ve kadim metinlerden öğreniyoruz.

Kendilerine verilen süreyi ve bahşedilen iradeyi iyi kullanamayan insanların hayatları ve bunlar için öngörülen ceza türü, daha sonrakiler için bir tür ibret öyküsü olarak anlatılmaktadır. Cezaya maruz kalan eski kavimleri burada saymamıza gerek yok.

Üzerinde durulması gereken şudur: Âhir zaman insanı, fıtrata aykırı yönde bir yaşam düzeni tercihinde bulunsa bile, önceki kavimler gibi varlık-yokluk anlamında cezalandırılmayacak,  iradesiyle sorumlu tutulacaktır. Yani külliyen yok ediliş değil, tercihiyle baş başa bırakılma söz konusudur. Çünkü olası kötü tercihten etkilenecek bir sonraki insan kavmi (ümmet) olmayacaktır. Kıyametten önceki son nesildir şimdiki.

Bu nesli Muhammed Ümmeti olarak da görebiliriz. Bu son neslin en büyük imtihanı fitnedir.

İslam tarihinde toplumsal ve siyasî düzeyde görülen ilk fitne, Cemel Vakası (Savaşı) ile kendini göstermiştir. Halife Hz. Osman’ın öldürülmesinden sonra, Hz. Peygamber’in damadı ve ilk Müslümanlardan Halife Hz. Ali ile Hz. Peygamber’in eşi Hz. Ayşe arasında çıkan görüş ayrılığı, bozguncu bir savaşa dönüşmüş ve Müslümanlardan yaklaşık 20 bin kişi ölmüştür. Müslüman Müslüman’ı öldürmüştür. Fitneye ikinci bir örnek, hemen bu olayın ardından gerçekleşen, Hz. Ali ile Şam Valisi Muaviye arasındaki Sıffın Savaşı’dır.

Ama bugünün insanlarının karşı karşıya kaldığı asıl fitne, bir sınanma anlamında, görüş ve çıkar algılaması farklılıklarının iyi yönetilememesi yüzünden ortaya çıkan durumdur. Düşünce özgürlüğü ve davranış tercihi de tıpkı servet ve evlat gibi birer fitne olabilir insan için. Önemli olan, bu fitne sınanmasında kaybetmemektir.

Şimdi, yukarıdaki tanıma göre, fitne; insanın mal, servet, itibar ve makam hırsıyla varlık mücadelesine girişmesi esnasında barışın ve selametin yerini yıkıcı kaosun alması anlamına gelir.

Asıl fitneci kim? Erdoğan mı, Maliki mi?

Bu durumda, söze başlarken değindiğimiz ithama geri dönecek olursak, şu soruyu sorabiliriz: Asıl fitneci kimdir?

Suriye’de halkın iradesini hiçe sayarak, “dediğim dedik, öttürdüğüm düdük” diyen Beşar Esat mı?  Irak’ta zamanında Amerikan emperyalizminin yerli maşası durumunda işler yürütüp, sonra da dengeler değişince yalpalayan Nuri El Maliki mi? Ya da, Iraklı Usame Nuceyfi’nin ifade ettiği gibi, bir “kardeş nasihati” ile uyarıda bulunan Başbakan Erdoğan mı?

Aslında, herşey apaçık ortada. Burada önemli olan, İslam coğrafyasında bireysel, toplumsal ve siyasî fitnenin yol açacağı zararları, tarihsel tecrübelerden yararlanarak, önlemeye çalışmaktır. Bu, fitnenin yukarıda değinilen iki anlamı çerçevesinde topyekûn sorumluluğu gerektirir.

İbrahim S. Canbolat - Haber 7

icanbol@hotmail.com]