Filipin adalarında yaşayan İgoratlar, "her varlığın bir görünen bir de görünmeyen yaşantısı" olduğuna inanırlarmış. Fakat görünen ve görünmeyen iki varlık aslında tek varlıkmış. İgoratlara sorarsanız ikisinin "ayrı ayrı" olması ile "tek" olmaları çelişki değil!

Söz konusu inanç, insanın ruhunun ve bedeninin ayrılığı ve ayniliği gibi bir olgu da değil... Göründüğünden biraz daha karışık ve izah edebilmek "uzmanlık" gerektiriyor...  

Mesela bu inancın bir benzerinin muhtemelen Hint kültürünün uzantısı olarak Anadolu'da halen yaşamakta olduğunu biliyorum. "Her insanın bir arabı var" der yaşayan pek çok yaşlı çınar. İnsanın fakirliği ve yoksulluğu o Araplara bağlanır. Bir insanın arabı tembelse, o insan ne yaparsa yapsın fakirlik ve yoksulluktan kurtulamazmış. Bir insanın arabı hamaratsa, o insan ne kadar yan yatarsa yatsın refah içinde yaşarmış...

Hatta bu inancın bir de "insanın arabı uyursa kısmeti kesilir" deyimine yansıyan türevi vardır... Bir çok insanın "arabını" dere kenarında uyurken gördüğüne dair pek çok söylence vardır....

Tıpkı her fotoğrafın bir negatifi olduğu gibi (Ne var ki dijital fotoğraf makinesi ile işe başlayan fotoğrafçılar ve fotoğraf meraklılarının dünyasında karşılığı yok bu izahın) her insanın da bir negatifi vardır bu inanç sahiplerine göre. 

Uzmanlara (bu konuda antropolog ve psikiyatristler ön safta yer alıyor)  soracak olursanız, söz konusu inanç sahiplerini "ilkel insanlar" olarak tanımlamakla başlarlar işe ve sonra "ilkeller" ile "mistikler" üzerinden dizayn edecekleri laf salatalarıyla konuyu nasıl açıklayabileceğinizi açıklarlar size!

Zaten modern çağda uzmanların görevi her hangi bir konuyu bilmeyenlere izah etmek değil, onlara konuyu nasıl izah edebileceklerini izah etmektir! Uzmanlara sorarsanız her ikisi "aynı şey değildir" ama "birbirinden ayrı da değiller"... 

Hoş modern insan da artık "olayın izahını" beklemiyor uzmanlardan. Gerçek gibi görünenin "aslında" hangi "komplo teorileri" ile izah edilebileceğine dair ipuçları istiyor... Aslında konu hakkında onlardan daha "uzmanlar" ama "bilmezden geliyor"... Çünkü öylesi geliyor işlerine...  Dehşet içermeyen izahtansa, dehşet içeren izah etme yöntemlerinin "müşteri"sinin fazla olduğunun farkında uzmanlar. O yüzden "dehşet çalışıyorlar!"  

"Modern ve ilkel arasındaki fark" mı yoksa "benzerlik" mi desem bilemiyorum. Aslında "hem fark, hem benzerlik zaten her ikisi de aynı" demek geçiyor içimden ama tartışmanın ilkel yanında mı yoksa yoksa modern yanında mı kalırım onu kestiremiyorum... İlkel yanında kalırsam sorun yok da diğer yanda kalırsam şanıma yazık...

Konumuzla ilgisi yok ama ister istemez Adam Phillips'in "Dehşetler ve Uzmanlar" adlı eseri geliyor bu noktada aklıma. Çünkü "uzmanların dehşetleri"ni izah edebilmek için de onun meslektaşlarına ihtiyacımız var...

Yaşar iliksiz - Haber 7
yasar.iliksiz@haber7.com