O’na göre, Mısır ve diğer İslam coğrafyasında emperyalistler ve Siyonistler bölgedeki insan unsurunun temel kuvvetini kırmaya yönelik planlar yapıp uyguluyordu. Bu tespitin ne kadar isabetli olduğunu ondan sonraki gelişmeler göstermiştir.

Böyle düşünen yazar, rejimden af dilemesi durumunda idam edilmeyeceğinin kendisine bildirilmesi karşısında hiddetlenerek, “eğer Allah kanunu ile mahkûm edildiysem, Hakkın hükmüne razıyım; yok eğer batıl kanunlarla mahkûm edilmişsem, ben ondan daha yüksek bir düşünceye sahip olduğum için batıldan asla merhamet dilemem”, diyerek, inanç ve kararlılığını ortaya koymuştur. Çünkü rejimden af dilemesi, o zamana değin savunduklarının reddi anlamına gelecekti.

İki hedefli siyaset

Ortadoğu’da insan unsurunu etkisizleştirmeyi amaçlayan siyasetin iki hedefi olmuştur. Osmanlı’nın zayıflama döneminden itibaren varlığını belirginleştiren bu Batılı siyaset bir yandan Türkler ve Araplar arasında ayrıştırıcı faaliyette bulunurken, bir yandan da bölge insanını kendi inanç ve kültür değerlerinden koparmaya ve biçimsel bir dindarlıkla avutmaya zemin hazırlıyordu. Buna karşı çıkanlar, Seyyid Kutup’unki gibi bir akıbeti bekleyebilirdi.

Birinci ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında Ortadoğu insanı, Batılı güçlerin kurduğu sistemin köprübaşları konumundaki siyasî otoriteleri (devlet temsilcileri) ve ülkelerine yönelik Siyonist-emperyalist müdahaleler yüzünden esas dönüştürücü gücünü harekete geçirememiştir. Ara dönemin siyasî ve toplumsal kültürü, tarihin zenginleştirici dokusundan yararlanmaya mani olmuştur.

Soğuk Savaş döneminde ise bir yandan iki kutuplu sistemin zorunlu kıldığı vekâleten davranıştan dolayı Türkiye ile bazı Ortadoğu ülkeleri (Suriye ve bir ara Mısır) arasında gerginlik yaşanırken, diğer yandan İsrail ile Arap ülkeleri arasında yapısal bir kriz varlığını korumuştur.

Yeni düşman ve müttefik tanımı

Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte, daha 1990ların başlarında, bu yeni dönemin olası düşman ve müttefik tanımı yapılırken, siyasal İslam büyük bir tehdit olarak gösterilmiştir. Bir bakıma böyle bir tehdit kurgulanmıştır.

Samuel Huntington’un Medeniyetler Çatışması tezinde İslam ile Batılı değerlerin çatışacağının vurgulanması, Francis Fukuyama’nın Tarihin Sonu (mu?) söyleminde dinin (İslam’ın) bozguncu unsur olarak değerlendirilmesi de burada anılmalıdır. İleriki yıllarda Müslüman muhaliflerin sergilediği protesto ve eylemler, yeni dönemin tehdit kurgulayıcıları tarafından öngörülerine (!) birer kanıt gibi değerlendirilmiştir.

Öte yandan, 1990’ların başlarında Oslo süreci olarak adlandırılan ve “ Ortadoğu barışı” söylemiyle gündeme getirilen sözde yenilik kavramdan öteye geçmemiş, üstelik söz ve eylem çelişkisiyle kamuoyunda güvensizliğe yol açmıştır. Gerçeğin yerine imajın ikame edilmesine yönelik Makyavelist siyaset hiç kimseyi memnun etmemiştir. 11 Eylül terör hadisesi, Irak’ta ve dünyanın başka bölgelerinde gerçekleştirilen tepkisel saldırılar, intihar eylemcilerinin irrasyonel yıkıcı girişimleri sonucunda suçsuz insanların öldürülmesi kimseye fayda sağlamamıştır.

Amerika Irak’tan çekilmekte, Afganistan’dan çıkmanın yollarını aramaktadır. Dünyada nüfuz alanı oluşturmanın daha az maliyetli ve etkin başka bir yolu olabilir mi? Büyük güçler için belki de en temel soru budur.

Bütün bunlar ve geçmişte Ortadoğu halklarının memnuniyetsizliğinden kaynaklanan tepkisellik dikkate alındığında, bölgedeki köprübaşlarının sarsılıp devrilmesine sebep olan iki faktörden söz edilebilir. Bunlardan biri yerel/bölgesel talep oluşturucu nitelikte, diğeri küresel siyasete hükmeden konumdadır. Somut olarak ifade edecek olursak, Ortadoğu halkları ve Batılı büyük güçler farklı aktörler olarak bu süreçte yer almaktadır.

Siyaset, neticede, mutlak kazanç işi değil; bir anlamda alma ve verme ile ilgili bir etkinliktir. Bu alışveriş taraflar için dengeli ve birbirini tamamlayıcı olduğu müddetçe, sorun yoktur. Sürekli tek taraflı kazanç peşinde olanların akıbeti ortadadır.

Bugün Arap Baharı olarak ifade edilen değişim sürecinde acaba nasıl bir kazanç ya da kayıp söz konusudur? Bunlar ileriki dönemlerde daha net biçimde görülebilir. Ama şu kadarını söyleyebiliriz ki, şimdilerde eski diktatörlerin (köprübaşları) devrildiği ülkelerde gerçekleşen seçimlerde halk emperyalizme hizmet eden siyasetçiler yerine kendi değerlerine sahip çıkanları tercih ediyor. En azından böyle bir eğilim görülüyor. Mısır ve Tunus’da önceki dönemlerde rejimin zulmüne uğramış muhalifler şimdi meşru siyasî partilerin üyeleri olarak hükümeti kurmaya talip oluyorlar. Bunlar arasında İslamî partiler çoğunlukta.

Yeni bir gelişme

Bu, yeni bir gelişmenin de işaretini veriyor. Eskiden demokrasiye inanmayan, onu Batının çıkar siyasetinin bir aracı gibi görüp reddeden bazı İslamî gruplar (örneğin Müslüman Kardeşler, Selefiler) şimdi seçimlere katılarak, rejimi demokrasinin temel ilkeleri çerçevesinde halkın desteğiyle şekillendirmeyi hedefliyor. Bunlar İslam’ı referans alan yeni siyasî partilerdir. Selefiler, doğrudan ana kaynağı takip etme tercihindeki İslamî partilerin doğuşunda etkili olmaktadır. Bunlar arasında görüş farklılıkları tabii ki vardır. Ama daha önce gerek yerel düzeyde gerekse Batı nezdinde terörist olarak kabul edilen bu katı görüşlü grupların şimdi kendilerini bir bakıma zamanın koşullarında özeleştiriye tabi tutarak, göreceleştirmiş olmaları da bir kazanç sayılır. Bunlar İslamî hassasiyetlerinden ödün vermeksizin, ülkelerindeki yeni siyasî yapılanmada rol alma olanağına sahip oluyorlar. Bu, ilgili ülkelerde istikrar ve barış için iyi bir gelişme olabilir.

Diğer yandan, Seyyid Kutup gibi düşünenlerin bugün Mısır’ın anayasal düzeni oluşturulurken meşru zeminlerde söz hakkına sahip olması anlamına gelir bu. İnsanın zihin ve düşünce gücünün heba edilmemesi, aksine ondan yararlanılması anlamına gelir. İslamî muhalefetin, ötekine tepki yerine, kendi gerçekliğine dönüşü için yeni kapılar açılması anlamına gelebilir bu gelişme.

“Ortadoğu barışı” belki ancak bundan sonra mümkün olabilir. Kötüye kullanılan, Batılılar tarafından farklı anlamda algılanıp terörist eylem gibi gösterilen cihat da gerçek yerini bundan sonra bulabilir. İslam Peygamberi’nin (sav) bir savaştan dönüşte söylediği, “küçük cihattan büyük cihada” uyarısına uygun bir nefis terbiyesi ve buna dayalı yaşam biçimi ile mücadele tarzı da belki ancak bundan sonra yerleşebilir bu bölgede.

Prof.Dr. İbrahim S. Canbolat - Haber 7

icanbol@hotmail.com