Turgut Özal tarafından 1984 yılında, “Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı” adıyla kurulan TOKİ’nin amacı, dar gelirli vatandaşların konut edinmesini sağlamaktı.

Ucuz, güvenilir, kaliteli toplu konut projeleri ile hem ülkedeki çarpık yapılaşmayı bitirecek, hem de vatandaşı ev sahibi yapacaktı.

Fakat sonrasında göreve gelen “beceriksiz” koalisyon iktidarlarında, fahiş faiz uygulamaları ve lüks konut yapıp satma denemeleriyle, TOKİ büyük ölçüde “ticari” bir kuruluşa dönüştü.

90’lı yılların ortalarında ise o dönem 190 personelin görev yaptığı TOKİ’de, yüksek maliyet gerekçesiyle çalışanlara şehirlerarası telefon görüşmesi bile yasaklandı. Görüşme yapmak isteyenler için bütün katlara jetonlu telefonlar yerleştirildi. İş görüşmesi yapmak isteyen personel ise bulunduğu birimin sekreteryasına giderek kuyruğa giriyor, zamanında yapılmayan görüşmeler nedeniyle işler aksıyordu.

1999 yılına gelindiğinde ise, 17 Ağustos depreminden sadece 2 ay önce gazetelerde, “TOKİ batmış!' manşetleri atılarak, kurumun 80 trilyon liralık kaynak açığı olduğu, kooperatiflere kredi ödeyemediği ve eski başkanı hakkında, “200 bin dolarlık ihalesiz ödeme yaptığı” iddiasıyla soruşturma yürütüldüğü yazıyordu.

İşte böyle perişan bir vaziyette olan TOKİ, 1985'ten 2002 yılına kadar geçen 17 yıllık süre zarfında, sadece 43 bin 145 konutu tamamlayabilmişti.

*

AK Parti’nin iktidara gelmesiyle TOKİ’de de işler rayına girmeye başladı.

2003'te açıklanan Acil Eylem Planı kapsamında, önce ismi “Toplu Konut İdaresi” olarak değiştirilerek, devletin başlattığı konut seferberliğinde daha etkin faaliyet göstermesi kararı alındı. Akabinde, mevcut Başkan Tuna Turagay izne gönderilerek, yerine vekâleten Erdoğan Bayraktar getirildi.

İktidarın 3. ayında başlatılan “konut atağı” kapsamında, aralarında Adıyaman, Ağrı, Aksaray, Ardahan, Bilecik, Bitlis, Düzce, Erzurum, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Kırıkkale, Mardin, Muş, Sakarya, Şanlıurfa, Şırnak ve Van’ın olduğu 19 ilde, düşük peşinat, kira öder gibi taksit ve uzun vadeli konut satış modeli devreye sokuldu.

Temmuz 2003’te ise Başbakan Tayyip Erdoğan’ın, “bu yıl için 100 bin konut inşaatı başlatın’’ talimatı doğrultusunda 40 bin 244 konut projelendirildi.

Aynı günlerde, 1 Mayıs’ta Bingöl’de yaşanan depremde yıkılan 2 bin 16 konutun temeli atıldı. 8 ay sonra, Mart 2004’te tamamlanan Bingöl’deki kalıcı deprem konutlarının anahtar teslim töreninde konuşan Başkan Erdoğan,

“Çağdaş hırsızlar, fakir halkın alın terini sömürdüler, çaldılar, çırptılar. O devran kapandı, o devir bitmiştir” diyerek, “iş bilmez” koalisyon iktidarlarına göndermede bulundu.

“Eski devir” hakikaten kapanmıştı.

Her Türk’ün en büyük hayali olan “ev” artık, bir sigara tiryakisinin bir aylık sigara masrafını bile bulmayan taksitlerle ulaşılır olmuştu. Kapıcılık yapan, temizlik işçisi olarak çalışan, eşi çaycı olan insanlar, kuranın kendilerine çıkmasıyla sevinçten bayılıyordu.

*

Dönemin Başbakan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin, 5 Şubat 2006’da, bir önergeye verdiği cevapta, TOKİ tarafından 78 il ve 168 ilçede, tam “155 bin 831” konutun tamamlandığını açıkladı.

Böylece, AK Parti iktidarı 17 yılda TOKİ eliyle yapılan konut sayısını, 3 yılda 3 buçuk kat geçmişti.

Bu rekor her sene katlandı.

2006 yılı sonuna kadar 200 bin konut hedefini Eylül ayında yakalayan iktidar, 2007’deki 250 bin konut programına ise henüz yılın başı sayılacak Mayıs’ta ulaştı.

15 Ekim 2006 itibariyle ise 81 il ve 370 ilçedeki 281 bin 864 konutla, Türkiye devasa bir şantiyeye dönüşmüştü.

500 bin konut hedefine doğru ilerleyen TOKİ, 2008 yılında, Dağlıca ve Aktütün karakollarına yapılan terör saldırısı sonrası, mevcut binaların işlevini yerine getiremediği konusunda çıkan tartışmalar üzerine devreye girerek Doğu ve Güneydoğu’da Jandarma için 118, Kara Kuvvetleri Komutanlığı için 44 “kalekol” inşa etti.

2010’da, 500 bin konut hedefine TOKİ, artık bütün dünyanın ilgisini çekiyordu.

İspanya’dan Madagaskar’a, Kolombiya’dan Hollanda’ya, Tanzanya’dan Pakistan’a, “Çöl şartlarına uygun'' konut isteyen Suudi Arabistan’dan “petrol karşılığı konut yapımı isteyen” Venezuela'ya kadar birçok ülke heyetler göndererek, TOKİ çalışmalarını yerinde incelemek istiyordu.

*

2011 yılını “kentsel ve deprem dönüşüm” yılı olarak ilan eden ve “1 milyon konut” hedefini açıklayan TOKİ, artık muhalefetin ve fonlu medyasının gözüne iyice batmaya başlamıştı.

Sembolik rakamlarla ev sahibi olan yüz binlerce insanın, kendini riske atarak muhalif partilere oy vermeyeceği biliniyordu.

“Rantsal dönüşüm” iftirasıyla “Konut fabrikası” gibi çalışan TOKİ’yi yıpratmaya çalışanlar, aradıkları fırsatı 4 Temmuz 2012’de, Samsun'un Canik ilçesindeki Mert Irmağı'nın taşması sonucu oluşan su baskınında buldu.

Şiddetli yağışlar sonucu oluşan sel, TOKİ Kuzey Yıldızı Konutları'nı vurdu ve zemindeki dairelerde oturan 9 vatandaşımız yaşanan faciada can verdi. Yaşanan felaket sonrası harekete geçen malum medya, “Sele nazır TOKİ”, “Cinayetin fotoğrafı” ve “Çocuklarını suda boğan devlet” manşetleriyle TOKİ konutlarını yerden yere vurdu.

Uğur Dündar, “TOKİ’nin yanında İSKİ skandalı ne ki!..” başlıklı bir yazı yazıp “‘Usta’ Tayyip Erdoğan’ın ‘kusursuzdur’ deyip sahip çıktığı TOKİ’den kusur fışkırıyor!”  dedi.

Bir başka fondaş kalemşör ise, “TOKİ’nin ‘ucuz konut’ların zemin katlarına mezarlık yaptığı da ortaya çıktı” şeklinde rezil ifadeler kullandı.

Bununla yetinmeyen malum medya, daha sonra…

Haberlerinde kullandıkları ve TOKİ inşaatlarından alınmış gibi lanse ettikleri manipülatif fotoğraflarla, TOKİ’nin “düşük kalite beton” kullandığını öne sürerek, itibar suikastı yaptı.  

CHP’nin arka bahçesi konumundaki TMMOB ise, “Piyasada ‘TOKİ kapıları, TOKİ boyası’ diye bir sektör oluştu, ucuz konut yapmak isteyen müteahhitler artık bu malzemeleri kullanıyor. Vatandaş buralardan bir şekilde başını sokacak konut elde etti, ama şikâyetler de giderek artıyor” şeklinde karalama kampanyası yürütüldü.

“TOKİ evlerinde oturanların yüzde 72’si, kullanılan malzemenin kalitesiz olduğu görüşünde” şeklindeki “masa başı” anketlerle, vatandaşların memnun olmadığı algısı oluşturulmaya çalışıldı.

FETÖ’nün kapatılan paçavrası Zaman, 17-25 Aralık sürecinden sonra, “TOKİ’nin beğenilmeyen konutlarına dava yağıyor” diyerek, son depremden sapa sağlam çıkan Adana’daki TOKİ konutlarına yaklaşık 6 bin dava açıldığını yazdı.

*

6 Şubat’ta, Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve büyük yıkımlara sebep olan 7,7 ve 7,6’lık depremlerde, sözde “idealist” müteahhitlerce inşa edilen ve “cennet bahçesi” diye pazarlanan yeni konutlar yerle bir olurken, TOKİ’nin bölgede inşa ettiği ve geçmişte “boyası” ile “kapısı” yüzünden yerden yere vurulan 134 bin konutunun tamamı, en ufak bir çatlak olmadan felaketten alının akıyla çıktı.

Depremin üzerinden geçen 12 güne rağmen, malum cenahtan hiç kimse…

20 yılda 1 milyon 200 bin konut ile okullardan üniversitelere, spor salonlarından yurt ve pansiyonlara, hastanelerden sağlık ocaklarına, iş yerlerinden kütüphanelere, camilerden kamu hizmet binalarına, stadyumlardan millet bahçelerine kadar 35 bin 335 eseri inşa eden TOKİ’ye, haksızlık ettiklerine dair öz eleştiride bulunmadı.

Bütün sermayeleri ‘bir kızarmaz yüz olanların, “Önemli olan binanın boyası, kapısı değil, yapısıymış” demesi, anlaşılan bu kadar zormuş!